Review: Sony XR-55A95L (A95L-serie) QD-OLED tv

Sony XR-55A95L - Design

De nieuwe QD-OLED-tv in de Sony line-up laat het opmerkelijk ‘slate’-design van vorig jaar achter zich. Geen voetplaat meer die even breed is als het volledige scherm, maar gewoon twee donkerzilveren metalen voeten links en rechts.

Die hebben de kenmerkende knik in de voet die eigen is aan de 2023-designs. Het geheel is ook opmerkelijk lichter, de 55A95K kwam uit op 21kg zonder voet en 31kg met. De nieuwe 55A95L weegt maar 17kg zonder voet en 19kg met.  Dat merk je ook in profiel, het toestel is een centimeter slanker geworden.

De afwerking is absoluut top. De rug heeft nog steeds dat leuke vierkantjespatroon en het scherm heeft een donkerzilver metalen frame, dat vooraan niet meer is dan een lijntje. De voeten zijn te monteren in twee posities, een gewone lage stand en een hogere stand voor gebruik met een soundbar.

Sony XR-55A95L - Aansluitingen

De Sony XR-55A95L maakt gebruik van een nieuwe chipset, maar wie hoopte op vier HDMI 2.1-aansluitingen moeten we teleurstellen. De A95L heeft er nog steeds maar twee. Ze leveren 48Gbps bandbreedte en ondersteunen de volgende HDMI 2.1-features: ARC/eARC, ALLM, 4K120 en VRR-ondersteuning. Daarnaast zijn er uiteraard ook twee HDMI 2.0-poorten. Net zoals op voorgaande modellen moet je in Zenders en Ingangen / Externe Ingangen / Indeling HDMI-signaal een van drie opties kiezen. De eerste (standaard) is voor compatibiliteit met oudere systemen. De tweede (Verbeterd) is voor recentere toestellen. Beide modes bieden Dolby Vision, maar geen 4K120. De laatste mode (verbeterd 4K120) biedt 4K120 en VRR (apart in te stellen), maar geen Dolby Vision. Die uitsluitingen staan niet in uitleg, dus kies niet voor de 4K120 setting als je die niet echt nodig hebt.

Verder zijn er twee USB-poorten, maar dit model heeft geen composiet video-aansluiting. De optisch digitale audio-uitgang maakt gebruik van een mini-TOSLINK poort, niet de meer gebruikelijke TOSLINK-poort. Ze is gedeeld met de S-center aansluiting voor Sony soundbars. Tot slot vind je ook nog een paar luidspreker-aansluitingen, daarmee kan je de televisie rechtstreeks op het centerkanaal van een av-receiver aansluiten. Alle aansluitingen staan links, en wijzen allemaal naar opzij zodat je geen problemen hebt bij wandmontage.

Gebruiksgemak en smart tv

Deze Sony maakt gebruik van de nieuwe Mediatak Pentonic chipset. In Aida64 herkennen we die als de mt5897. Ze heeft een quad-core ARM Cortex-A73 CPU, 6GB RAM en de Mali-G57 GPU. Het smart tv-systeem is Google TV (onder de motorkap gebaseerd op Android 12). De interface reageert vlot, en apps openen snel, op dat vlak is er geen enkele klacht. Het Google TV-deel is onveranderd tegenover andere modellen.

Je kan de tv installeren als ‘Basic TV’, bedoeld om enkel gebruik te maken van live tv en de HDMI-ingangen, ook al zijn er enkele basis-apps geïnstalleerd. Zodra die echter een update vereisen moet je toch inloggen met een Google-account. Wie kiest voor de volledige Google TV-beleving, krijgt een omgeving met zeer veel aanbevelingen, gerangschikt per genres waarvan Google oordeelt dat ze bij je passen.

Er zijn wel duidelijke wijzigingen bij de instellingen. Wie beeld en geluid selecteert komt nu in een apart menu met een tab voor beeld en geluid, een voor de audio-uitgang en een voor de Ambient optimization pro (lichtsensor functies en audiokalibratie). Tot slot is er ook een Instellingen voor experts waar je een schermvernieuwing kunt starten (als je vermoedt dat er beeldretentie is).

Nog een wijziging, bij de beeldinstellingen kies je nu eerst een inhoudstype is en dan een bijhorende beeldmodus. De vroegere beeldmodi kan je nu kiezen als je het ‘video en afbeeldingen’ selecteert, terwijl de spelmodus ‘standaard’, ‘FPS’ of ‘RTS’ aanbiedt. Er is ook een specifieke mode voor PC.

Het bestaande snelmenu voor instellingen verschijnt nog steeds onderaan het scherm en kan je zelf aanpassen. Nog een ander menu geeft je toegang tot functies zoals cijfer- en kleurtoetsen. Het input-menu dat ook onderaan het scherm verschijnt bevat niet enkel externe aansluitingen maar ook apps. Het is wel even wennen om je weg te vinden in al die verschillende menu’s en het komt de uniformiteit van de ervaring niet echt ten goede.

Afstandsbediening

Sony levert een van de aangenaamste remotes. Hij is compact, aangenaam in gebruik en gemakkelijk te poetsen. De toetsen zijn verlicht, en activeren als je de remote oppakt. De aanslag is erg fijn en voelt precies. Wie zoekopdrachten wil inspreken kan dat met de ingebouwde microfoon. De tv zelf heeft ook een microfoon, die kan je eventueel uitschakelen met een knop die je bij de aansluitingen vindt.

Wat wel wat wennen vraagt, zijn de drie verschillende ‘menu’ toetsen. Bovenaan rechts (sleutel) opent het snelmenu voor instellingen, daaronder de ‘menu’-toets opent het extra functie-menu (voor bvb. de cijfertoetsen). Onder de volume-toets staat dan nog de toets voor het Google TV-menu (tandwiel). De remote heeft ook zes sneltoetsen voor apps, Netflix, Prime Video, Disney+, Bravia Core, YouTube en Crunchyroll.

Functies

De XR-55A95L is uitgerust met een dubbele tv-tuner voor digitale tv (DVB-T2/C/S2) maar beschikt slechts over één CI+-slot. Kijken en tegelijk een ander kanaal opnemen kan dus enkel met kanalen die niet versleuteld zijn. Naast Chromecast kan je ook gebruik maken van Apple Airplay 2. De tv is ook compatibel met Apple Homekit. Sony heeft een prima mediaspeler voorzien die met alle belangrijke video- en geluidsformaten raad weet. Bravia Core, Sony’s exclusieve streamingdienst, blijft beschikbaar.

De XR-55A95L krijgt de Bravia Cam mee in de doos, je klikt hem eenvoudig boven aan het scherm vast.  Hij is bruikbaar als webcam met Google Duo, maar heeft ook andere functies. Ben je bezorgd over je privacy? De camera heeft een schuifknop waarmee je een afdekking voor de lens schuift.  Maar wat kan hij nog? Hij past beeld en geluid aan op basis van je zitplaats, dat lijkt ons niet altijd wenselijk, en het effect is niet groot. Ook de optie voor gebaarcontrole lijkt ons geen grote troef, nog steeds is dat een moeizame manier om een tv te bedienen. De twee laatste functies zijn wel degelijk. Heb je kinderen in huis, dan kan de camera waarschuwen als ze te dicht (minder dan 1m) bij het scherm zitten. Om het verbruik te minimaliseren kan de camera de tv uitschakelen als hij detecteert dat er niemand voor het scherm zit, met een instelbare wachttijd.

Sony XR-55A95L - Beeldverwerking

De XR-55A95L is voorzien van de Cognitive Processor XR. Maar nu er een nieuwe chipset gebruikt is, kijken we toch extra na of je dezelfde uitstekende resultaten mag verwachten. Voor een groot deel is dat ook zo. De upscaling is uitstekend, en je krijgt uit alle bronnen erg mooi beeld. Met Reality Creation kan je desgewenst het detail beeld licht accentueren. De lichtsensor (Ambient Optimization Pro) past zowel helderheid, tintcurve als kleurtemperatuur aan, maar elk van die opties kan je apart uitschakelen. Kleurtemperatuur schakelen we bijvoorbeeld liever uit. De ruisonderdrukking levert in de laagste stand wat minder effect dan vorig jaar, heb je een bron met veel ruis is de ‘midden’ stand een betere keuze. Blokvorming door MPEG-compressie werkt hij nog steeds goed weg. En voor kleurbanden in zachte gradiënten blijft de ‘Vloeiende Gradatie’ instelling in de laagste stand prima werk leveren, en enkel de zwaarste gevallen kan hij niet volledig weggommen. Je kan dan de ‘midden’ stand overwegen, maar die kost duidelijk detail. De deinterlacing liet wat gemakkelijker een gekartelde rand zien op sommige testpatronen. Dat is mogelijk zichtbaar op live tv-content (1080i), in bijna horizontale lijnen/randen. Tot slot lijkt het erop dat de tv in zeer fijn verticaal detail wat kleur kan verliezen, dat bleek zichtbaar op testpatronen. Geen van die problemen was duidelijk zichtbaar bij gewoon beeldmateriaal. Het zijn eerder kleine details die Sony hopelijk met latere software updates kan wegwerken.

Het QD-OLED-paneel heeft een zeer snelle reactietijd, zodat de bewegingsscherpte zeer goed is. Ietwat verrassend is dat we nog steeds dezelfde motionproblemen zien. Horizontale tekst-tickers kunnen licht schokken terwijl ze over het scherm glijden. En in zeer snelle camerabewegingen blijven er regelmatig veel beeldfouten zichtbaar wanneer je motionflow activeert. We dachten lang dat dit aan de chipset lag, maar nu lijkt het dus eerder aan het Sony algoritme te liggen. Er is goed nieuws voor filmliefhebbers. Sony heeft de motionflow instelling opgesplitst tussen film (24fps) materiaal en video (50/60fps) bijvoorbeeld sportmateriaal. Je kan voor beide apart de motion interpolation activeren. Zo kan je voor maximaal vloeiende beelden gaan in sport, terwijl je voor film de oorspronkelijke framerate bewaart. ‘MotionFlow / Helderheid’ is een ‘black frame insertion’ (BFI) techniek, maar die werkt helaas aan 60Hz en introduceert dan zichtbare flikkeringen in het beeld. Laat het uit staan, de winst aan detail is overigens te klein.

Belangrijkste instellingen

In ons artikel over het professioneel kalibreren van een tv lees je alles over de mogelijkheden om met een professional tot de beste beeldinstellingen te komen. Wil je zelf aan de slag gaan, neem dan onze home cinema informatiegids door. Hier vind je een uitleg over de belangrijkste beeldinstellingen en tips voor het instellen van je tv.

Sony XR-55A95L - Beeldkwaliteit

De Sony XR-55A95L is uitgerust met het nieuwste QD-OLED-paneel. Ons testmodel had een uitstekende uniformiteit, zeker in heldere beelden was die nagenoeg perfect. In donkere testbeelden waren licht verticale banden zichtbaar maar die bleken onzichtbaar in gewone donkere beeldcontent.

QD-OLED gebruikt een subpixelverdeling in driehoekspatroon. Op een zwarte achtergrond kunnen witte voorwerpen daardoor een fijne (1 subpixel hoge) gekleurde rand hebben (groen boven, magenta onderaan). Dat is mogelijk iets om op te letten als je de tv als monitor wil gebruiken voor je pc en je heel dicht bij het scherm zit. Bij normaal tv-kijken is dat effect onmerkbaar.

De meest accurate beeldmode is nu de ‘Professional’ beeldpreset (uiteraard als je Video en Afbeeldingen kiest als contenttype). De vroegere ‘custom’ beeldmode is verdwenen. De Professional beeldmode is erg donker, en zelfs met helderheid op maximum haalde hij maar ongeveer 120 nits, wat bedoeld is voor kijken bij verduistering. De ‘Piekerverlichting’ staat uit, die kan je activeren om toch meer licht uit de tv te halen in deze beeldmode.

De resultaten zijn uitstekend. De grijsschaal is neutraal. En al neigt ze in de helderste tinten lichtjes naar magenta, zagen we daar geen nadelige gevolgen van in de kleurweergave. Het zwart van het QD-OLED-paneel zorgt voor uitstekend contrast en tastbare diepte. Het zwartdetail is iets donkerder dan gewenst, maar er blijft ruim voldoende nuance zichtbaar.

Sony XR-55A95L - HDR

Tijd om het nieuwe paneel tot zijn uiterste te drijven. We selecteren de Professional beeldmode, het 10% venster levert dan een piekhelderheid van 1.340 nits. Het volledig wit veld levert nog 275 nits. Dat zijn erg mooie resultaten, en tegenover vorig jaar een verbetering van gemiddeld 41%. Hij is een kleine 10% helderder dan de Samsung 65S95C. Hij noteert 5% achterstand tegenover de LG 65G3, behalve op het volledig wit veld waar hij de G3 verslaat met 25%.

Het kleurbereik is indrukwekkend, we noteren net geen 100% P3 (99,97% als je exacte cijfers wilt). En dankzij de ruime helderheid levert dat ook een zeer groot kleurvolume. Daarmee verwachten we prachtige HDR-beelden.

Sony ondersteunt Dolby Vision, maar geen HDR10+. Het gebruikt echter al lang een eigen dynamische tonemapping voor HDR10, waarbij het vooral probeert om de intentie van het beeld te bewaren. Dat werkt nog steeds uitstekend. HDR10-beelden hebben zeer goed zwartdetail, prachtige kleurweergave en nagenoeg alle witdetail. Enkel bij beelden die op 4.000 nits of hoger gemastered zijn, is er wat verlies van witdetail. Dat vonden we absoluut niet storend. De tv levert in zeer heldere tinten net iets meer kleurintensiteit dan het model van vorig jaar.

Sony XR-55A95L – Gaming, Reflecties en kijkhoeken

De kijkhoek van het QD-OLED-scherm is bijna perfect, zowel kleur als contrast blijven uitstekend bewaard. Het scherm lijkt ons niet beduidend beter om te gaan met reflecties vergeleken met het model van vorig jaar. Hou er rekening mee dat rechtstreeks invallend sterk licht het contrast kan benadelen.

Gamers hadden met de komst van de Mediatek Pentonic chipset misschien gehoopt op een paar extra features, zoals meer HDMI 2.1-poorten of zoals de optie om 4K120 en Dolby Vision te combineren. Dat is helaas niet het geval. De chipset kan 4K120 Dolby Vision aan, maar dat moet via een firmware update gebeuren. Sony vertelde ons dat dat die software ten vroegste in 2024 zal verschijnen, een exactere datum is er niet. De tv bleek bij test wel NVIDIA G-Sync Compatible voor VRR. De input-lag kwam uit op 17,3ms (4K60) en 8,8ms (2K120). Niet slecht, maar enkele ms trager dan de concurrenten. Voor games kies je nu het content-type Spel, de Standaard beeldmode biedt dan het mooiste beeld. Via het Game menu kan je dan verder zaken aanpassen. Heb je meerdere 4K120 gamingbronnen én wil je een soundbar, dan kan je slechts één game-bron aansluiten op de tv, want ARC/eARC staat op een HDMI 2.1-poort.

Sony XR-55A95L - Geluidskwaliteit

Voor OLED-modellen blijft Sony kiezen voor de Acoustic Surface-oplossing waarbij het scherm zelf als luidsprekermembraan fungeert. De configuratie lijkt sterk op die van vorig jaar, met twee 20W actuatoren en 2x 10W extra woofers voor basreproductie. Het is een beproefde opstelling die ook op dit model fijne resultaten levert. Belangrijkste voordeel, de klank komt recht uit het scherm naar je toe. Dat verhoogt het gevoel van echtheid, dialogen komen echt van de personen op het scherm. Maar ook het surroundeffect is uitstekend, en de audio kan zich duidelijk verplaatsen over het scherm. De klank is prima, er is heel wat volume en een mooie hoeveelheid bas. Sony ondersteunt nu naast Dolby Atmos ook DTS in al zijn varianten, inclusief DTS:X. Een korte kalibratie kan de muziek aanpassen aan de kamerakoestiek.

Review-apparatuur

Voor de lag-meting gebruiken we een Leo Bodnar Display lag meter. Voor alle andere metingen vertrouwen we op een Portrait Displays C6 HDR2000 Colorimeter, Xrite i1 Pro spectrophotometer, een VideoForge Pro patroongenerator, en de Portrait Displays Calman for Business software. Om eventuele HDR-problemen te analyseren gebruiken we een HDFury Vertex. Ons projectiescherm is een Projecta Tensioned Elpro Concept met HD Progressive 1.1 doek. Hier vind je meer info over onze meetapparatuur.

Sony XR-55A95L – Conclusie

Deze Sony QD-OLED-tv heeft heel wat in huis om je te doen genieten van prachtig beeld. Het nieuwe paneel levert een zeer hoge piekhelderheid en enorm kleurvolume, en natuurlijk uitmuntend zwart en veel nuances. Toch noteren we ook minpunten. Het blijft voorlopig wachten op de combinatie 4K120 en Dolby Vision, maar dat wordt opgelost via een software update. QD-OLED is ook nog steeds gevoelig voor sterk invallend licht dat de zwartwaarde kan affecteren. En slechts twee HDMI 2.1-poorten op een topmodel, dat is jammer. Al hebben we hier en daar kleine opmerkingen bij de beeldverwerking, beschouwen die niet als echte minpunten.

De Sony XR-55A95L levert prachtige beeldkwaliteit, van flitsende games tot schilderachtige films. De goed gekalibreerde Professional beeldmode garandeert bovendien dat je niet alleen optimaal geniet maar ook echt ziet wat de makers voor ogen hadden. Het mooie design verbergt het Acoustic Surface dat bijzonder prettige audio levert en de tv ondersteunt nu zowel Dolby Atmos als DTS:X. De handige remote en vlotte werking van Google TV geven dit topmodel een passende gebruikservaring. De prijs lijkt ons echter buitensporig, concurrenten Samsung (S95C) of LG (G3) zijn aanzienlijk goedkoper. Zelfs Panasonic (LZW2004), traditioneel wat duurder, is flink goedkoper.