We meten het in onze testen, en fabrikanten leggen er graag de nadruk op. Piekhelderheid is belangrijk, ja, maar hoe belangrijk? Wanneer is je tv helder genoeg? En moet je op bepaalde zaken letten bij het kopen van een nieuwe tv?
Wanneer we spreken over (piek)helderheid, hebben we het eigenlijk over de luminantie van het scherm, de lichtsterkte per oppervlakte-eenheid. Luminantie wordt uitgedrukt in candela per vierkante meter (cd/m²). Die eenheid duiden we ook aan met de alternatieve naam “nit”. Vermits de term luminantie nogal technisch is, wordt hij zelden gebruikt. “Helderheid” is als vervangende term niet helemaal correct, maar wel veel duidelijker.
We zien af en toe wel eens een opmerking dat schermen te helder worden. Moeten we straks met een zonnebril naar het scherm kijken? Die vrees mag je opbergen. Een doorsnee televisie levert vandaag misschien 500 cd/m², betere middenklassers halen 1.000-1.500 cd/m² en topmodellen kunnen 2.000 cd/m² halen. Die verschillen lijken groot, zeker vergeleken bij oudere toestellen die met moeite 300 cd/m² halen.
Maar schijn bedriegt, want onze perceptie van helderheid verloopt niet lineair, maar logaritmisch. Dat betekent dat het kleinste verschil dat we kunnen waarnemen tussen twee stimuli proportioneel is tot de grootte van de originele stimulus. Concreet, we zien veel gemakkelijker verschillen in donkere nuances dan in heldere nuances. En ook, een scherm van 1000 cd/m² zien we niet als dubbel zo helder als een scherm 500 cd/m².
Bovendien verbleken die cijfers bij wat we dagelijks rondom ons zien. De TL-lampen in een doorsnee kantoor halen 6.000 cd/m², asfalt op een zonnige dag 2.100 cd/m², een kleurrijke bloem in de zon kan zelfs 15.000 cd/m² bereiken. Vermits we in het dagelijks leven ook niet altijd met een zonnebril rondlopen, is dat dus zeker niet nodig voor je tv. Toch zijn er een paar factoren waar je rekening mee moet houden, namelijk of je HDR of SDR kijkt en de kijkomgeving.
In SDR-beelden wordt de helderheid van het totale beeld aangepast op basis van de maximaal ingestelde helderheid van het scherm. Met andere woorden, hoe hoger de piekhelderheid van je tv, des te helderder zijn de SDR-beelden. Dat is belangrijk als je bij veel omgevingslicht kijkt (zie verder). Daarbij moet wel gezegd dat een tv in SDR zelden zijn volledige piekhelderheid gebruikt. Die wordt enkel ingezet voor HDR.
Bij HDR heeft de piekhelderheid ook sterke impact op de beeldkwaliteit. In HDR (specifiek bij HDR10, HDR10+ en Dolby Vision), ligt de helderheid van elke pixel in de bronvideo vast, en kunnen tot 4.000 of zelfs 10.000 cd/m² gaan. Als een bepaalde pixel in het beeld vastgelegd is als 100 cd/m², dan moet die op alle tv’s als 100 cd/m² weergegeven worden, ongeacht de piekhelderheid van de tv.
Echter, voor pixels die helderder zijn dan wat de tv kan weergeven, voert de tv tonemapping uit. Daarbij past hij het bereik van de helderste pixels aan op basis van zijn maximale helderheid. Een scherm met piekhelderheid 500 nits zal bijvoorbeeld pixels die tot 100 nits gaan ongewijzigd weergeven, maar alle pixels die een waarde tussen 101 en 4.000 nits, maakt hij iets donkerder zodat ze passen in zijn bereik van 101 tot 500 nits.
Een tv die tot 2.000 nits piekhelderheid kan gaan, moet mogelijk maar tonemappen vanaf 500 nits. Het verschil tussen die twee tv’s is dan ook erg groot. In HDR-beelden die tot 500 nits gaan kan de laatste tv die ongewijzigd weergeven, terwijl de eerste zelfs dat beeld al flink wat donkerder maakt omdat hij tonemapping doet vanaf 100 nits. Bovendien kan de tweede tv ook veel helderdere beelden beter in beeld brengen. Een 4.000 nits accent ergens in beeld toont hij als 2.000 nits, terwijl de eerste tv dat moet terugbrengen naar 500 nits.
Kijk je in een volledig verduisterde kamer, zoals sommige filmfanaten? Kijk je bij wat gedempt omgevingslicht? Of kijk je overdag met veel licht in de kamer? Dat maakt een verschil, want onze waarneming is relatief.
Bij SDR-beelden is dat zeer uitgesproken. Zoals eerder aangehaald schaalt een tv SDR-beelden op basis van zijn maximale helderheid. Kijk je bijvoorbeeld bij (lichte) verduistering, dan kan dat erg helder beeld toch belastend zijn voor je ogen. In dat geval schroef je de maximale helderheid best wat terug, of beter nog, activeer de lichtsensor. Kijk je bij veel omgevingslicht, dan heeft een tv met hoge piekhelderheid veel belang voor SDR. De helderdere beelden zorgen er dan voor dat het beeld levendig en intens blijft, en dat je wat minder hinder ondervindt van reflecties.
Bij HDR is de impact van het omgevingslicht minder uitgesproken, net omdat de helderheid van het beeld vastligt in het videobestand en de maximale helderheid van je scherm slechts in kleine accenten wordt gebruikt. De gemiddelde helderheid van de meeste HDR-beelden maakt dat ze nog steeds erg aangenaam zijn wanneer je bij verduistering kijkt. Die kleine lichtaccenten zijn wel erg helder, maar dat voegt toe aan het realisme. Bij veel omgevingslicht heb je natuurlijk voordeel bij een tv met hoge piekhelderheid, ook in HDR. Omdat hij minder sterk moet tonemappen bewaart het beeld beter de gewenste intensiteit. Via de instellingen kan je bovendien het beeld wat helderder maken, zodat het kan optornen tegen het omgevingslicht.
Niet alle tv’s kunnen evenveel piekhelderheid leveren. Fabrikanten geven helaas geen duidelijke cijfers in de specificaties waarop je je kunt baseren. Dat maakt het erg moeilijk om tv’s te vergelijken op dat vlak, zeker tussen merken onderling. We geven je een aantal vuistregels mee.
Bij OLED-schermen was er lange tijd weinig onderscheid op vlak van piekhelderheid, maar dat is de laatste jaren veranderd.
Bij LCD-tv’s liggen de resultaten veel verder uit elkaar. De prestaties zijn voor een deel gelinkt aan het type achtergrondverlichting.
Zoals met veel beeldkwaliteit gerelateerde zaken hebben de instellingen van je tv impact op het resultaat. We geven je hier wat tips die effect kunnen hebben op de (piek)helderheid, maar hou er rekening mee dat jij uiteindelijk bepaalt wat een comfortabel beeld is om naar te kijken.
Hoe zet je al deze kennis in om de juiste aankoop te bepalen.
Reacties (2)