En kan je actieve speakers ook gebruiken voor je thuiscinema? We bespreken het in dit achtergrondartikel over passieve en actieve luidsprekers.
Passieve vs actieve luidsprekers
De meeste luidsprekers die verkocht worden zijn passief. Dat wil zeggen: je hangt ze via luidsprekerkabel aan een versterker of een AV-receiver, die op zijn beurt gekoppeld is aan een bron. Denk aan een Blu-rayspeler of draaitafel. Luidsprekers heten passief te zijn omdat ze geen elektronica bevatten die een sturend signaal opwekken. Tussen haakjes: een meerwegs-luidspreker – en dat zijn de meesten – heeft wel elektronische schakelingen aan boord. Dit crossover-filter bepaalt welke frequenties naar welke drivers gaan. Een belangrijk onderdeel, maar een passieve schakeling en even minder relevant in de context van dit artikel.
Actieve speakers bestaan ook. Bij een actieve speaker zit het versterkergedeelte in de behuizing van de luidspreker. Je moet enkel de stekker insteken en een bron aansluiten. Al hoeft zelfs dat niet meer bij de nieuwste generatie actieve luidsprekers. Ze hebben streaming ingebouwd, zodat je rechtstreeks digitale bestanden kunt afspelen over het netwerk of zelfs via WiFi. Actieve speakers komen heel vaak voor, maar misschien niet in de vorm die je denkt. Een draadloze speaker zoals van Sonos of HEOS is een actieve speaker, net zoals de meeste luidsprekersystemen voor pc’s, soundbars en Bluetooth-speakers. Je ziet ook speciale actieve speakers opduiken in opnamestudio’s. Maar die types laten we even links liggen, want dat zijn toch andere toepassingen dan waar we het hier over gaan hebben. We concentreren ons even op toepassingen voor tv-geluid en muziek.
Als je bovenstaande leest, denk je wellicht dat actieve luidsprekers vooral interessant zijn voor mensen die zo minimalistisch mogelijk willen werken. Een actieve speaker is meestal even groot als een passieve, terwijl je geen bijkomende elektronica nodig hebt. Er staan dus geen opvallende audioapparaten in je kamer veel plek in te nemen. En je hebt veel minder kabels die door de kamer gelegd moeten worden, al moet je wel actieve speakers van stroom voorzien. Maar is een opgeruimde kamer de enige reden waarom je voor een actieve speaker zou gaan?
Het kwaliteitsargument
Puur vanuit een kwaliteitsstandpunt valt er veel te zeggen voor actieve speakers. En dat komt omdat geluidskwaliteit voor een belangrijk deel afhangt van de relatie tussen je versterker en de luidsprekers. Beide componenten moeten van goede kwaliteit zijn, uiteraard, maar moeten daarnaast goed bij elkaar passen. Je denkt dan wellicht aan klankkarakter of voicing – hoe de klank van de versterker en luidsprekers bij elkaar past. Maar dat is het niet helemaal. Hoewel er hier meningsverschillen over bestaan, zou de unieke stem van je geluidssysteem van de speakers moeten komen en zou de versterker of AV-receiver zo transparant mogelijk moeten zijn. Het matchen zou dus niet om klank mogen gaan, daar enkel de luidspreker een bepaald karakter (warm, analytisch, etc) mogen toevoegen. Maar dat is theorie. In de praktijk is het natuurlijk niet zo simpel. Bijna elk versterkerfabrikant maakt toch bepaalde keuzes waardoor ook versterkers een bepaalde klankkleur hebben.
De ware uitdaging bij het matchen van passieve speakers met een receiver of versterker ligt op vlak van de technische eigenschappen van beiden. Sommige speakers zijn veeleisender (=eisen meer vermogen om een bepaald volume te halen) of kennen een sterk wisselende impedantie naargelang de frequentie die wordt weergegeven (=waardoor een versterker harder moet werken om bepaalde tonen te produceren). Versterkers hebben ook verschillende dempingsfactoren, wat aangeeft hoe goed een versterker een luidspreker onder controle kan houden. Zaken als de voeding spelen hierin een belangrijke rol.
Als je een set luidsprekers en een losse versterker/receiver combineert, dan speel je een klein beetje een gokspel. Passen ze goed bij elkaar? Wellicht wel – maar is de combinatie echt optimaal? Misschien.
Perfect afgestemd
Actieve speakers die goed ontworpen zijn bestaan uit luidsprekers en elektronica die perfect op elkaar zijn afgestemd. Je zou dus een optimale weergave moeten krijgen. Een mooi voorbeeld uit de hifi-wereld is de KEF LS50 Wireless, die ook als passieve variant beschikbaar is (de KEF LS50, zonder het Wireless-etiket). De passieve KEF’s, die al enkele jaren op de markt zijn, worden unaniem geprezen als uitstekende speakers. Ook voor surround zijn ze interessant, met dank aan hun Uni-Q-tweeter. Maar het is ook geen geheim dat de LS50 een moeilijkere luidspreker is om te laten presteren op zijn hoogste niveau. Je moet snel grijpen naar een duurdere, stabielere versterker met een hoger vermogen. Bijna elke review van de LS50 Wireless – incluis onze eigen – zal opmerken dat de 2.000-euro kostende Wireless met zijn eigen versterkers beter klinkt dan een set bestaande uit een versterker van 1.000 euro en een paar passieve LS50’s van hetzelfde bedrag. En dat komt omdat de actieve versie precies aangestuurd wordt zoals nodig is.
Actieve speakers bestaan al even, maar de grote revolutie op dit vlak is van recent. Fabrikanten voegen aan actieve speakers nu ook een DSP-luik toe, waardoor nog verdere optimalisatie van het geluidssignaal mogelijk is. Een DSP of Digital Sound Processor is een chip dat het digitale geluidssignaal kan manipuleren. Je kunt het vergelijken met een equalizer, alleen flexibeler en programmeerbaar. Een DSP geeft een fabrikant van een actieve speaker manieren om in te grijpen als er een probleem is. Stel dat bij het testen van een actieve speaker blijkt dat een bepaalde frequentie voor resonantie zorgt als het te sterk wordt afgespeeld, dan kan de fabrikant programmeren dat die bepaalde frequentie nooit boven een bepaald volume wordt afgespeeld. Heel geavanceerde speakers, zoals bepaalde Beolab-luidsprekers van Bang & Olufsen, hebben microfoons ingebouwd om de kamer en plaatsing te meten. Net zoals bij het kalibratiesysteem van een AV-receiver wordt er gecontroleerd op bepaalde problemen (bijvoorbeeld een staande golf) en zal er voor worden gecompenseerd – in de speaker zelf!
Je hebt er al één
De kans is groot dat er al een actieve luidspreker in je woonkamer staat: de subwoofer. Bijna alle subwoofers zijn actief, gewoonweg omdat krachtige bassen produceren zoveel vermogen vereist. Als je AV-receiver dat klusje moest klaren, dan zou het veel groter én duurder worden. Om maar te zwijgen van warmer! Daarom wordt er gewerkt met een actieve subwoofer die een gespecialiseerde versterker bevat, zoals een BASH-versterker. Aangezien deze zich puur moet richten op het versterken van een deel van het audiosignaal, kan de versterker efficiënter werken. Dat is toch wel een pluspunt als je spreekt over vermogens van 500, 1.000 of meer watt.
Actief voor tv
Bang & Olufsen is een interessant geval in dit verhaal. Het Deense bedrijf besloot immers heel vroeg te stoppen met het produceren van passieve speakers. Heel het ontwerpcyclus is gericht op het maken van geoptimaliseerde actieve speakers die over ingebouwde DSP’s beschikken. Tijdens het ontwerpen wordt er gestreefd naar een goede klank door het gebruik van de beste materialen en door een juiste vorm te kiezen. Dat doet elke luidsprekerbouwer. Maar in een laatste stap worden overblijvende problemen aangepakt door de DSP in de speaker bij te sturen. Dat laat de Denen toe om een hoogwaardig geluid te krijgen uit designs die wat extremer/oogstrelender zijn dan typische luidsprekers. B&O is ook een van de zeldzame fabrikanten die actieve speakers inzet voor surroundtoepassingen. Hun BeoVision-televisies bevatten surroundprocessors die audiosignalen bekabeld of draadloos doorsturen naar individuele actieve speakers. Omdat bijna het volledige assortiment van Bang & Olufsen actief is, kun je als (vermogende) liefhebber een surroundopstelling bouwen uit heel diverse speakers.
De meeste actieve speakers zijn gericht op stereoweergave, wat niet wil zeggen dat ze onbruikbaar zijn voor een thuiscinema. Nieuwere modellen hebben bijna allemaal een optische ingang voor het digitale signaal van je tv. Latency of vertraging is niet vaak een probleem, ook omdat de signaalpaden in veel actieve speakers vrij kort zijn. Je zou ook in theorie kunnen werken met een surroundprocessor zoals een Arcam AVR860 die je dan via audiokabels verbindt met actieve speakers, maar echt heel praktisch is dat niet.
Er zijn al wel toegewijde actieve surroundoplossingen op de markt, vooral in de V.S. PMC en JBL hebben bijvoorbeeld dergelijke 5.1-systemen al uitgebracht. Een toegankelijk voorbeeld van bij ons is de Teufel Ultima 40 Active, een set actieve vloerstaanders met een HDMI ARC-ingang. Intrigerend zijn ook de aankomende Dali Calisto-speakers. De Callisto werkt met twee actieve speakers (boekenplank of vloerstaander) die draadloos aangestuurd worden vanuit het Sound Hub-basisstation. Dit basisstation is momenteel enkel geschikt voor stereo, maar kan potentieel door middel van insteekkaartjes uitgebreid worden met HDMI en zou mogelijk ook meerkanaals Callisto-luidsprekers kunnen aansturen.
Kortom, actieve speakers kennen een sterke opmars in hifi-land en de kans is reëel dat dit gaat doorslagen naar het thuiscinema-gebeuren.
Meer informatie
Meer tips en adviezen voor de aanschaf, het gebruik en het instellen van je audio- en videoproducten vind je in onze uitgebreide tips en advies-sectie.
Reacties (2)