“Deze versterker is klasse A!” In de winkel wordt het je toegeroepen, maar wat betekent het nu precies? En is het wel relevant voor de homecinema-fan? In dit artikel leggen we je alles uit over versterkerklassen.
Introductie versterkers
Dat een versterker een belangrijk onderdeel is van elk audiosysteem, moeten we je hopelijk niet vertellen. Versterkers zorgen er voor dat een audiosignaal luid genoeg wordt om afgespeeld te worden op luidsprekers of hoofdtelefoons. Een versterker doet dus precies wat het belooft: het versterkt.
Nu houden we het wel héél simpel, want in de praktijk kan het veel complexer worden. Neem nu dat audiosignaal: misschien is het wel een soundtrack met acht kanalen of een stereosignaal met dynamische orchestrale muziek. Die versterker kan een klassiek hifi-onderdeel zijn, maar ook een veel ingewikkeldere AV-receiver. Daarnaast kom je ze overal tegen, van klein tot groot. Wedden dat je nu een versterker in je broekzak hebt? Nee, nee, we hebben het uiteraard over je smartphone. Die bezit een kleine versterker om die Spotify-stream om te zetten in geluid dat uit je oortjes komt. Je televisie heeft er ook één, om de ingebouwde luidsprekers aan te sturen. Soundbars, soundbases, actieve speakers, multiroom-luidsprekers, Bluetooth-speakers… Allemaal bevatten ze één of andere vorm van versterking.
Waarom verschillende letters?
Klasse A, AB, D, enzovoort geven aan hoe een zwak signaal (=muziek of een filmsoundtrack) versterkt wordt zodat het uit de luidsprekers kan komen. Een typische bron zoals een Blu-rayspeler, een netwerkspeler, cd-speler of draaitafel levert immers een heel zwak en stil audiosignaal aan. Dit signaal is veel te zwak om rechtstreeks luidsprekers aan te sturen, want daar is meer voor nodig. Er is wat vermogen vereist om die luidsprekers te doen trillen zodat ze lucht aan het bewegen brengen. Hoe luider, hoe meer lucht er in beweging moet worden gebracht. En hoe meer vermogen je nodig hebt.
Wie in de hifi-wereld duikt, zal vaak stuiten op aanduidingen zoals klasse A, klasse D, enzovoort. Bij thuiscinema wordt er minder geschermd met dergelijke aanduidingen, omdat sommige technieken gewoonweg niet interessant zijn voor meerkanaalstoepassingen. Een klasse A AV-receiver bijvoorbeeld, zou een stroomverbruik bezitten die in meerdere kilowatt wordt uitgedrukt.
Bij thuisbioscoop spreek je bijna altijd over klasse AB of klasse D, met een duidelijke voorsprong voor het laatste. Waarom? Dat wordt duidelijk als je kijkt naar de voor- en nadelen van elk.
Klasse A versterkers
Je moet er niet aan twijfelen: klasse A levert het allerbeste resultaat. Zonder in de technische details te duiken, een klasse A-versterker doet de meest pure vorm van versterking. Het is perfect lineair, wat wil zeggen dat het ingangssignaal op alle punten perfect vertaald wordt naar een hoger vermogen.
Er is echter een grote ‘maar’. Dit kan enkel door de relevante onderdelen continu onder stroom te zetten, ook als er amper iets of zelfs niets qua geluid te versterken valt. Een klasse A-versterker die je vergeet uit te zetten, verbruikt evenveel als bij een zware belasting. Daarbij komt dat klasse A zeer inefficiënt is. 70 tot 90 procent van de verbruikte stroom wordt omgezet in warmte! Wil je 100 watt aan muziekvermogen, dan verbruik je dus tot 1.000 watt aan elektriciteit. Dat zijn veel gloeilampen – vooral als je gaat slapen zonder de uitknop in te drukken.
Praktisch gezien is het daarom heel lastig om een krachtige klasse A-versterker te bouwen. Voor thuiscinemadoeleinden wordt het bijna onmogelijk, omdat je voor bijvoorbeeld een 5.1-kanaals systeem niet één versterker nodig hebt – maar vijf (het .1 LFE-kanaal heeft geen versterker nodig, want die zit in de subwoofer zelf).
Klasse AB versterkers
Bij klasse AB is er gepoogd de nadelen van klasse A op te vangen, zonder de voordelen te verliezen. Dat gebeurt door meer onderdelen te gebruiken en deze elk een deel van het signaal te laten versterken. Als ze niet nodig zijn, worden deze onderdelen (meestal transistors zoals MOSFET’s) uitgeschakeld. Dat drukt het stroomverbruik danig, al blijft het niet te onderschatten hoog. De efficiëntie zal rond 50 tot 70 procent liggen. Dat merk je wel bij de zeldzame meerkanaals klasse AB-receiver, want ze worden ook wel lekker warm. Er bestaan heel wat hybride-ontwerpen die bijvoorbeeld bij lage volumes in klasse A functioneren, maar als het luider wordt overschakelen op klasse AB.
Wat is de bi-amp (bi-wiring) feature op receivers en speakers?
Klasse D versterkers
De ‘D’ staat hier niet voor digitaal, zoals vaak wordt gedacht. Bij klasse D-versterkers wordt de output-stage (dus het gedeelte dat het signaal versterkt) heel veel in- en uitgeschakeld, naargelang wat nodig is. Dit gebeurt via een sturing die op basis van het inkomende signaal werkt. Die sturing kan wel digitaal zijn, wat de verwarring bij velen in de hand werkt. Hoe dan ook, een klasse D-versterker kan door dat supersnel schakelen extreem efficiënt zijn. 90 procent is haalbaar, in theorie zelfs 100 procent. Efficiëntie betekent ook dat deze versterkers niet snel warm worden en dat ze compact blijven. En dat is precies wat er nodig is bij een AV-receiver en tv-audiotoestellen zoals soundbars. Ook actieve subwoofers zijn heel vaak klasse D.
Klasse D is echter moeilijk om goed te krijgen. De voeding moet van hogere kwaliteit zijn en na het versterkingsluik moeten filters worden aangebracht om hoogfrequente storing veroorzaakt door de sturing te verwijderen. Dat maakt dat er toch een groot kwaliteitsverschil kan worden ervaren bij klasse D-toestellen. Maar het is zeker mogelijk dat je absolute topkwaliteit ervaart met een klasse D-receiver. Alleen is de kans groot dat een zeer goed klasse D-apparaat ook prijzig zal zijn.
De voeding
Voor iemand die een homecinema bouwt, is zoals gezegd de keuze wat beperkter. Voor efficiëntieredenen maar ook om de kosten te drukken wordt er vaak gekozen voor klasse D-versterking. Het is echter belangrijk om te realiseren dat er veel verschil kan zitten op de kwaliteit die klasse D kan leveren. Een belangrijke rol blijft weggelegd voor de voeding. Een goede versterking staat of valt bij de voeding. Die moet krachtig genoeg zijn en ook stabiel, zodat het grote dynamische veranderingen (zoals een ontploffing in een film) kan opvangen. Dat geldt zeker voor AV-receivers, want deze toestellen bevatten vijf tot elf versterkers die elk een zuivere, stabiele stroomtoevoer nodig hebben.
Reacties (7)