Review: Sony HT-A9 – Intrigerend soundbar-alternatief

Surround via vier speakers

Het HT-A9-concept is heel intrigerend. Het bestaat uit vier identieke luidsprekers die draadloos worden aangestuurd door een klein kastje dat je met je tv verbindt. Dé grote troef van dit systeem is dat je heel wat vrijheid krijgt bij het plaatsen van de speakers. Eentje ver weg van het scherm, een tweede op het tv-meubel, weer een ander op de vensterbank, de vierde in de kast… Gewoonlijke eisen zoals een symmetrische opstelling rond het scherm of alle speakers op gelijke afstand van je oren vallen weg. Je doet wat je wil – of zo gaat de belofte toch. Een ingebouwd meetsysteem zorgt dat het klankmatig allemaal in orde komt én creëert een surroundopstelling met zowaar twaalf phantom-speakers. Dolby Atmos alsof het uit een 7.1.4-opstelling komt, maar dan met vier toestellen? Dat en geen draden, streaming via Airplay, Chromecast en Bluetooth, en upmixing naar 360° Reality Audio maken dit een wel een heel aparte oplossing om beter tv-geluid te krijgen. In een interieur waar soundbars en surroundopstellingen niet passen kan dit nog hét alternatief zijn. Sony vraagt wel een topprijs voor dit innovatief systeem: 1.800 euro. Dit is meer dan high-end soundbars met aparte rear-speakers voor achteraan en zelfs bijna meer dan een instap AV-receiver met een goedkope speakeropstelling. Bij die laatste zit je natuurlijk wel meters kabel door je woonkamer te leggen.

Het prijskaartje wordt nog forser als je de HT-A9 aanvult met een draadloze subwoofer. Dat is geen verplichting (alhoewel, zie later) en kan op een later moment. Sony biedt je twee keuzes: de compacte SA-SW3 van 500 euro en de grote SA-SW5 die 800 euro kost. Het kan ook best zijn dat je de HT-A9 en een van deze toestellen in een voordelige bundel kunt aanschaffen. Deze beide subs zijn trouwens ook combineerbaar met andere Sony-producten, zoals de HT-A7000-soundbar die we eerder bekeken.

Kolommen

Het eerste waar je mee begint zijn de vier speakers. Het cilindervormige viertal mogen er exact hetzelfde uitzien, ze hebben wel elk een specifieke rol te spelen. Onderaan zie je op de sticker waar ze thuishoren: vooraan links (FL) en rechts (FR) of achteraan links (RL) en rechts (RR). Die positie-aanduidingen mag je heel ruim interpreteren. Je kunt bijvoorbeeld een van de speakers achteraan op een vensterbank plaatsen en een ander op een plank in een boekenkast. Daarbij mag in principe een hoogteverschil bestaan, omdat de speakers opgevat zijn als weergevers die heel ruim uitstralen. Onder het rooster dat nagenoeg heel de behuizing vormt, zit een tweeter en een midrange ingebed in een waveguide die de geluidsgolven breed de kamer in sturen. Deze drivers worden via algoritmes aangestuurd om bijkomende virtuele luidsprekers na te bootsen.

Aan de platte achterzijde vind je achter een klepje een uitsparing om speakers eenvoudig via een schroef aan de muur te hangen. De speakers zijn wel betrekkelijk groot: 25 cm hoog. Door hun witte kleur en design zonder opvallende elementen tonen ze nog relatief subtiel, zeker in een modern interieur. Maar onzichtbaar zijn de toestellen nu ook niet. En ja, uiteraard moet je voor elke luidspreker een stopcontact voorzien.

Compact basisstation

Het kloppende hart van het systeem is het basisstation. Vierkantig en amper 15 x 15 cm groot en 5 cm hoog is het. Echt heel bescheiden. Qua vorm doet het zelfs wat denken aan de Apple TV 4K die we ook voor deze test gaan gebruiken, maar het is dan wel circa tweemaal groter.

In theorie zou je het basisstation kunnen verstoppen in een tv-meubel of misschien zelfs achter een televisie. Kies je voor dat scenario? Dan ga je wel een IR-extender moeten aanschaffen. Via de meegeleverde remote kun je namelijk een aantal zaken snel aanpassen die via de tv-interface of een app niet of moeilijker kunnen. Het is dus wel handig als je de afstandsbediening nog kunt blijven gebruiken, bijvoorbeeld om de geluidsmodus of Immersive Audio in/uit te schakelen.

Aan de achterzijde van de HT-A9 ontdek je dat er maar één manier is om te connecteren met een televisie: HDMI. Gegeven de nadruk op Dolby Atmos is dat niet zo vreemd. Dat surroundformaat kun je enkel over HDMI transporteren, over een optische kabel ben je beperkt tot stereo (of in sommige gevallen DD 5.1). Positief is dan weer wel dat er een extra HDMI-ingang is voorzien. Een bronapparaat rechtstreeks op de HT-A9 aansluiten kan dus, handig als alle HDMI-ingangen op je tv in gebruik zijn. Denk dan bijvoorbeeld aan een Apple TV 4K of een console. Ook de allernieuwste PlayStation of Xbox zijn welkom, want beiden poorten volgen de HDMI 2.1-standaard en kunnen 4K120 aan.

Die extra ingang is eveneens een pluspunt als je met een projector werkt die niet over extra ingangen beschikt (of HDMI-ARC). Geen totaal onmogelijk scenario, want de HT-A9 lijkt ons interessanter in combinatie met pakweg een short-throw projector dan een soundbar.

S-Center

Ook present op het basisstation is een S-Center-uitgang. Dit is enkel voor je relevant als je over een recente Sony Bravia-televisie uit een hogere prijsklasse beschikt die bovendien uitgerust is met een middenkanaalmodus (S-Center-In), waarbij de Acoustic Surface-luidspreker van de tv de rol opneemt van de centerspeaker. Als je de uitgang op je compatibele tv aansluit via een meegeleverde kabel, tover je de HT-A9 om van een 4.0 (of 4.1 als je een sub aansluit) naar een 5.0 (of 5.1 met subwoofer). Al klopt die stelling ook niet helemaal, net omdat de HT-A9 meer fantoomkanalen creëert dan er speakers zijn. Of anders gesteld: eigenlijk is dit systeem niet 4.0 maar probeert het de prestaties van een 7.1.4-systeem te evenaren. Althans, die ambitie is er. Gebruik je de S-Center-optie dan komt die tv-speaker erbij, het vervangt niet helemaal de output van de voorste HT-A9-speakers. Je creëert geen extra kanaal. Stemmen zullen zowel uit de fantoom-center als uit de tv komen. Bij een demo bij Sony zelf op een persdag, vonden we dat niet zo overtuigend. Vermoedelijk zal het afhangen van waar je de speakers plaatst ten opzichte van de tv.

Verwarrend vinden we wel dat je deze S-Center-optie enkel kunt gebruiken met bepaalde Sony-tv’s. In onze testruimte staat een Bravia KD-65AF9 (2019) met speakerterminals die je kunt verbinden met een AV-receiver. Een interessante optie (zie ook onze test van dit audiosysteem), maar niet bruikbaar met de HT-A9. We gingen er vanuit dat Sony sinds dit jaar was overgeschakeld op de nieuwe S-Center-aansluiting (een jack, dus wellicht een low level-signaal). Fabrikanten durven wel vaker plots van een aanpak naar een nieuwe manier van werken overstappen. Gek genoeg blijkt echter dat S-Center-in (met jackkabel dus) aanwezig is bij sommige Sony’s van dit jaar (de A80J), maar dat anderen (de A90J) zoals voorheen komen met speakerterminals. Wellicht gaan de meeste HT-A9-eigenaars deze optie niet gebruiken, maar wie het wel overweegt: doe eerst je research.

Helemaal vrij (maar ook niet helemaal)

Hoe zit het met die belofte dat je heel vrij bent waar je de speakers plaatst? We hebben een tiental posities uitgeprobeerd en ontdekten snel dat als je een luidspreker ergens te hoog of te laag parkeert, je dat ook gauw merkt. En dat is niet zo vreemd, want naast de hoofdspeaker aan de voorkant van elk toestel is er eveneens een tweede luidspreker bovenaan te vinden. Staat het toestel te hoog, dan hoor je deze speaker uitsluitend via reflectie vanaf het plafond en valt het op dat er laag in de kamer amper geluid is. Vanwege die extra luidspreker aan de bovenkant is het trouwens geen aanrader om een HT-A9-speaker ingesloten in een nis of boekenkast te plaatsen.

Eveneens geen aanrader bij een muurgemonteerde televisie is een speaker op de grond plaatsen. Dat krijg je toch snel de indruk dat stemmen uit het tapijt komen, in plaats vanuit het scherm. Dat hier-klopt-iets-niet-effect is nog sterker als je één speaker vooraan heel hoog en het andere toestel heel laag plaatst. Met de speakers achteraan kun je wat flexibeler zijn, vooral omdat ze zelden voor stemmen worden gebruikt.

En nu we toch tips aan het uitdelen zijn: het systeem werkt het best als je de speakers recht op je zitplaats mikt. Gebruik het led-lichtje onder de wrap-around rooster als oriëntatiepunt. En ja, het blijft toch optimaler als elke luidspreker op een zekere afstand van je staat. Als er eentje te dichtbij staat, gaat deze snel de andere drie overheersen.

Na wat experimenteren vonden we een opstelling die zeker niet conventioneel te noemen was maar toch behoorlijk goed werkte. In die zin maakt de HT-A9 zijn belofte wel waar: je hebt inderdaad meer flexibiliteit dan bij een ‘echte’ surroundopstelling. Horizontaal stralen de speakers bijzonder breed uit, wat een zeer kamervullend effect geeft. Toegegeven, de beeldvorming is vergeleken met de vaste surroundopstelling in onze testruimte een stukje diffuser. Je kunt niet altijd naar een plaats wijzen waar een bepaald geluidseffect zich afspeelt. De rinkelende muntstukken die achter ons rollen tijdens de race in ‘Ready Player One’ bij de 5.1.4-opstelling aan de muren, zo’n accuratesse leveren deze Sony’s niet.  Aan de pluszijde krijgen we wel een geluidsveld met een hele brede sweet spot. Het is een interessante optie in woonkamers met brede sofa’s en veel gezinsleden, denken we dan.

Snel meten

Het instellen van de HT-A9 gaat vlug. Eerst zorg je dat de vier luidsprekers van stroom zijn voorzien, daarna steek je stekker van het basisstation in. Een Easy-stappenplan die op het tv-scherm toont verbindt de speakers met de zender, daarna voer je de korte kamerkalibratie uit. Het afspelen van testtonen gedurende ongeveer tien seconden vertelt het systeem waar de vier speakers staan in de kamer en welke eigenschappen de ruimte juist bezit. Een hoog plafond of heel brede muren bijvoorbeeld, hebben immers een invloed op de weergave. Na afloop van de test speelt de HT-A9 even een kort stukje geluid af – je zit even in de jungle – zodat je meteen kunt proeven van de 3D-ervaring. Zet je de speakers achteraf toch ergens anders, dan moet je deze meting overdoen. Dat het niet lang duurt en geen complexe handelingen vereist is dan wel een pluspunt, ook als je het nodig vindt om te experimenteren met de plaatsing.

De HT-A9 is primair gericht op het verbeteren van tv-geluid, maar biedt ook muziekliefhebbers streamingopties over WiFi of ethernetkabel. Je kunt uit heel wat opties kiezen. Chromecast en AirPlay 2 zijn van de partij, net als Spotify Connect, Bluetooth en DLNA. De meeste van deze streamingopties bedien je gewoon rechtstreeks vanuit de app van je favoriete muziekdienst of internetradio. Er is daarnaast de Sony Music Center-app. Hierin ga je wel de verschillende muziekdiensten zien verschijnen, maar zodra je op hun icoon klikt vlieg je toch gewoon naar de app van de desbetreffende dienst. In de Sony-app kun je wel eigen muziekbestanden op je smartphone of het netwerk opsnorren en afspelen. Ook geeft Music Center je een (beperkt) toegang tot instellingen.

Tv-interface

Als je op de Home-knop van de remote drukt tovert de HT-A9 een helder menusysteem op de televisie. Dat is wel handig. Via deze menu’s kun je op een heel eenvoudige wijze dingen aanpassen of een ingang kiezen. Bij het afspelen van muziek toont de HT-A9 zelfs de albumhoezen en informatie over het beluisterde liedje op je tv, wat wel leuk is.

De meegeleverde afstandsbediening is heel compleet – lees: er staan veel knopjes op. De kans is groot dat je hem niet zo gauw zal vastnemen. Het volume veranderen ga je wellicht blijven doen via het kastje van je tv, deze remote is er eerder om een geluidsmodus te kiezen of het niveau van de bassen en de speakers achteraan te veranderen. Dat moet je ook echt doen om het systeem helemaal op punt te stellen. Zaken aanpassen gaat allemaal heel vlot via de tv-interface, in een noodgeval kun je ook werken via het schermpje op het basisstation.

Even praktisch is dat je via de Display-knop snel kunt zien in welke kwaliteit audio wordt aangeleverd. Een Immersive AE-toets schakelt een upmixing-modus in die gewone stereo of 5.1 opschaalt naar een 360°-geluid. Is je bronmateriaal echter in Dolby Atmos of DTS:X, dan werkt deze functie niet. Logisch, want dat is dan niet nodig.

Het is ook de moeite om diep in de audiosettings te duiken en de drie mogelijkheden van Sound Effect uit te proberen. In tegenstelling tot wat deze naam suggereert, selecteer je hiermee de upmixing-modus. ‘Sound Mode On’ betekent dat je de Immersive Audio-technologie van Sony kiest, incluis de optie om via de remote te schakelen tussen geluidsmodi (of een Auto Sound-optie die automatisch het juiste zou moeten kiezen). Je kunt in de plaats echter opteren voor continue upmixing via Dolby Speaker Virtualizer- of de DTS Neural:X-algoritmes. Het is moeilijk te zeggen welke per se beter is; DTS en Dolby maken wel andere keuzes en je hoort duidelijk een verschil. Maar goed, deze optie heeft Sony vast enkel voorzien voor kritische surroundgeeks. De doorsnee filmliefhebber opteert wellicht best voor Sony’s Sound Mode On. Dan kun je via de remote nog zaken in- en uitschakelen, wat bij de andere twee opties niet mogelijk is.

Een langer testparcours

Zoals we al aangaven was het reviewproces bij de HT-A9 wat uitgebreider dan normaal. Dit vooral omdat we heel nieuwsgierig waren naar waar de grenzen van dit systeem lagen. Maar ook omdat we blijven zoeken naar hoe betere prestaties te krijgen. Dat heb je niet met een soundbar. Of anders gezegd: de flexibiliteit die de HT-A9 betekent dat je er ook langer mee bezig bent. Nu ja, we vermoeden stilletjes dat een doorsnee koper dit systeem gewoon gaat uitpakken en gebruiken.

Daarnaast ondervonden we aanvankelijk af en toe connectieproblemen tussen de speakers onderling. Bij het bekijken van films viel het geluid daardoor regelmatig een seconde of twee weg. Zeer irriterend… Het bleek gelukkig op te lossen via een optie die heel diep in de instellingen begraven was en bovendien een naam droeg die je niet bepaald helder kunt noemen: RF Channel. Standaard staat het aan, de sleutel tot een betrouwbare verbinding bleek het uit te schakelen en dan weer te activeren. Dit dwingt het basisstation tot het opnieuw zoeken van een gepaste frequentie voor de radioverbinding tussen de vier speakers en (optioneel) de subwoofer. Daarna traden er geen stabiliteitsproblemen meer op. Er is nog een optie die zou kunnen helpen, Wireless Playback Quality. Je kunt hier in plaats van ‘Quality’ voor ‘Connection’ kiezen, maar dat vonden we onaanvaardbaar. Je betaalt niet een prinselijke som voor een audiosysteem om dan voor een lagere kwaliteit te kiezen. Enfin, dat vinden wij.

Eerst hebben we de HT-A9 zonder subwoofer getest, onder meer bij het bekijken van een aantal afleveringen van de reeks ‘Foundation’ (Apple TV+, Dolby Atmos) en ‘Shang-Li and the Legend of The Ten Rings’ (Disney+, Dolby Atmos). Meestal deden we dat via een Apple TV 4K die aan de secundaire HDMI-ingang van het basisstation hing, maar ook via de ingebouwde apps op de Sony-tv.

Wat we horen is helemaal anders dan via een soundbar (zoals de Sony HT-A7000 die we twee weken eerder getest hebben). En dat is al interessant. Qua vullingsgraad zit dit Sony-systeem dichter bij een surroundopstelling met aparte speakers. Het resultaat is heel sfeervol en omhullend, en realisme is ook verrassend goed omdat de stemmen weldegelijk uit het scherm van onze Sony-tv lijken te komen. Draaien we het volume open, dan is er een zuiverheid die soundbars vaak lastig vinden om te evenaren op hogere niveaus. Maar het is ook niet helemaal hetzelfde. Soms zijn er geluidseffecten die net niet correct klinken, al verdwijnt dat artificiële deels wanneer we de speakers vooraan verder weg van het tv-scherm plaatsen. Was er een probleem met reflectie op het glazen tv-scherm? Mogelijk, maar niet helemaal. We noteren toch ook bij het upmixing via Immersive Audio wat rare klanken of effecten in de mix die overdreven benadrukt worden.

Wat de HT-A9 goed doet is effecten op de horizontale as te plaatsen. Bij Shang-Li als er weer eens een sterk staaltje dansen – sorry, kungfu – werd neergezet. Een voet die door het stof wordt gesleept, of als Xialing oefent door bamboestokken rond haar af te breken. Verrassend is ook dat dialogen uit het scherm lijken te komen, terwijl de voorste speakers helemaal niet op gelijke afstand van de tv staan. Het is zeker niet perfect, maar niettemin een opmerkelijk resultaat dat veel soundbars moeilijk kunnen evenaren. Als het gaat om hoogte-effecten is de HT-A9 minder overtuigend. Dynamisch pieken – zoals geweerschoten of explosies – kan het ook maar ten dele overbrengen. Samengevat: wel een knappe surroundervaring en redelijk detail, maar het spektakelgehalte is qua dynamiek eerder beperkt.

Veel beter mét sub

In de eerste testfase met de HT-A9 krijgen we de indruk dat de speakers problemen hebben met heftige LFE-content. Soms ontbreekt het helemaal (wat actiescènes saaier maakt), soms is het er wel maar worden hogere frequenties weggedrukt. Bombastische thema’s, genre John Williams of Hans Zimmers, klinken iets te plat en onmachtig. Aangezien we de SWA-5-subwoofer toch in huis hadden voor een review van de HT-7000A, besloten we deze potige subwoofer te verbinden met de HT-A9. En dat zorgde voor een hele transformatie. Opeens presteerde het Sony-systeem op een veel hoger niveau en begon het ook qua tonaliteit beter te kloppen. De kunstmatige kantjes bij sommige geluidseffecten waren veel minder aanwezig. En vooral: nu was het pakkende, indrukwekkende van actiesoundtracks wel meer present. De makers van Shang-Li hebben goed gekeken naar de tradities van actiefilms uit Hong Kong en het wuxiagenre, wat betekent dat elke gevecht tig keer onderbroken wordt voor een dramatisch stukje dialoog. En ook daarbij is heel wat verbetering merkbaar. Hoewel de grotere speakers van de HT-A9-zuilen op zich qua bassen beter presteren dan de bescheiden woofers in een typische soundbar, bieden ze toch niet de diepgang om mannenstemmen echt vol te laten klinken. Dat is met de SA-SW5 dan weer opgelost. Ook hier weer een tip: plaats de subwoofer vooraan bij je tv.

Upmixing werkt goed

‘ZeroZeroZero’ (Netflix, DD 5.1) is zeker niet de gewelddadigste reeks dat je kunt streamen, maar omdat het de rauwste kanten van de narcohandel meedogenloos toont komt het soms wel heel hard aan. Het beklijvende gevoel komt ook dankzij de soundtrack, die mede door de Schotse groep Mogwai gecomponeerd en gespeeld werd. De HT-A9 brengt de muziek effectief over, waardoor we genieten van een dikke laag progrock die doorheen de kamer klinkt. Dat is prima en sfeerverhogend, maar de echte test is hoe de HT-A9 die 5.1-soundtrack upmixet naar iets met hoogtekanalen. Dat lijkt goed te lukken. Onder meer als de Italiaanse politie bij het begin van episode 2 ’s nachts de schuilplaats van de Ndrangheta-leider besluipt, worden we omringd door mekkerende schapen en weerklinken de zachte voetstappen van de soldaten door de kamer. Later in de episode zwelt een typisch Mogwai-track aan via de vier speakers, incluis ruis ingezet als percussie. Gaat er iets fout? Nope, dat is de soundtrack.

Dit is ook het punt waarop de Apple TV-speler moeilijk begon te doen; er is een bekende sporadisch optredende bug waarbij het centerkanaal stopt met afspelen. Sony had toevallig een UBP-X800M2 Ultra HD Blu-rayspeler meegestuurd, die we prompt inzetten als vervangtoestel. Dat komt eigenlijk goed uit, want zo kunnen we de HT-A9 uitproberen met surroundmateriaal in de hoogste kwaliteit aangeleverd vanaf een UH Blu-ray-schijfje. De keuze valt op het Parijs-gedeelte van ‘Mission Impossible: Fallout’ (Dolby Atmos), een zeer lange, hectische achtervolging door de straten van de Lichtstad. We hebben ons ooit gewaagd op de rotonde van l’Arc de Triomphe en vonden dat al heel bloedstollend; dus appreciëren we helemaal het fragment als Ethan Hunt tegen de richting in rijdt, met whoosh-geluiden van kruisende auto’s die links en rechts voorbijvliegen. De Mission Impossible-films zetten regelmatig versies van het bekende ta-ta-daaa-thema in om de spanning op te drijven (of een triomfantelijk moment te kaderen), en de Sony zet die muzikale begeleiding discreet en op de juiste plek neer.

Ligt het aan het hogere SPL-geluidsniveau van de surroundtrack op een schijfje of de hogere dynamiek bij de Dolby TrueHD-versie van Atmos die hier opgediend wordt? Want de HT-A9 zet nu een heel machtige en omhullende presentatie neer die een stuk meer pakt dan het filmmateriaal via streamingdiensten die we eerder bekeken. Dynamiek is echt veel beter. Het is wellicht een interessant onderwerp voor een achtergrondartikel in de toekomst. Maar als we terugkeren naar wat de HT-A9 onderscheidt van een soundbar dan is het dit wel: je krijgt een surroundervaring die veel meer uit de juiste richting lijkt te komen, wat surroundeffecten natuurlijker in een grotere ruimte doen weerklinken. Het verschil is heel groot met een soundbar die enkel vooraan staat, kleiner vergeleken met een high-end soundbar met aparte draadloze speakers voor achteraan. Dat die SWA5-subwoofer ook meer een echte sub is in plaats van een beperkte soundbar-subwoofer helpt ook wel om het verschil te maken.

Conclusie

We begonnen sceptisch, en route hadden we de nodige twijfels, maar we eindigen behoorlijk overtuigd. Dit is een origineel en geslaagd alternatief voor de soundbar. Mits je de HT-A9 aanvult met een subwoofer geniet je van een kamervullende surround dat misschien niet helemaal accuraat is – maar wel sfeervol en betrekkelijk gelaagd is. Verwar het zeker niet met goedkope home theater-in-een-doos-systemen van enkele jaren geleden. Technisch is de Sony HT-A9 echt een huzarenstukje. 5.1-audio wordt knap opgewaardeerd naar een omhullende ervaring, echt uitblinken doet dit systeem met Dolby Atmos-materiaal. Ook muziek in 360RA-formaat of Atmos weet hij knap te presenteren.

Het grootste struikelblok bij dit Sony-systeem is het forse prijskaartje. De HT-A9 is prijzig vergeleken met een soundbar, zelfs uit de hoogste klasse. Een subwoofer toevoegen is een enorme aanrader, maar dat duwt onvermijdelijk de kostprijs ver voorbij 2.000 euro. Het grote pluspunt van deze Sony: het is ruimtelijker en beter klinkend dan een soundbar én makkelijker in te stellen en complexlozer dan een AV-receiver. De belofte van surround zonder gedoe en zonder denkwerk over de plaatsing van speakers maakt Sony niet helemaal waar. Maar toch houdt de claim van ‘beste van beide werelden’ grotendeels stand.