Review: Primare SP25 Prisma – Even flexibel als verfijnd

Keuzes qua connectiviteit

Wie zijn AV-apparatuur puur op basis van een specificatielijst kiest, zal bij de Primare af en toe dingen zien die het toestel minder interessant lijken te maken. Er is bijvoorbeeld niet gekozen voor HDMI 2.1-inputs, maar wel voor HDMI 2.0b met Dolby Vision, HDR en HDR10+. De fabrikant verdedigt die keuze door te stellen dat HDMI 2.1 eigenlijk enkel relevant is voor gaming – en dan nog enkel als je echt een next-genconsole verbindt met een scherm dat geschikt is voor 4K120 of 8K60.

Ook zijn er ‘slechts’ vier HDMI-ingangen, terwijl veel concurrenten afkomen met zes of zeven stuks. Of je nu echt zoveel HDMI-bronnen in huis hebt, is een andere vraag. Twee consoles, een Ultra HD Blu-rayspeler en een mediaspeler (een Apple TV) is wat wij typisch aansluiten, en dat voelt al aan als een maximalistisch scenario. Vooral omdat die Apple TV en zelfs de schijfjesspeler in veel gevallen overbodig zal zijn, daar er vaak toch via de apps op een televisie naar streamingdiensten wordt gekeken.

Hetzelfde is ook waar qua subs. Waar anderen inzetten op configuraties tot vier subs, eventueel aangevuld met Dirac Live Bass Control, opteert Primare voor een enkel LFE-kanaal. Die kun je weliswaar door twee subwoofers laten verzorgen.

Op andere vlakken pakt de Primare uit met een brede connectiviteit. Hier zie je toch de hifi-roots van het merk, net als bij het DAC-gedeelte op basis van twee ESS 9026PRO-chips. Zo zijn er vijf line-in-paren, met ondersteuning voor aansluiten van een SACD-speler in 5.1-surroundmodus (door gebruik van A1 tot A4). Een enkele coaxiale ingang wordt aangevuld met twee optische inputs en een USB klasse B-aansluiting. Hierop kun je een computer of een digitaal transport hangen om de DAC in de SP25 rechtstreeks aan te spreken. Een gewone USB-poort dient dan weer voor opslag met mediabestanden. Naar goede Primare-gewoonte zijn er twee ethernetpoorten, zodat je een netwerkverbinding kunt doorlossen naar bijvoorbeeld een mediaspeler. Ontbreken ook niet: trigger-uitgangen. Die heb je bij de Primare SP25 wellicht echt nodig om de eindtrappen wakker te schudden als je begint te kijken. Dat werkt veel beter dan eventuele autosense-functies in de eindversterkers.

Stel je presets in

Vergeleken met sommige rivalen is het menu dat de SP25 op de tv of projectorscherm tovert heel sober. Het is helemaal tekstueel, met zeven hoofditems. De allereerste is Preset Settings en is meteen een ontmoeting met Primare’s eigen designfilosofie. Bij andere merken zou je gewoon spreken over ingangen, eventueel met settings per ingang. Hier hetzelfde, maar dan net anders verpakt. De SP25 heeft zeventien presets die je helemaal zelf kunt definiëren. Zo kun je een bepaalde video-ingang (eventueel met afwijkende audio-input) koppelen aan een bepaalde uitgang, DSP-modi, triggers en zelfs een van de vijf speakerpresets. Een beetje verwarrend dat voor dat laatste ook ‘presets’ wordt gehanteerd, want dan gaat het over opstellingen die je definieert via Speaker Settings in het hoofdmenu. Daar kun je bijvoorbeeld op speakerpreset 1 een volledige 5.1.4 vasthangen, maar op speakerpreset 2 enkel het 2.1-deel gebruiken.

Het is heel flexibel, wat interessant is voor systeembouwers die misschien voor stereosessies een ander apparaat willen aanspreken of bijvoorbeeld een scherm in de keuken met bijhorend geluid willen aansturen. Wat eveneens kan is een bron (zoals een Apple TV) met een preset op de tv in de woonkamer tonen en met een andere preset naar een scherm in de eetkamer sturen. De twee HDMI-uitgangen kunnen ook simultaan functioneren.

Verwacht niet heel veel personalisatiemogelijkheden op de Primare SP25. Er valt zeker iets te zeggen voor deze heldere aanpak, die fundamenteel anders is dan het aanbod met eindeloze instellingen bij sommige rivalen. Primare zit zo meer in de hoek van merken als Arcam en Anthem, tegenover het kamp van Denon-Marantz en Yamaha. Tegelijkertijd misten we soms van zaken die handig – zij het niet onmisbaar – zijn. Zoals dat je het volumeniveau op de on-screen interface niet bovenaan kunt plaatsen, wat fijn is als je naar ondertitelde video’s kijkt.

Streamen via Prisma (en meer)

Officieel heet dit toestel SP25 Prisma. Dat laatste stuk verwijst naar het streamingplatform dat Primare ontwikkelde en in bijna al hun producten zit. Aanvankelijk was Prisma vooral een ondersteunende app die toeliet om een toestel deels te bedienen (ingangen selecteren bijvoorbeeld) en om eigen bestanden af te spelen. Je kunt daarbij rekenen op goede formatenondersteuning, incluis AIFF en DSD (tot DSD128).

Als het ging om streamingdiensten, dan moest je voorheen altijd werken via Chromecast of AirPlay 2. Dat kan nog, maar inmiddels is na feedback van gebruikers Prisma qua functies verruimd. In de app vind je daarom nu internetradio en sinds kort is ook Qobuz en Tidal helemaal geïntegreerd. Ten slotte zal de SP25 binnenkort, in navolging van toestellen als de PRE35 en SC15, Roon Ready worden. Er is Spotify Connect – en de Zweden merken fijn op dat het ‘klaar is voor Spotify HiFi’, de veelbesproken maar nog niet gelanceerde ‘betere’ versie van de populaire streamingdienst.

De Prisma-app is net als de tv-interface sober maar effectief opgevat. Handig is dat je in de app ook vlot de ingangen kunt selecteren. Heb je meerdere Prisma-toestellen in huis, dan kun je via de app alles bedienen.

Tijdens het testen gebruikten we de app niet zo vaak als bij andere AV-receivers. Dat komt omdat Primare een uitstekende remote meelevert, een zeldzaamheid bij AV-receivers. In feite gaat het om de standaardremote van het Zweedse merk dat je met een druk op een knop kunt gebruiken voor een ander apparaat, zoals een van hun cd-spelers. Dat is wellicht het enige zwakke punt eraan; als je ’s avonds laat per ongeluk op de verkeerde toets drukt, schakelt het naar de IR-codes van een ander apparaat.

Dirac aan boord

Sommige fabrikanten twijfelen nog tussen hun eigen kamerkalibratiesysteem of Dirac, de software die door de meesten gezien wordt als de beste. Denon, Marantz, Onkyo en Pioneer bieden je bijvoorbeeld de keuze. Bij Primare is er resoluut voor Dirac Live Room Correction gekozen. Standaard kun je corrigeren tot 500 Hz, wat de meeste kamereffecten zoals staande golven aanpakt. Wil je corrigeren over het volledige frequentiebereik, dan moet je voor 99 dollar de licentie upgraden.

Primare levert een microfoon mee die je achteraan de SP25 kunt insteken. Je kunt dan meten via de Dirac Live-app op je telefoon of tablet. Maar onze ervaringen met die app zijn niet zo positief. Daarom verkiezen we Dirac Live op een laptop te installeren, dat maakt het aanpassen van de doelcurve een stukje makkelijker. Daarbij gebruiken we liever een UMIK-1-meetmicrofoon die op een gepaste microfoonstand bevestigd is. De meetkwaliteit ligt dan heel wat hoger.

Het uploaden van een filter duurt niet lang bij de SP25 niet lang. Bovendien zijn er vier slots voor filters. Beide zaken maakt het experimenteren met target curves een stukje makkelijker, al mocht het wisselen van filters tijdens het gebruik nog iets gebruiksvriendelijker.

Een kamer vol beweging en nuances

Om de SP25 te testen op onze DALI Rubicon 5.1.4-opstelling (met een ELAC Sub 2050) hadden we aan een A35.8 niet genoeg. Daarom stelden we een A35.2 in bridging-modus aan voor het centerkanaal. Zo werd die Rubikon Vokal in elk geval goed aangestuurd. Als bronnen zijn een Apple TV, Playstation 5 en een Oppo UDP-203 Ultra HD Blu-rayspeler met de Primare-voorversterker verbonden. Werken met een AV-voorversterker en (in dit geval) twee eindtrappen betekent significant meer kabels in je systeem. Dat hoort erbij, maar vereist wel iets meer planning en netheid. Na het opstellen, volgde een Dirac-kalibratie op negen punten.

Het was lang Stanley Kubricks droom om een film over Napoleon te maken, maar de Britse regisseur overleed voor hij z’n project kon afronden. Het is tot vorig jaar wachten geweest eer een andere grote filmmeester, in dit geval Ridley Scott, zich waagde aan een epos over de grootste kleine Fransman. Napoleon (Dolby Atmos, Apple TV) is geen actiefilm an sich, maar onder meer de bestorming van het fort van Toulon is wel een spannende nachtscène waarbij de pure chaos van hand-to-hand combat heel goed wordt overgebracht. Het moment dat de toenmalige kapitein Napoleon met mortieren en kanonnen de Engelse schepen bombardeert verwerkt de SP25 en de Primare-versterkers prima. Qua spektakelgehalte zit het helemaal snor – of moet dat moustache zijn? –  hellend naar een meer open, gedetailleerde weergave. De Primare horen we hier een stukje beleefder maar ook met meer resolutie opereren dan de Denon AVC-A1H AV die we als vaste receiver gebruiken.

In ‘Dune: Part Two’ (Dolby Atmos, Ultra HD Blu-ray) is het gevecht in de arena iets heel bijzonder. Denis Villeneuve besloot om delen die zich afspeelden op de planeet van de Harkonnen te filmen met infraroodcamera’s, wat een uitgesproken zwart-wit met een heel ongewoon karakter opleverde. Het sound design bleef niet achter, en het is daar waar we ons op focussen. Wat de Primare-set geslaagd overbrengt is het geluid van het massaal aanwezige publiek, verspreid over de verschillende tribunes. De hoogtekanalen doen hier goed hun taak om dat gejuich en het vuurwerk hoog in de kamer te verspreiden. Kleine details komen mooi uit de mix, en dat is wel een sterkte van het systeem. Het zand dat verschuift tijdens het gevecht bijvoorbeeld.

Het beeld dat we krijgen van deze combinatie is van een fijnzinniger systeem, waarbij bewegelijkheid en plaatsing op de eerste plaats staan. Omgaan met een filmfragment dat qua geluid heel hectisch en complex is, lukt de SP25 nochtans ook wel. De race in ‘Ready Player One’ (Dolby Atmos, Ultra HD Blu-ray) toont dat treffend aan. Hoewel de brug die neerklapt nog net wat meer mag weergalmen, is er een fantastisch overbrengen van de verschillende auto’s die vertrekken en al meteen botsen. Links en rechts van de zitpositie scheuren ze voorbij, met een heel mooie weergave van de Akira-motorfiets van Art3mis. De centerspeaker wordt het heel goed aangestuurd, maar ook de surroundspeakers – de geldstukken die bijna achter ons heen rinkelen zijn heel goed geplaatst en natuurlijk. Dit is ook een compliment voor de twee Primare-eindtrappen, die heel snel reageren op veranderingen en dynamische pieken uitstekend verwerken.

Muziekmaker

Een toestel als de SP25 is gemaakt voor surround. En dan denken de meesten automatisch aan film. Maar bij de SPA25 merkten we al dat Primare zeker de muziekprestaties niet uit het oog verloren was. Is dat ook zo bij deze AV-voorversterker? Streamend via Qobuz in een testversie van de Prisma-app, draaien we ‘Chapter II: How Dark It Is Before Dawn’ van Anoushka Shankar. Ruimtelijk en heel gedetailleerd, zo komt het over. Dit zijn stereostreams, dus is de eerste keuze het in die modus te beluisteren. Er zijn ook upmix-opties, zoals DTS Neural:X, maar daar moet je toch zien of het je bevalt.

Een reden dat we een Apple TV als bron gebruiken, is dat je via dit toestel het Dolby Atmos-aanbod van Apple Music kunt afspelen op je surroundopstelling. ‘Mid Spiral: Growth’ van jazzformatie BADBADNOTGOOD bijvoorbeeld, dat een mooi voorbeeld blijkt van waarom muziek in surround heel verslavend kan zijn. Het is een relatief subtiele mix dat vooral inzet op het ruimtelijk weergeven van de verschillende instrumenten. De analoge synth en de cymbalen die zacht aangeraakt worden in ‘Celestial Hands’ horen we zo heel vrij door de ruimte weergalmen, terwijl de basgitaar net betrekkelijk direct uit de centerspeaker rolt. De SP25 zorgt hier voor het nodige zodat we echt ‘in’ de muziek zitten. Dat gevoel van betrokkenheid is er ook bij het afspelen van de Blu-ray met het concert van John Williams met de Berliner Philharmoniker. Door het aanwezige microdetail en de goede vulling wordt onze kamer overtuigend omgetoverd tot de grote concertzaal in Berlijn.

Conclusie

De Primare SP25 is een flexibele AV-voorversterker die bijzonder veel juist doet. De ontwerpers hebben wel keuzes gemaakt die sommige bioscoopbouwers minder interessant zullen lijken. Geen HDMI 2.1 zal voor bepaalde lui een dealbreaker zijn bijvoorbeeld. Maar het is altijd de moeite waard om de vraag te stellen of een bepaalde functie echt wel nodig is. Want de iets andere filosofie van Primare zorgt wel voor een AV-voorversterker die in combinatie met de A35.8 op bepaalde vlakken heel sterk uit de hoek komt. Muziek afspelen doet de Primare bijvoorbeeld als een rasecht hifi-apparaat, met het voordeel dat die tracks in Dolby Atmos die je bij Apple Music vindt ook heel knap worden neergezet. Bij surroundmixes weet de SP25 complexe geluidseffecten helder en correct gepositioneerd weer te geven, wat het immersiegevoel sterk houdt. De versterking heeft uiteraard een grote rol te spelen wat we in deze test noteerden. Maar ook als je pakweg voor Purifi-eindtrappen zou kiezen, dan zijn we overtuigd dat de SP25 weinig tekortkomingen zou tonen.