Het is mogelijk om naar hifi te kijken vanuit verschillende gezichtspunten. Ondergetekende benadert de materie primair vanuit de muziek. Het doel van apparatuur is om naar muziek te luisteren. Voor de rest is het zinvol om rationale verklaringen te zoeken voor wat we dan waarnemen. Daardoor bouw je kennis op en krijg je inzicht. Vanuit deze benadering is het lastig om de manier te herkennen waarop velen met hifi omgaan. Het wordt ook moeilijk om een voorstelling te hebben bij de ‘romantiek van de audiobeleving’, zoals een gewaardeerde collega laatst omschreef. Maar, wellicht is het mogelijk om in een emotionele staat te raken bij het aanschouwen van een originele Western Electric KS-16508 versterker of een vintage Pultec EQP-1A Eq. Moderne hifi-apparatuur is vooral gebouwd vanuit een kostenperspectief, is functioneel, utilitair, vaak aandeelhouders-driven en bestaat uit in massa en automatisch geproduceerde printen met SMD-componenten. Als dat je beeld is van romantiek, dan kun je het moeiteloos uithouden met elke Tinder-partner die zich aandient. Met al die verschillende hifi-gezichtspunten is inherent niets mis en iedereen moet zelf weten waar de triggers liggen die tot een maximale opwinding leiden. In de luisterruimte heeft dat te maken met hoe dicht een systeem in de buurt komt van een zo echt mogelijke weergave. Vervolgens is dat te koppelen aan een uitspraak over de prijs/kwaliteits-verhouding. Zo kan het zijn dat een setje luidsprekers erg betaalbaar is en tot een zeer goede werkelijkheidsweergave in staat is. Zo’n luidspreker zou je willen hebben. Maar, de gemiddelde consument heeft vaak nog andere criteria. Kleur, afmeting, bling bling, recyclebaarheid, vormgeving, konijn en cavia veiligheid, draadloosheid en of er een ‘app is’. Allemaal verschillende gezichtspunten die de wereld interessant maken.
Monitor Audio annonceerde onlangs de zesde generatie van de al twee decennia verkrijgbare Bronze Series. De modellen uit deze serie zijn hifi en hometheater luidsprekers en vormen de instap binnen de bekende series als de Silver, Gold en Platinum. Hoewel Monitor Audio momenteel een enorme verscheidenheid biedt aan luidsprekertypen, zijn de hifi-modellen nog steeds de core van het bedrijf. De Bronze Series behoren bij de meest succesvolle luidsprekers van het merk en hebben talloze awards binnengesleept. In de luisterruimte staan de nieuwe Bronze 200 en de 500. Feitelijk haast volledig opnieuw ontwikkeld.
Monitor Audio
Aan Monitor Audio zitten best wel fascinerende aspecten. Wel eens nagedacht over die hifi-Series? Elke stap omhoog moet een toename in weergavekwaliteit betekenen. Monitor Audio weet inmiddels hoe je de topkwaliteit van de Platinum Series kunt realiseren. Vervolgens moeten er Bronze, Silver en Gold modellen komen die net even minder presteren. Dus, hoewel je weet hoe je een optimale luidspreker kunt ontwerpen, moet je nu bewust weergevers gaan bouwen die minder presteren. Anders worden ze concurrerend voor je top lijn. Een goede luidspreker ontwerpen is een uitdaging, maar het is ook best lastig om minder goede luidsprekers te gaan maken. Hoe breng je kwalitatieve verschillen aan tussen de Bronze, Silver, Gold en Platinum Series? Zodanig dat het topmodel uit een serie niet concurrerend wordt met de eenvoudiger modellen uit de daarboven staande serie? Kennelijk heeft men dit proces zeer goed onder controle. Maar, de vraag is dan of het bevredigend is om willens en wetens in te leveren op kwaliteit. Kies je voor ‘das beste oder nichts’ of wil je in elk denkbaar markt- en prijssegment een zo goed mogelijk product plaatsen? Dat zijn allemaal strategische keuzes. Voor Monitor Audio werkt het kennelijk perfect. Maar, de vraag is hier wel ontstaan of de nieuwe Bronze Series niet concurrerend is voor de hele huidige collectie van Series.
Bronze
De zesde-generatie Bronze Series bestaat uit een tweetal monitoren, twee vloerstaanders, een center, een rear-luidspreker, een subwoofer en een Dolby Atmos weergever (de AMS) die op een vloerstaander of monitor kan worden geplaatst (past op de 50 en 200), kan ook aan de muur of plafond worden gehangen en reflecteert het geluid tegen de wand of het plafond. Met de verschillende exemplaren uit de Bronze Series kunnen dus zeer uitgebreide theater-systemen worden gebouwd in elke denkbare configuratie. De nieuwe Bronze Series is optisch en technisch aangepast. De front baffle contrasteert nu met de rest van de behuizing en geeft daardoor een moderne ‘look’. Dat biedt verschillende kleurcombinaties voor de behuizing en de baffle. Kortweg wit (kast) met lichtgrijs (baffle), walnut met donkergrijs, grijs met lichtgrijs en zwart met donkergrijs. De modellen staan op uitstekende metalen bars met verstelbare spikes of rubber voeten. Beide opties zijn meegeleverd. De relatief smalle footprint van de vloerstaande modellen krijgt daardoor een stabiele basis. Het logo is in de vorm van een 3D metalen plaatje en dat draagt, samen met de kleurencombinaties, bij aan het luxe-gevoel dat deze series oproept. De bijgeleverde grilles hebben magnetische bevestiging. De tweeter is een upgrade van de Ceramic-Coated Aluminium Magnesium (C-CAM) Gold Dome. Nu voorzien van de nieuwe Uniform Dispersion (UD) Waveguide. Dat geeft, volgens Monitor Audio, een realistischer en wijd gespreid geluid. De mid-bass drivers zijn nieuwe typen. Deze C-CAM drivers geven een voller geluid maar blijven toch heel precies. Nieuwe DCM-technologie zorgt ervoor dat de vertragingstijd van de eerste concentrische mode van de conus kleiner is. De driver is dan nauwkeuriger in het tijddomein. De Bronze 200 heeft een hoogte van 909 mm, inclusief de voeten. Het rendement is 88 dB en het frequentiebereik tussen de -6 dB – punten reikt van 35 – 30.000 Hz. De hier ook aanwezige Bronze 500 heeft een hoogte van 974 mm (incluis voeten). Het rendement is 90 dB en het frequentiebereik tussen de -6 dB punten reikt van 32 – 30.000 Hz. De naamgeving van de diverse modellen is aangepast aan de typenummering die ook voor de andere series geldt. Om luidsprekers te kunnen bouwen binnen deze budgetklasse zijn enkele compromissen nodig. Het lijkt erop of deze veel minder aan de kant van de techniek zitten dan in de constructie. De laatste is sober, basic, degelijk en ziet er absoluut uitermate verzorgd, eigentijds en trendy uit. Maar, er zijn uiteraard geen glooiende vormen die samengesteld zijn uit kostbare materialen met zes handmatig opgebrachte laklagen. Toch bedriegt de schijn van simplisme. Er zijn een aantal erg slimme constructie-technieken toegepast, waardoor deze behuizing nagenoeg geen enkele kleuring kent.
Ontwerpen
Of een audiosysteem goed presteert heeft steeds minder te maken met de aanschafprijs. In de audiowereld is er nauwelijks meer een relatie tussen prestatie en prijs. Vanwege de moordende concurrentie leveren veel betaalbare componenten tegenwoordig goede tot zeer goede prestaties. Wat een systeem doet heeft dus minder met geld te maken, maar is vooral afhankelijk van kennis en van de match. Sommige dealers en importeurs beheersen dat geraffineerde spel. Die kunnen op shows en in de winkel voor pakweg 3000-7000 euro systemen samenstellen met een schrikbarend hoog performance niveau. Het ontlokt altijd weer een glimlach als je zo’n goed samengesteld systeem mag ervaren in een winkel of op een show. Die kunst is vergelijkbaar met de haute cuisine. Uit basiscomponenten die nagenoeg niets kosten, zoals een paar kersen, blaadjes sla, wat aardappelprut, iets dat eerder vrij rondzwom en een licht radioactieve saus, kan een chef de ultieme ‘Michelin experience’ doen plaatsvinden. Het fascinerende geheim achter dit soort culinaire matches is hier in ieder geval nog niet echt doorgedrongen. In ieder geval zullen de nieuwe modellen uit de Bronze Series geen diep en gapend gat in de begroting slaan, maar als een ‘chef’ in een winkel of op een show ermee bezig gaat, kunnen er onverwachte prestatieniveaus bereikt worden. De reden dat luidsprekers in het algemeen kwalitatief beter worden en dat betaalbare exemplaren vaak zeer goed presteren, is dat er gebruik wordt gemaakt van zeer geavanceerde ontwerpsoftware. Kort door de bocht specificeer je met zo’n programma gewoon de afmetingen van de luidspreker, het aantal drivers, frequentiebereik, rendement, andere eigenschappen en een basis-kostprijs. De computer berekent het meest perfecte ontwerp dat binnen de gegeven parameters mogelijk is. Het resultaat gaat vervolgens heel veel verder dan het vroegere ‘handwerk’ tijdens het berekenen van luidsprekers. Monitor Audio benadert het ontwerpen in ieder geval wetenschappelijk en maakt gebruik van geavanceerde computersimulaties. Net zoals met het ontwerpen van vliegtuigen, zijn die simulaties haast volledig voorspellend voor het gedrag van het echte vliegtuig of de luidspreker. Monitor Audio wil vooral superieure en betaalbare modellen in de markt zetten. Maar, als het bedrijf deze simulatietechnieken binnenkort ook verder gaat toepassen voor de duurdere modellen, dan kunnen veel bedrijven die nog ontwerpen ‘op het gehoor’ en het met een rekenmachine zoeken naar acceptabele waarden voor de Thiele/Small parameters, wel inpakken.
Luisteren
De ideale match met de elektronica, de kabels en de akoestiek werd hier snel berekend met een experimenteel computerprogramma. Begonnen werd met de Bronze 200, nadat een oudere voorganger, de Bronze BX5 ook kort werd beluisterd. In die tijd was dat hier een soort referentie voor een kwaliteitsniveau dat rond de 500 euro/paar bereikbaar was en de BX5 wordt hier af en toe uit het magazijn gehaald om te vergelijken. Nog steeds is de BX5 een uitstekende luidspreker, maar na het aansluiten van de 200 kon de klap niet groter zijn. De 200 is absoluut een totaal andere weergever. Overtuigend met prestaties die verder gaan dan dat de prijs doet vermoeden. Hier zij niet beweerd dat deze 200 op een gelijk niveau staat met drie van de allerbeste (en relatief betaalbare) luidsprekers die hier hoog gewaardeerd worden, namelijk de Yamaha NS5000, de ATC SCM40a actieve studio-monitor en modellen uit de Magico A-series, maar de nieuwe Bronze Series komen met betrekking tot het karakter van de weergave een flink eind in de buurt. Dat uit zich onder andere in het laag. Dat gaat putdiep en heeft een werkelijk onwaarschijnlijke power en definitie. Maar, het laag is bovenal heel natuurlijk. Niet dat opgefokte geluid dat veel kleine vloerstaanders en monitoren laten horen. De definitie is first class. Op de machtige track Earth Drums van He Xuntian, muziekprofessor aan het conservatorium van Shanghai, hoor je letterlijk de klank van de vellen en de tonale veranderingen daarin na de aanslag. De 200 is geen luidspreker die zich bescheiden en terughoudend manifesteert. Er staat een magistraal podium, waar het laag speelt met enorme dynamische uithalen. Ook het bekende Autobahn van Kraftwerk staat als een huis. Net zoals met Damn, dis-moi van Christine and the Queens staat er een muur van geluid. De laatste is een moderne track met een loei- en loeistrak powerfull laag. Dat is wat de weergave zo interessant maakt. Draai Encore Un Soir maar eens. De titeltrack van het gelijknamige en Franstalige album na lange tijd (2016) van Céline Dion. Een grote hit met een fabelachtige laagbegeleiding. Op de BX5 verliezen deze tracks die hele spannende live-like presentatie. Het klinkt goed, maar het is gewoon hifi. Maar via de 200 wordt het een uiterst fascinerend feest, waarbij je op het puntje van je stoel zit. De controle over het laag is volledig. Kracht, controle, natuurlijkheid en een weergaloze definitie zijn hier de key-woorden. Ook Soothing van Laura Marling openbaart zich op een spectaculaire manier. In een vrijwel totaal droge akoestiek, ontvouwt zich een geweldig spektakel. Op veel andere weergevers verdwijnt die sensatie volledig, maar via de 200 wordt de luisteraar immens betrokken. De dynamische vermogens van de 200 zijn ronduit indrukwekkend. De snelheid is indrukwekkend. Maar, het systeem kan ook uiterst subtiel en gedetailleerd opereren. Zelfs op een fluisterzacht volume is de hele stage gevuld en neem je alles supergedetailleerd waar. Er ontvouwt zich een hele wereld van fijnzinnig gedetailleerde informatie. Die stage is trouwens magistraal. Niet als je deze luidsprekers aan beide kanten van een dressoir tegen de muur plakt met een tussenruimte van anderhalve meter. Je mist dan echt wat zulke weergevers kunnen presteren. De 200 vraagt om een volledig vrije opstelling en de allerbeste elektronica die nog binnen het budget valt. Je zult dan verbaasd zijn over wat er gebeurd. Het zal duidelijk zijn dat je letterlijk alle muziek op deze weergevers af kunt spelen. Luister maar naar de geweldige uitvoering van Rachmaninoff’s eerste pianoconcert, gespeeld door Anna Federova voor Challenge Records. Of het indrukwekkende Violin Concerto in A-minor van Dvorák, uitgevoerd door Anne-Sophie Mutter met de Berliner Philharmoniker (DGG). Subliem klinken ook de Moog-klanken vanaf de redelijk zeldzame cd-serie The Dark side of the Moog, uitgevoerd door het illustere koppel Klaus Schulze en Pete Namlook. Een van Schulze’s mooiste werken is wellicht Moondown. Deze muziek werd ooit gebruikt in de audiovisuele Japan show van het fotografen echtpaar Hans en Laura Samsom-Rous. Het was indertijd een initiatief van Canon. Het grote geheim achter de nieuwe Bronze Series is dat deze weergevers een superrealistisch, neutraal en natuurlijk beeld van de realiteit schetsen. Het geeft een enorme kick en voldoening om muziek te beleven zoals het op de studiovloer of tijdens live-uitvoeringen klinkt. De 200 is enorm bedreven in het vertalen van sfeer en klank naar de luisteraar toe. Luister maar naar een Telecaster, een Stradivarius, een Fleta of de Redgate van Ana Vidovic. De vertaling die de 200 maakt is zeer goed en herkenbaar. In vergelijking met andere luidsprekers is het alsof er een zwaar stoffen gordijn verdwijnt dat zich tussen de luisteraar en de musici bevindt. Je staat direct in het felle witte licht dat de schoonheid vertegenwoordigt van de muzikale uitvoering. Of de mist optrekt. Dat betekent ook dat de nieuwe Bronze-modellen niet echt bedoeld zijn als onopvallende weergevers die een muziekje spelen op de achtergrond. Ze vragen de volle concentratie van de luisteraar, die volledig meegesleurd wordt in de muzikale uitvoering.
Een nieuw paradigma
Het is niet zo dat Monitor Audio hier komt met twee modellen luidsprekers die toevallig heel goed presteren omdat de ontwerper een keer uitgeslapen was. Er is hier veel meer aan de hand. Monitor Audio heeft een nieuwe ontwerper en feitelijk is de nieuwe Bronze Series representatief voor een heel nieuwe ontwikkeling in luidsprekerland. De komst van een nieuwe generatie ontwerpers, voorzien van de laatste wetenschappelijke inzichten en de toepassing van geavanceerde computertechnieken resulteert in extreem goed presterende modellen, die vaak ook nog vallen in consumentvriendelijke prijsklassen. Denk aan ontwerpers als Andrew Jones, Bruno Putzeys en Billy Woodman (ATC). Het afgelopen jaar zijn hier schrikbarend goede luidsprekers langsgekomen van Lyngdorf, ATC, Elac, JBL, Indiana Line, Guru, Sonus faber (vooral de kleinere modellen), Yamaha en Magico. Luisterend naar de nieuwe Monitor Audio’s komt de vraag naar boven welke verschillen er nog zijn tussen deze Bronze Series en kleinere vloerstaanders en monitoren die duizenden tot tienduizenden euro’s kosten. Dan gaat het even niet over het kostenverhogende aspect van kostbare houtfineren, carbon, aluminium, zeven laklagen en gouden voetjes. Maar, uitgaande van de geluidskwaliteit wordt het steeds lastiger om nog significante verschillen aan te geven tussen zo’n Bronze 200 en luidsprekers van duizenden euro’s. De argumentatie begint flinterdun te worden. Verschillen die overblijven liggen vooral op het vlak van homogeniteit, samenhang, een iets meer gepolijste presentatie zonder het realisme geweld aan te doen, soepelheid, timing, flow, rust en wellicht een octaafje extra in het laag. Maar, het is gewoon een kwestie van nog pakweg vijf jaar voordat er generaties steeds betaalbaarder luidsprekers komen die vrijwel alles boven de 10K overbodig maken. Even los van hoeveel geld een consument wil uitgeven voor bling bling en overkokende marketing.
500
De Bronze 500 gooit je al evenzeer uit de comfortzone. Een gebeurtenis die ver uitgaat boven het verwachtingspatroon dat een setje luidsprekers van net 1000+ euro uit de Bronze Series normaal gesproken doet leven. De ervaring is vrijwel identiek aan die met de Bronze 200. Een moment van totale verwarring of het geluidsmatige resultaat nou veroorzaakt wordt door een uiterst gelukkige supermatch, ontstaan omdat alles een keertje op z’n plaats valt, of dat die luidspreker echt zo goed is. Het geluid is ook hier te omschrijven als zeer neutraal, maar met een fraaie doorgifte van in de opname aanwezige klank, sfeer en warmte. Deze luidsprekers kunnen met een ongekende verfijning, detaillering en subtiliteit werken, maar macro-dynamisch gezien ook enorm uithalen. De stage is mega, met een zeer goede focussering en al volledig aanwezig bij uiterst kleine afspeelvolumes. Er is geen enkele congestie of versmering. De kwaliteit van het laag is zeer goed en bovenal natuurlijk. Het gaat diep, maar vooral de definitie is indrukwekkend. De balans tussen de drie primaire frequentiegebieden (hoog, laag en midden) is volledig in evenwicht, maar dat heeft ook te maken met de plaatsing. Een centimeter verschil kan de tonale balans iets wijzigen. Deze Bronze 500 speelt met een zeer fraaie ‘clarity’ en een enorm niveau van realisme. Maar, gezien de ontwerpuitgangspunten, is dit type geluidsbeeld heel duidelijk als zodanig bedoeld. Die fraaie clarity wordt aangevuld en in balans gehouden door de twee overbemeten laag/mid drivers. Die kunnen zeer powerfull opereren. Die clarity is absoluut een heel aantrekkelijke eigenschap. Het maakt dat het muzikale event in volle glorie voor je staat en klinkt zoals muziek zich in werkelijkheid voordoet. De 500 gaat in termen van frequentieomvang nauwelijks dieper dan de 200. Omdat de drivers een grotere diameter hebben, zijn de power en het ruimtevullende vermogen van de 500 net iets groter dan bij de 200. Maar, de indruk bestaat dat het totaalplaatje van de 200 net een streepje meer in balans is. Hier is ook absoluut een afhankelijkheid met de gekozen versterking en dus ruimte om te fine-tunen. Hoewel de Bronze Series makkelijk aanstuurbaar zijn, is er toch enige aandacht nodig om het helemaal perfect te krijgen. Versterkers die minder lineair zijn en fancy kabels die een eigen soundje maken en vaak het hoog ophalen, zullen haaks staan op het lineaire gedrag van deze Bronze modellen. De beste resultaten ontstaan met versterkers en kabels die strikt neutraal en lineair zijn. Wat in het ontwerp trouwens opmerkelijk is, is hoe Monitor Audio het voor elkaar heeft gekregen om uit de relatief kleine laagdrivers zo’n enorme strakke power te kunnen krijgen. Er moet zeker een overbemeten motorsysteem zijn met enorm sterke magneten. In ieder geval hebben de voice-coils een grotere diameter.
Aansturing
Het lijkt erop alsof de beide Bronze-modellen ver meegroeien met de kwaliteiten van de aangesloten elektronica. Ze hebben hier gespeeld in zes verschillende combinaties. Hier en daar bovengemiddelde elektronica, waarvan de meerwaarde direct waarneembaar is via deze luidsprekers. Maar ook setjes die wellicht meer passen in wat een consument extra wil besteden rondom een setje luidsprekers in budgetklassen tot duizend euro. Dat is altijd een problematische discussie. Het is uit de marketingwetenschap bekend dat consumenten denken dat wat duurder is, beter is. Dat concept is er zelfs met geweld niet uit te meppen. Het is soms waar, meestal niet en in de audio is het al helemaal een bedenkelijk uitgangspunt. Bij kabels is het uiterst discutabel. Er bestaan geen betere kabels. Misschien alleen duurzamer gebouwde kabels en kabels die vanuit degelijke theoretische uitgangspunten zijn ontwikkeld. Kabels passen wel of niet in een systeem. De kabel die een systeem optimaal laat presteren is dan in principe de ‘beste’ kabel. Dat staat volledig los van de prijs. Ook bij elektronica is er een moeizame relatie tussen prijs en prestatie. Sommige kostbaarder elektronica kan aantoonbaar beter zijn. Maar, er is gelukkig ook veel betaalbare elektronica die superieure prestaties neerzet. Dat betekent in dit geval bijvoorbeeld dat deze Bronze-luidsprekers fenomenale prestaties neer kunnen zetten met een Mytek AMP. Wie dat wil kan combineren met een topklasse dac als de Brooklyn. Je gaat volledig uit je dak als je dan Visions de L’Amen draait van Olivier Messiaen (Christina&Michelle Naughton, Warner Music) Maar, wie zoekt zal zeer goede en betaalbare elektronica en kabels kunnen vinden waarmee uitzonderlijke systemen rondom de Bronze-luidsprekers kunnen worden gebouwd. Los van de Mytek-set is dat tijdens de review-periode gelukt met meerdere betaalbare en minder betaalbare elektronica. Voor wie daar gelukkig van wordt (en absoluut kan worden) is het totaal niet verkeerd om de Bronze 200 te combineren met een (superieure) versterker van 80K. Winkeliers vinden altijd dat je een luidsprekerset van 300 euro moet combineren met elektronica van ongeveer dezelfde prijs. Er is nog nooit een zinnig argument geformuleerd waarom dat dan moet.
Dangerous Music
Monitor Audio is met de nieuwe Bronze Series een totaal nieuwe weg ingeslagen. Over design kun je twisten, maar over goede smaak en geluidskwaliteit niet. Het eerste komt in de vorm van een simplistische, haast Bauhaus-achtige stijl die door de vorm en de fraaie contrasten tussen het front en de behuizing chique, trendy en eigentijds aandoet. Over goede smaak zijn boeken geschreven. Het derde aspect raakt de essentie van de nieuwe Bronze Series. Modellen die een realistische live-beleving neerzetten met een overtuigende natuurlijkheid, dynamiek, detaillering, power en betrokkenheid. Het geeft een fenomenale emotionele trip om muziek te beleven in de zo realistisch mogelijke presentatie die deze Bronze Series voor het voetlicht brengt. Ondergetekende ziet dat als een nieuwe en belangrijke ontwikkeling. Door moderne technologie geperfectioneerde weergevers, die ook in betaalbare prijsklassen een veel natuurlijker beeld kunnen schetsen van de muzikale realiteit en binnen afzienbare tijd gevaarlijk concurrerend kunnen worden voor het onbetaalbare segment in de markt. Was de Bronze BX5 nog een hele goede hifi-luidspreker, de nieuwe Bronze-modellen hebben high-end allure. Wat geweldig is, is dat zo’n Bronze-set bereikbaar is voor jonge mensen. In plaats van peperdure oordoppen, kun je voor minder geld een spectaculaire high-end beleving in huis halen. Letterlijk dus Dangerous Music.
Prijzen:
Monitor Audio Bronze 200 € 775,- per paar
Monitor Audio Bronze 500 € 1095,- per paar
Monitor Audio Nederland, www.monitoraudionederland.nl
Reacties (0)