Review: KEF Reference 1 Meta – Een echte benchmark

De maatstaf

Leuk weetje: de Reference-naam was oorspronkelijk niet een hifi-stereotypische verwijzing die moest aangeven dat de speaker een ‘referentie in z’n klasse’ was. Wel dat er gewerkt werd met een ‘perfect’ exemplaar dat bij de fabricage diende als een toetssteen, zodat alle Reference-speakers die gebouwd werden van een consistente kwaliteit waren. Het draaide dus niet enkel om prestaties maar ook om quality control. Dat was wel nodig in de jaren zeventig, daar er toen wel meer luidsprekermerken op dat vlak wisselvallige reputaties hadden.

Inmiddels worden de Reference-luidsprekers wel gepositioneerd als maatstaven. Het zijn luidsprekers die de vergelijking met concurrerende topmodellen moeten doorstaan. Pronkstukken ook van de R&D-afdeling die in het Britse Maidstone zit, tegenwoordig onder leiding van de alom gerespecteerde jonge ingenieur Jack Oclee-Brown. Er zit dus wel wat evolutie in deze luidsprekers – wat niet gek is gegeven een halve eeuw aan ontwikkeling. Overigens is er nog altijd wel die QC-insteek aanwezig. KEF zegt dat elk paar Reference maximaal 0,5 dB mag afwijken van de vooropgestelde norm. Consistentie blijft belangrijk.

Bij KEF zijn de Reference-speakers niet de allerhoogste modellen. Wel zijn het de beste luidsprekers met een ‘conventioneel’ design. De Blade 1 en 2 en Muon die (letterlijk) boven de Reference uit torenen zijn qua industrieel en akoestisch design heel grensverleggend. De Reference-familie is bovendien klassiek opgebouwd, met de Reference 1 Meta-staanderspeakers als instapper, de slanke Reference 3 Meta-vloerstaander als middenklasser en de Reference 5 Meta als grootste zuilmodel. Twee centerspeakers – de Reference 2 Meta en 4 Meta – en de Reference 8b-subwoofer ronden het geheel af. Al moeten we wel vermelden dat er ook enkele high-end inbouwluidsprekers zijn die strikt genomen bij de Reference-familie horen. Je herkent ze aan de ‘REF’-referentie in hun modelnaam. Hierdoor wordt het bijvoorbeeld mogelijk om een thuisbioscoop en muziekkamer te bouwen met losse Reference-speakers voor de stereokanalen en inbouwmodellen voor de surroundkanalen. Uiteraard gaat het dan wel om een high-end project met een forser prijskaartje.

Bescheiden formaat

De Reference Meta 1 zou je een boekenplankspeaker kunnen noemen. Qua hoogte en diepte kan dat nog kloppen, de diepte van 42 cm betekent dat je hem wellicht eerder op een stand zou plaatsen. KEF suggereert zelf de S-RF1-vloerstandaard, te koop voor 1.200 euro per paar en beschikbaar in zwart of wit.

Een uniekere eigenschap van de Reference Meta 1 is het 3-wegsontwerp. Dat kom je niet zo vaak tegen bij compactere high-endspeakers, gewoonweg omdat er meestal geen plaats is voor een woofer, midrange én tweeter. Bij KEF kan het wel, dankzij zijn Uni-Q-driver.

Dit is een coaxiale driver, wat je zou kunnen vertalen als ‘2-in-1’. De tweeter zit immers onafhankelijk opgehangen in het midden van de midrange-driver. De Uni-Q-driver is heel herkenbaar aan de opvallende waveguide in het midden. Het doet ons altijd denken aan de kwartjes van een sinaasappel. De conus daarrond beweegt onafhankelijk van het midden en verspreidt de middenfrequenties. KEF is zeker niet de enige die coaxiale designs toepast maar het Britse merk is echt wel een overtuigd lover van de technologie. Nagenoeg alle luidsprekers die het produceert bevatten zo’n Uni-Q-driver.

Een groot voordeel van Uni-Q die zich meteen laat gelden bij de Reference 1 Meta is dat het weinig plaats inneemt. Deze speaker is 3-wegs en toch is het niet groter dan de meeste 2-wegsrivalen. Belangrijker is echter dat de Uni-Q-driver zowel midden als hoge tonen uit één punt laat komen. Dat verhoogt het realismegevoel, omdat pakweg de klanken van een piano niet verdeeld zijn over drivers die over de voorkant van een speaker verspreid zijn. Er is dus een hogere fasecoherentie, met als bijkomende bonus dat een KEF doorgaans van dichterbij nog altijd goed blijft klinken. De LS50 wordt bijvoorbeeld ook vaak ingezet voor nearfield-luisteren.

Koper en meer

De Reference 1 Meta is een luxeproduct. We zijn dus niet verbaasd dat KEF verschillende kleuruitvoeringen aanbiedt, want wie zijn droomspeaker koopt wil toch graag wat keuze. De Britten pakken het wel slim aan door drie kastafwerkingen te combineren met verschillende driverkleuren. Zo ontstaan er nog meer edities.

De fraaie walnooteditie is er enkel met een volledig zilverkleurige voorkant, maar de hoogglanswitte Reference 1 Meta kun je krijgen met een ijsblauwe Uni-Q-driver of met eentje in champagnegoud. Idem bij de klassieke zwarte pianolakuitvoering, die beschikbaar is met matzwarte drivers of – en dit is echt wel knap – een koperkleurige Uni-Q-driver met grote koperkleurige surround. Zoals je op dit prijspunt zou verwachten zijn de drivers echt naadloos ingebouwd en straalt de speaker een weeldigere luxe uit. De Reference 1 Meta oogt vooral heel modern. Tijdloos mag je ook wel zeggen, gegeven dat dit design al bijna tien jaar oud is en nog altijd fris oogt.

Ook de achterzijde is even hoogwaardig afgewerkt als de rest van Reference 1 Meta. Naast een grote naamplaat, ontdek je dat de speaker klaar is voor bi-amping/bi-wiring – met een echte KEF-kronkel. Er zijn geen kabelbruggen voorzien tussen de luidsprekerterminals. Dezelfde terminals verbinden of loskoppelen doe je door een draaiknop te verdraaien. Dit zagen we al eerder bij de lagere R-reeks.

De stap naar Meta

Zoals gezegd kreeg de Reference-luidsprekerfamilie dit voorjaar een forse upgrade. Hetzelfde gebeurde trouwens eveneens met de high-end Blade-speakers. Dat er nieuwe versies van deze topmodellen zouden aankomen stond in de sterren geschreven. Het was duidelijk dat KEF niet zou wachten om deze speakers te vernieuwen, na een eerdere succesvolle update voor zowel de actieve als de passieve versie van de LS50-publieksfavoriet. Aan de speaker zelf ga je niet zien dat er iets is veranderd. Tenzij je de grote naamplaat achteraan onder ogen krijgt. De grote verbetering zit immers aan de binnenkant. Zoals de toevoeging van ‘Meta’ bij zowel de Reference- als de Blade-namen draait het hier om de eerste plaats om het gebruik van het MAT-metamateriaal in de Uni-Q-driver die kenmerkend is voor KEF. Dat er inmiddels al een twaalfde generatie van deze coaxiale driver gebruikt wordt, zegt al veel hoe verknocht de Britten zijn aan dit ontwerp.

Maar wat is dat MAT-metamateriaal juist? Belangrijk is om te realiseren dat het deze keer niet draait om een driver die uit een nieuw materiaal is vervaardigd. Dat verhaal kom je wel vaker tegen, wanneer een merk een nieuwe composiet of metaal bovenhaalt om er nieuwe drivers mee te bouwen. In dit geval is het metamateriaal – wat dus volledig synthetisch gecreëerd is – eigenlijk bijna minder belangrijk dan wat de KEF-ontwerpers er mee deden. Het zit dan ook heel sterk in het DNA van het merk om via R&D de lat te verleggen. Het bedrijf investeert immers altijd veel in onderzoek naar materialen en computersimulaties, wellicht wel meer dan gemiddeld het geval. Het is zo dat KEF doorheen de jaren kon ontdekken op welke (detail)vlakken er nog winsten te behalen waren. Met vele kleine stappen wist het zo zijn ontwerpen verder te optimaliseren. In het geval van MAT gaat het om een grotere sprong. KEF, samen met een gespecialiseerd bedrijf, spoorde een materiaal op dat heel consistent is en dat in een bepaald vorm kan worden geduwd. Een soort doolhof, zo lijkt het wel als je onder ogen krijgt. Dat doolhofpatroon is niet lukraak gekozen, maar dempt heel gericht ongewenste frequenties. Waarom is dat nuttig? Voor KEF was het een uitgelezen kans om de Uni-Q-driver nog verder te optimaliseren. Door een cirkel van het metamateriaal aan de achterzijde van de tweeter in de Uni-Q-driver te plaatsen worden luchtbewegingen die ontstaan als de tweeter naar binnen beweegt op slimme manier weggewerkt. En dit zonder de nadelen die je hebt als je zwaar dempingsmateriaal toepast. Het zit echt slim in elkaar en heeft een grote impact op de weergave, dat ontdekten we al bij de LS50 Meta en LS50 Wireless II.

Natuurlijkheid voorop

Een eerste ding dat we altijd appreciëren aan de betere KEF’s is hun coherentie en uitmuntend gedrag in het tijdsdomein. De natuurlijkheid waar vaak naar wordt verwezen als het over hun speakers gaat heeft te maken met hoe die Uni-Q functioneert. Het zorgt ervoor dat een heel ruim en goed gedefinieerd geluidsbeeld ontstaat. In combinatie met de Hegel H590 in onze testruimte ervaren we daardoor een heel boeiende soundstage die groots en detailrijk op je afkomt. Doe daar nog een foutloze timing bij en ‘Hi-De-Ho’ en ‘Eosophobia’ op Jack White’s ‘Fear of the Dawn’ worden superstrak aangeleverd. Niet enkel volgt de Reference 1 zonder aarzeling elk tempoverandering in deze naar psychedelica neigende rocknummers, elk klein effectje en toon van een muziekinstrument is uitstekend gepositioneerd. Ondanks dat dit staanderspeakers zijn, wensen we ook niet meteen een upgrade naar een vloerstaander met een beter laagextensie. KEF heeft immers wel de gewoonte om zijn kleinere luidsprekers te voorzien van een goede basweergave. Nou ja, zo klein is de Reference 1 nu ook niet. Maar het blijft toch een al bij al compacte luidspreker. We kijken wel op bij de stevige bastoon rond 41 Hz in ‘Top of the World’ van Kimbra.

Dat sommigen even moeten wennen aan het neutralere samenspel van midden en hoog dat uit de Uni-Q-driver rolt, dat geloven we wel. De Reference 1 prikkelt daardoor misschien niet meteen je oor met overscherpe details, maar kan aanvankelijk wel wat vlak overkomen. Dat is volgens ons ook de bedoeling. Zijn forté is iets neerzetten dat heel realistisch en natuurlijk overkomt, en op langer termijn gaat dat voor velen de betere optie zijn.

We luisteren bijvoorbeeld naar Tchaikovsky’s Vijfde Symfonie in E minor, oorspronkelijk opgenomen in 1975 met de Berliner Philharmoniker onder leiding van von Karajan en recent heruitgebracht door Deutsche Grammophon. Vanaf cd, met een Pro-ject CD Box RS2 T-transport aangesloten op de Hegel. Opvallend hierbij hoe we het orkest echt in zijn totaliteit kunnen inbeelden, al spelend daar in de Berlijnse concertzaal. Net zoals je verwacht van Tchaikovsky is er veel dynamiek, met stille stukken die aanzwellen tot een grootse symfonie of opeens exploderen. Die laatste dynamische sprongen dagen de Reference 1 Meta echt niet uit. Al is het zoals altijd bij KEF wel belangrijk om een goede versterker te voorzien. De Hegel H590 verschaft bijvoorbeeld voor deze speakers misschien meer dan nodig is. Misschien zou een goedkopere H390 en misschien wel een H190 volstaan. Maar het is wel dankbaar om dat enorme vermogen van de Noor beschikbaar te hebben.

Hoewel het ondertussen al een paar jaar oud is, blijft ‘The Chopin Project’ een vaste halte in ons testtraject. Het aarzelende pianospel van Alice Sarah Ott op ‘Eyes Shut’ weet altijd te beroeren, en dat is nog zeker nu het geval. De eerlijkheid en zuiverheid van deze Reference 1 Meta’s brengt alle informatie over. Hierdoor ervaar je niet enkel de instrumenten ten volle, je hoort ook echt de ruimte waarin er gespeeld wordt. Het heeft vast ook te maken met die zorg van KEF om geen bijkomende, ongewenste klanken te laten ontstaan, maar deze speaker is ook stil. Wat bedoelen we daarmee? Niet dat de Reference 1 Meta niet luid kan spelen – dan kan de speaker uiteraard wel, probleemloos zelfs dankzij de 2 x 301 Watt van de Hegel. Wel dat je bij sommige tracks, zoals klassiekere rocknummers of techno, echt de stilte tussen noten kunt horen. Het is afgemeten, strak. Instrumenten die vaak een tweederangsrol spelen, zoals een elektrische bas, komen met meer eigen detail en karakter door. Het voelt allemaal heel accuraat aan – maar ook goed in evenwicht.

Conclusie

Het MAT-materiaal betekende een forse upgrade voor de LS50. En dat is hier ook het geval. De Reference 1 Meta wordt nog meer een speaker die ‘de waarheid spreekt’. Los van die technische verbetering is de Reference 1 Meta een uitmuntende boekenplankluidspreker uit de hoogste klasse. Ondanks het compactere formaat levert het een heel volledige high-end weergave met een nadruk op natuurlijkheid en inzicht.