Luistert mijn slimme thermostaat mee? Zo zit het met privacy in smarthome-apparaten

Wat valt er onder smarthome?

Smarthome-apparaten automatiseren bepaalde taken in huis, zodat je er minder tijd of aandacht aan hoeft te besteden. Denk bijvoorbeeld aan slimme thermostaten, verlichting, deursloten, gordijnen, wasmachines, beveiligingscamera’s en deurbellen. Bijna elk apparaat in huis kan ‘slim’ worden gemaakt door het te verbinden met het internet en te besturen via een smartphone-app. Deze technologie wordt daarom ook wel Internet of Things (IoT) genoemd, waarbij we allerlei ‘dingen’ met het internet verbinden.

Dankzij deze apparaten wordt ons leven een stuk eenvoudiger. Zo kunnen we het huis op afstand verwarmen, de gordijnen automatisch laten openen of sluiten op ingestelde tijden, de tuinsproeiers ’s nachts automatisch laten werken en alle deursloten laten vergrendelen als we het huis verlaten.

Hoe smarthome-apparaten data verzamelen om jouw leven makkelijker te maken

Smarthome-apparaten transformeren ons huis en maken ons dagelijks leven makkelijker. Maar daarvoor hebben ze wel genoeg data nodig. Elk apparaat beschikt over hardware, zoals sensoren en microchips, om specifieke taken uit te voeren. Door deze technologie kan bijvoorbeeld een slimme koelkast jou vertellen dat de melk op is (en deze automatisch bestellen en laten bezorgen) of de gordijnen automatisch sluiten bij zonsondergang. Deze apparaten vergaren tegelijkertijd dus veel informatie over onze gewoonten en voorkeuren.

Neem een slimme thermostaat als voorbeeld: deze registreert niet alleen de huidige temperatuur, maar ook wanneer je de temperatuur aanpast en op welke tijdstippen en hoe vaak je dat doet. Een koffiezetapparaat kan bijhouden wanneer je meestal koffie drinkt, terwijl een slimme koelkast je eetpatronen kan analyseren en bijhoudt welke producten je consumeert.

Smart speakers spelen ook een belangrijke rol bij dataverzameling. Met commando’s zoals “Hey Google” of “Alexa” wordt het apparaat geactiveerd waarna je een opdracht kunt inspreken. Een ingebouwde microfoon vangt je stem op, zet dit om naar digitale data en stuurt het naar een cloud-server voor analyse, verwerking en opslag.

Ondanks de voordelen en gemakken die deze constante stroom van data biedt, moeten we ons realiseren dat deze data wordt opgeslagen door commerciële bedrijven. In veel gevallen weten we niet eens welke gegevens ze opslaan en wat ze hiermee doen. Het is daarom essentieel om een balans te vinden tussen comfort en privacy.

De gevaren en risico’s van smarthome-apparaten

Veel smarthome-apparaten in ons huis zijn afkomstig van diverse fabrikanten. De meeste mensen koppelen deze apparaten aan centrale systemen zoals Apple HomeKit, Google Home of Alexa. Dit centraliseert de dataverzameling, waardoor dit punt een potentieel kwetsbaar doelwit wordt. Daarbij zijn alle apparaten verbonden aan het thuisnetwerk, dat vaak onvoldoende wordt beveiligd. Het is belangrijk om ons bewust te zijn van de potentiële risico’s van smarthome-apparaten.

Onopzettelijke dataverzameling

We delen vaak bewust gegevens met veel apparaten. Maar soms vindt er ook onbedoelde dataverzameling plaats. Bij sommige apparaten is het luisteren en vastleggen van gegevens niet de hoofdfunctie, maar gebeurt dit wel. Denk aan slimme thermostaten en smart-tv’s met microfoons. Deze apparaten kunnen onze privacy schenden doordat ze kunnen luisteren wanneer we dat niet verwachten.

Sommige apparaten slaan op andere wijze meer data op dan je zou denken. Neem bijvoorbeeld slimme meters van nutsbedrijven die gedetailleerde gegevens over ons gas-, elektriciteit-, en waterverbruik verzamelen. Op basis hiervan kunnen ze bijvoorbeeld zien wanneer je thuis bent en wat jouw apparaten gebruiken. Jouw data kan dan voor commerciële doeleinden gebruikt worden zonder dat je hiervan op de hoogte bent.

Privacy en datadiefstal

Een groot risico van smarthome-apparaten is het gevaar van datalekken. Bij een lek kunnen persoonlijke gegevens, zoals naam en adres, in verkeerde handen vallen. Gecombineerd met de hoeveelheid data die deze apparaten opslaan, kan een lek een ernstige inbreuk op onze privacy vormen. Bedrijven kunnen een gedetailleerd profiel van ons gedrag creëren. Zelfs als deze data niet gelekt wordt, kunnen deze profielen verkocht worden aan derden.

Daarnaast is het risico op een hack groot. Smarthome-apparaten kunnen een toegangspunt voor cybercriminelen zijn. Omdat veel smarthome-apparaten van verschillende merken komen, zijn niet alle even goed beveiligd. Een hacker kan via een zwak apparaat je netwerk binnendringen en toegang krijgen tot andere apparaten. Zelfs beveiligingscamera’s kunnen gehackt worden, wat direct je privacy bedreigt omdat ongewenste personen je kunnen bespieden.

“Maar ik heb niks te verbergen” - Wat kunnen criminelen met jouw data doen?

Een veelgehoorde opmerking wanneer het over online veiligheid en privacy gaat is: “Ik heb niets te verbergen”. Op het eerste gezicht lijkt dit een logisch argument. Waarom zou je je druk maken over wie wat kan zien of horen wanneer je een doorsnee leven leidt en niets illegaals doet? Toch zou je hier wel zorgen over moeten maken, zelfs als je denkt dat je niets te verbergen hebt.

Dat wordt duidelijk met het volgende voorbeeld: stel dat je een slimme beveiligingscamera hebt die toegankelijk blijkt te zijn voor onbevoegden. Je denkt misschien dat je niets te verbergen hebt, maar een crimineel kan nu wel zien wanneer je niet thuis bent, hoe je dagelijkse routine eruitziet of wat de pincode is waarmee je jouw alarmsysteem deactiveert. Deze informatie is ideaal voor een crimineel om een succesvolle inbraak te plannen. Het gaat er hier dus niet om wat je te verbergen hebt, maar om wat kwaadwillenden kunnen doen met de informatie die ze verzamelen.

Dit zijn enkele zaken die criminelen kunnen waarnemen of uitvoeren met toegang tot jouw smarthome-apparaten:

1. Bewegingspatronen volgen: Met slimme apparaten kunnen criminelen zien wanneer je thuis of op vakantie bent, of zelfs wanneer je naar je werk gaat. Met slimme meters kunnen ze aan de hand van je energieverbruik inschatten of je thuis bent en welke apparaten actief zijn. Zelfs bij veel apparaten waar je het niet bij verwacht kunnen criminelen patronen herkennen om tegen je te gebruiken.
2. Persoonlijke gesprekken afluisteren: Door apparaten met ingebouwde microfoons, zoals smartphones, smart-tv’s en soms zelfs thermostaten, kunnen gesprekken in huis worden opgenomen en bewaard. Dit kan gaan om zowel persoonlijke als financiële informatie, die criminelen vervolgens kunnen gebruiken. Naast dat dit directe inbreuk op de privacy heeft, kan het ook grote financiële gevolgen hebben.
3. Toegang krijgen tot andere apparaten: Wanneer een slim apparaat gehackt is, kan dit fungeren als een toegangspunt tot andere gekoppelde apparaten. Hierdoor kunnen ze bijvoorbeeld toegang krijgen tot computers of smartphones en belangrijke gegevens stelen. In het ergste geval kunnen criminelen op deze manier bij je financiële gegevens komen.

Hoewel velen denken dat ze niets te verbergen hebben in de traditionele betekenis van het woord, kan de data verzameld via smarthome-apparaten toch op manieren gebruikt worden die jouw privacy en veiligheid bedreigen. Het is daarom essentieel om voorzorgsmaatregelen te nemen en goed geïnformeerd te blijven over de mogelijke risico’s.

Zo waarborg je jouw privacy en beveilig je jouw smarthome

Hoe handig smarthome-apparaten ook zijn, jouw privacy en online veiligheid zijn altijd van het grootste belang. Gelukkig kun je zelf veel doen om jouw privacy te waarborgen en je smarthome te beveiligen.

• Kies voor betrouwbare merken: Hoe verleidelijk een smarthome-apparaat in een online advertentie ook lijkt, het betekent niet dat het apparaat veilig is. Kies daarom voor apparaten van merken met een bewezen reputatie in het beschermen van je privacy. Lees altijd de reviews en doe grondig onderzoek naar het merk voordat je een aankoop doet.

• Gebruik sterke wachtwoorden: Wijzig ALTIJD de standaard gebruikersnamen en wachtwoorden, aangezien deze vaak bekend zijn. Kies voor sterke en complexe wachtwoorden met letters, cijfers en speciale tekens. Het regelmatig veranderen van je wachtwoorden vermindert het risico op ongeoorloofde toegang door hackers.

• Schakel twee-factor-authenticatie (2FA) in: Door 2FA te activeren, voeg je een extra beveiligingslaag toe aan je account. Schakel 2FA in voor alle apparaten en software applicaties die deze functie ondersteunen.

• Regelmatige software-updates uitvoeren: Fabrikanten brengen regelmatig updates uit om beveiligingslekken en kwetsbaarheden te verhelpen. Zorg er daarom voor dat je apparaten steeds de nieuwste software hebben door wekelijks op updates te controleren.

• Beveilig je WiFi-netwerk: Als hackers toegang krijgen tot je WiFi-netwerk, hebben ze ook toegang tot alle verbonden apparaten. Gebruik een sterk wachtwoord voor je WiFi-netwerk en schakel WPA2 of WPA3 encryptie in. Geef gasten toegang tot een apart gastnetwerk in plaats van het netwerk waar je smarthome-apparaten aan verbonden zijn.

• Schakel ongebruikte functies uit: Overbodige functies kunnen beveiligingsrisico’s vormen, dus schakel daarom functies uit die je niet nodig hebt.

• Gebruik een VPN en versleutel je data: Een VPN beschermt je internetverbinding en bemoeilijkt het voor hackers om gegevens te onderscheppen. Overweeg het gebruik van een VPN voor apparaten binnen en buiten je netwerk, zodat alle data versleuteld en onbereikbaar blijft, zelfs bij onderschepping.

• Verken de privacy-instellingen: Veel fabrikanten bieden transparante en aanpasbare instellingen waarmee je bepaalt welke gegevens je deelt. Controleer daarom de privacy-instellingen en wijzig deze indien nodig.

• Controleer de toestemmingen: Bekijk regelmatig welke toestemmingen een smarthome-apparaat heeft voor dataverzameling en -deling. Let ook op de toegang van applicaties van derden. Weiger toegang als je de derde partij niet kent, vertrouwt of nodig hebt.

• Historische spraakopnames: De meeste smarthome-apparaten met een microfoon bieden de optie om oude spraakopnames te verwijderen, waardoor je meer controle over je data verkrijgt.

• Schakel de microfoon uit met een fysieke schakelaar: Apparaten met een microfoon, zoals smart speakers, beschikken vaak over een schakelaar om de microfoon uit te zetten. Gebruik deze wanneer je de spraakfunctie niet nodig hebt.

De informatie die smarthome-apparaten verzamelen en gebruiken kan je privacy en veiligheid in gevaar brengen. Het is daarom belangrijk bovenstaande voorzorgsmaatregelen te nemen en op de hoogte te blijven van potentiële risico’s.

Conclusie: Vormen smarthome-apparaten een bedreiging voor jouw privacy?

Zonder twijfel maakt de technologie rond smarthome-apparaten, ook bekend als Internet of Things, ons leven gemakkelijker en efficiënter. Met enkele tikken op onze smartphones besturen we ons hele huis. Maar, zoals bij elke technologie, brengt dit vragen over privacy met zich mee. Het is logisch je af te vragen of smarthome-apparaten continu meeluisteren en wat er met onze data gebeurt.

Veel betrouwbare fabrikanten nemen maatregelen om de privacy van gebruikers te garanderen. Toch is het cruciaal je bewust te zijn van risico’s en zelf proactieve maatregelen te nemen om datgene te beschermen wat in dit digitale tijdperk zo waardevol is: onze persoonlijke gegevens en privacy.