Het kopen van luidsprekers is voor veel consumenten moeilijk. Want luidsprekers kopen betekent dat je naast het kiezen van een passend uiterlijk van de luidspreker ook rekening moet houden met de specificaties van de luidspreker en of deze wel goed aansluit op jouw versterker of receiver. Het laatste dat je namelijk wilt is een slecht geluid of defecten. We zetten alle belangrijke zaken die je moet weten op een rijtje.
In dit artikel bespreken we de belangrijkste specificaties van luidsprekers en hoe je deze specificaties gebruikt - of juist niet gebruikt - bij het kopen van speakers.
Alles over de specificaties van luidsprekers
Daar zit je dan, achter het internet of in winkels te zoeken naar luidsprekers die passen bij je smaak en -niet onbelangrijk- je budget. Misschien heb je een maat of kleur in gedachten en laat je je daardoor leiden, of heb je bij een vriend of kennis wel verbaasd zitten luisteren naar een weergave die je nog niet eerder hoorde. Muziek en film spelen in op je emotionele beleving en met een uitgebalanceerde hifiset en bijpassende speakers wordt die beleving intenser en dus prettiger.
“Speakers met veel Watt kunnen harder!”
Bovenstaande uitspraak wordt veel gehoord en is eenvoudig te verklaren, maar slaat helemaal nergens op. Laat ik meteen beginnen om een hardnekkig misverstand uit de weg te ruimen: Het opgegeven Wattage op luidsprekers zegt niets, maar dan ook helemaal niets over het maximale volume dat ze kunnen produceren. Over de kwaliteit van die weergave zegt het Wattage ook niets. Verderop in dit artikel kom ik terug op het Wattage dat bij de specificaties van luidsprekers wordt opgegeven, maar het is belangrijker om te weten wat de exacte techniek achter een luidspreker is.
De werking van een luidspreker
Er zijn veel soorten luidsprekers op de markt, die onder te verdelen zijn in actieve en passieve luidsprekers. Een actieve luidspreker heeft een eigen ingebouwde versterker, een passieve luidspreker is afhankelijk van externe versterking. Dan zijn er nog aparte luidsprekers, zoals elektrostaten of magnetostaten en zijn er diverse materiaalsoorten die worden gebruikt voor de transducers: de componenten die daadwerkelijk het geluid weergeven dat je hoort. Verder zijn er nog vele manieren om een luidspreker te ontwerpen, waarvan de basreflex opbouw met een klassieke driverbezetting de meest bekende en algemeen verkrijgbare is.
Omdat er over al die soorten en uitvoeringen wel een heel artikel geschreven kan worden, zal ik je daarmee niet vermoeien. Ik ga hier uit van het meest voorkomende luidsprekermodel: een elektrodynamisch passieve weergever. Feitelijk doen alle luidsprekers ook hetzelfde: het omzetten van een elektrisch audiosignaal (stroom afkomstig van de versterking) in corresponderend geluid, dat middels luchtgolven het gehoor van de luisteraar bereikt.
Die geluidsgolven zijn afkomstig van transducers (letterlijk vertaald: omzetters), die door stroom aan het trillen gebracht worden in de frequentie van de toonhoogte. Er bestaan luidsprekers met een enkele transducer of driver en modellen waar wel drie of meer drivers zorgen voor het weergeven van verschillende toonhoogtes. In die luidsprekers zitten dan zogeheten crossover-filters, die bepalen welke driver een deel van het hele frequentiebereik weer kunnen geven. De tweeter zorgt voor het hoogste bereik, een eventuele middentoner voor het middelste bereik en een woofer voor het laagste frequentiebereik, ofwel de bassen. De meeste passieve luidsprekers werken met een driversysteem dat is opgebouwd uit een magneet, een spreekspoel, een membraan of conus en de ophanging daarvan.
Wat(t)?
Zoals ik eerder schreef, is het opgegeven Wattage van een luidspreker geen indicatie van het vermogen, maar een advies voor de kracht van een versterker die de luidspreker aan moet sturen. Dat heeft nog steeds niets te maken met hoe hard een luidspreker kan spelen, maar is slechts een aanbeveling. Belangrijker voor het resultaat is de combinatie van meerdere factoren, waaronder de gevoeligheid van de luidspreker, de efficiëntie, de weerstand en het frequentiebereik. Het is zeker mogelijk om aan een luidspreker met een opgegeven adviesvermogen van maximaal 200 Watt een 300 of zelfs 500 Watt versterker te verbinden. Sterker nog, vaak resulteert dit in extra controle over de drivers en ervaar je dus een strakkere weergave. Alleen bij hoorbare vervorming weet je dat je het maximale volumeniveau van de speaker hebt bereikt en dien je de volumeknop terug te draaien. En geloof me, dan staat het heel hard.
De kans op beschadigen van je luidsprekers is echter veel groter wanneer je een onderbemeten (te zwakke) versterker gebruikt om je luidsprekers aan te sturen. Dit resulteert in te weinig controle, waardoor er teveel warmte en vervorming optreedt en je de speakers vaak of je versterker onherstelbaar beschadigt. Dit fenomeen heet overigens clippen, waarbij er door een te grote vermogensvraag gelijkspanning in plaats van wisselspanning wordt geleverd aan de luidsprekers. Hou altijd wel rekening met de grootte van de luisterruimte, want met een versterker van 40 Watt 100 Watt luidsprekers aansturen is vragen om problemen als die hele ruimte ook met geluid gevuld moet zijn.
Impedantie
Met impedantie geeft de luidsprekerfabrikant de wisselstroomweerstand van de speaker aan. Deze fluctueert wel als gevolg van de aangevoerde frequentie (toonhoogte) in het geluid en daarom is een stabiele (eind-)versterker altijd aan te bevelen. Veelal geldt de regel dat een verschil van 2 Ohm leidt tot een verdubbeling van het versterkervermogen. Hoe beter de luidspreker is opgebouwd, hoe minder grillig het impedantieverloop zal zijn, resulterend in meer controle en een betere weergave.
Rendement/ gevoeligheid
Met het opgegeven Sound Pressure Level vermeldt de luidsprekerfabrikant de maximaal geleverde geluidsdruk bij 1 Watt vermogen op een afstand van 1 meter. Hiermee wordt aangegeven wat de luidspreker doet met het aangegeven vermogen: geluid produceren of de stroom slechts omzetten in -ongewenste- warmte. Dit wordt weergegeven in Decibel (dB) en hiervoor geldt grofweg dat 3 dB meer rendement een verdubbeling oplevert in het volume (en dus de helft van het versterkervermogen nodig heeft om even hard te kunnen spelen). Een voorbeeld: een luidspreker met een opgegeven rendement van 90 dB/1W/1m speelt bij 50 Watt vermogen even hard als een luidspreker met een opgegeven rendement van 87 dB/1W/1m met 100 Watt versterkt vermogen.
Frequentiebereik
Ook een niet onbelangrijke specificatie voor de uiteindelijke keuze van luidsprekers is het frequentiebereik dat de luidspreker weer kan geven. Een monitor luidspreker (ook wel boekenplankluidspreker genoemd) is door zijn beperkte kastruimte nogal beperkt in het strak kunnen weergeven van lage tonen en de weergave start dan ook vaak bij zo’n 45 Hz of hoger. Wie dan diepe laagweergave wenst, zal zijn heil moeten zoeken in een toegevoegde actieve subwoofer. Vloerstaande luidsprekers zijn wel in staat om een diepere bas (een lagere frequentie) te produceren en hoe groter de behuizing, hoe dieper die weergave kan zijn. Er is wel één beperking te noemen in deze specificatie, want vaak voegen luidsprekerfabrikanten een marge toe (meestal aangegeven in +/- x dB) wat het onmogelijk maakt om deze specificatie precies met die van een andere luidspreker te vergelijken. Het is echter wel een aardige indicatie van het kunnen van een luidspreker.
Tips voor het kopen van luidsprekers
Het aanschaffen van luidsprekers lijkt lastig, maar met deze tips kom je hopelijk een stuk verder. En gelukkig bestaan er hifiwinkels met goed opgeleid personeel of een kundige klantenservice die je altijd van advies kunnen voorzien. Zorg dat je in de zoektocht naar nieuwe luidsprekers weet welke versterker je hebt, wat het (echte) vermogen van die versterker is en hoe groot de ruimte is waarin je de luidsprekers plaatst. En wanneer je deze tips in gedachten houdt, kom je helemaal beslagen ten ijs!
- De meest handige manier om te weten welke luidspreker beter is afgewerkt (en waarschijnlijk een beter geluid heeft) is het gewicht van de luidspreker. Een hoog gewicht geeft aan dat er niet is bespaard op componenten en de behuizing (kast) van de luidspreker.
- Een geluidsdruk van meer dan 100 dB lijkt leuk, maar hou er rekening mee dat lang luisteren naar muziek dat op een hoger volume wordt weergegeven leidt tot luistervermoeidheid en in ergere gevallen zelfs gehoorschade. Je wilt toch langer van goed geluid blijven genieten!
- Heb je weinig ruimte maar wil je toch beter luidsprekers plaatsen? Overweeg dan de aanschaf van een speaker met een gesloten behuizing of één met de baspoort aan de voorkant.
- Vermijdt het plaatsen van luidsprekers in een hoek.
- De akoestiek van je luisterruimte (vaak de woonkamer) verandert meer aan de weergave dan je denkt. Plaats de luidsprekers met zorg en mijdt teveel reflecties door een te strak en kaal ingerichte ruimte. Vaak zorgt een vloerkleed al voor een flinke verbetering in de weergave als je teveel reflecties ervaart.
- Maak een luisterafspraak waarbij je je eigen versterker mee kunt nemen of vraag de verkoper naar een versterker die erg lijkt op je eigen versterker. Pas dan heb je een idee hoe het uiteindelijke resultaat zal zijn.
- Investeer in goede luidsprekerkabels. Vroeger gold de opvatting dat dikker altijd beter was, maar dankzij gedegen onderzoek gaat die regel allang niet meer op. Het gaat immers om de geleiding, de weerstand en -niet onbelangrijk- de afscherming van de luidsprekerkabel om microfonie en RF-straling tegen te gaan. Als gulden regel geldt meestal: reserveer zo’n 10 % van je luidsprekerbudget voor bekabeling.
- En als laatste: groter is niet altijd beter! Stem de luidsprekers af op de luisterruimte, om probleemloos van goede weergave te kunnen genieten.
Meer informatie
Meer tips en adviezen voor de aanschaf, het gebruik en het instellen van je audio- en videoproducten vind je in onze uitgebreide tips en advies-sectie.
Reacties (4)