Review: Thorens TD 1500 platenspeler – een geslaagd modern eerbetoon

TD 150 versus TD 1500

De Thorens TD 1500 is, dat is bij de eerste blik die je erop werpt meteen duidelijk, de moderne reïncarnatie van de TD 150. De TD 150 was de eerste subchassis-platenspeler van Thorens, die van 1965 tot 1972 in twee versies op de markt was, en waarvan er honderdduizenden zijn verkocht. Er bestaat enige historische verwarring over de oorsprong van het subchassis-ontwerp. De tijdlijn uit die jaren is door een gebrek aan documentatie ook een beetje in nevelen gehuld. Vaak wordt in relatie tot de TD 150 de Linn LP12 Sondek genoemd, die geïnspireerd zou zijn op de TD 150, en dat klopt. Maar de TD 150 was op zijn beurt weer gebaseerd op de Amerikaanse AR-XA van Edgar Villchur en Mitch Cotter van Acoustic Research, die in 1961 op de markt kwam en mag gelden als de eerste platenspeler met een geveerd subchassis. Ook de RD11 van Ariston wordt genoemd als model waar de TD 150 op was gebaseerd, maar in werkelijkheid was dat andersom. De TD 150 was compact, had voor die tijd ongelooflijk lage rumble-cijfers en klonk erg goed. De oorspronkelijke TP 13-arm werd bij de TD 150 Mk II vervangen door de TP 13a, met het zeer herkenbare kogelvormige contragewicht. Hier zie ik het eerste grote verschil tussen de TD 150 en de TD 1500. Het loopwerk en het chassis van de TD 1500 zijn een ietwat gemoderniseerde kopie van het oorspronkelijke ontwerp uit 1965, maar de gloednieuwe TP 150-arm op de TD 1500 is duidelijk afgeleid van de TP 124 die op de TD 124 DD staat, en die op zijn beurt weer is gebaseerd op de TP 14 die op de originele TD 124 stond.

Thorens TD 1500 - de techniek

Een ander significant verschil tussen de TD 150 en de TD 1500 is dat de 150 een vaste armkabel had, terwijl de TD 1500 op de achterzijde RCA-chassisdelen én – wat in deze prijsklasse bijzonder genoemd mag worden – XLR-chassisdelen heeft. Gebruikers van MC-elementen kunnen dus, mits zij een daarvoor geschikte phonotrap bezitten, vanaf de platenspeler een gebalanceerde verbinding leggen. Wat toch weer een slok op een borrel aan signaal/ruis afstand scheelt voor het piepkleine en daarom kwetsbare signaal tussen element en phonotrap. Midden tussen de symmetrisch geplaatste uitgangen zit het aardpunt. Omdat het metalen plaatje waarop de chassisdelen en de aardaansluiting zijn geplaatst verdiept is gemonteerd kan het aansluiten van de aardedraad voor dikke vingers een beetje friemelwerk zijn, en is het handiger om dat eerst te doen, zeker wanneer je RCA-kabels gebruikt. Thorens levert géén audiokabel(s) bij de TD 1500, daar moet je dus zelf voor zorgen. Bij MM-elementen moet de capaciteit van die kabel zo laag mogelijk zijn, anders kan de weergave een beetje te fris worden. Naast de audio-aansluitingen vind je op de achterkant verder nog de aan/uit drukknop en de12 volt DC-aansluitbus. De meegeleverde muurvoeding is van degelijke kwaliteit, maar er zullen ongetwijfeld mensen zijn die een betere voeding willen. Dat kán inderdaad verrassende resultaten opleveren, maar ik wilde de TD 1500 testen zoals hij uit de doos komt en heb dus niet met voedingen geëxperimenteerd.

Op de bovenplaat van de TD 1500 vind je linksvoor de ‘flip’ schakelaar waarmee je de speler aan zet. Ik vind het jammer dat er niet gekozen is voor de ronde draaischakelaar van de originele TD 150, maar uit het oogpunt van een overzichtelijke bediening snap ik het wel. Deze knop zet de DC motor linksachter in beweging. Er is vanuit de nulstand keuze uit 33 en 45 toeren. De motor valt onder het dikke aluminium plateau wanneer je dat over de spindel van het gesloten middenlager heen legt. Dit plateau weegt minder dan het originele gegoten ZAMAC plateau dat Thorens vroeger gebruikte. De TD 1500 heeft dat hogere gewicht niet nodig, omdat een zeer nauwkeurige elektronische toerentalregeling de draaisnelheid in de gaten houdt en indien nodig bijstelt. Waarin de TD 1500 ook behoorlijk van de TD 150 verschilt is dat de TD 150 een los subplateau had dat door de motor werd aangedreven. Het hoofdplateau werd daar los op gelegd. De TD 1500 heeft een plateau uit één stuk, met een binnenrand aan de onderzijde waar de platte snaar omheen loopt. Dat heeft als nadeel dat het om de motorpulley leggen van de snaar een beetje ingewikkelder is. De snaar leg je eerst om de rand onderop het plateau heen, daarna plaats je het plateau op de spindel, en vervolgens moet je de snaar om de pulley leggen via één van de ronde openingen in het plateau. Omdat ik de snaar liever niet met mijn vingers vastpak zocht ik tussen de meegeleverde accessoires tevergeefs naar een (kunststof) hulpstukje. Uiteindelijk heb ik een cocktailprikker gebruikt, en het metalen staafje dat Thorens meelevert voor het bijstellen van de VTA. Dat ging op zich prima, en je hoeft dit in de loop der jaren ook alleen maar te doen als de snaar vervangen moet worden, maar een kunststof spateltje in het zakje met accessoires zou geen verkeerde aanvulling zijn. Waar ik veel blijer van werd was de manier waarop je het verende subchassis – na het verwijderen van de drie transportschroeven – op de correcte hoogte kunt instellen. Bij vrijwel alle voorgaande subchassis-modellen van Thorens moest je voor het instellen van de juiste ‘bounce’ de bodemplaat verwijderen en de kegelveren van onderaf verstellen. Ik doe dat nog regelmatig bij Thorens draaitafels van vrienden, en zelfs met gebruik van een speciale ‘jig’ (een open frame waar je de speler bovenop zet zodat je van onderaf bij de vering kunt terwijl de draaitafel gewoon horizontaal kan blijven staan) is dat een vervelende klus. Bij de TD 1500 verstel je de veren van het subchassis echter via drie gaten in de bovenplaat. Hiervoor heb je een inbussleutel van 2,5 millimeter nodig, die óók niet wordt meegeleverd. Wellicht omdat Thorens de juiste instelling al voor je doet in de fabriek, maar wanneer je een lichtere of zwaardere mat of – nog ingrijpender – een aandrukgewicht wil proberen zul je de bounce moeten aanpassen. En dat gaat, als je eenmaal een inbussleutel uit je gereedschapskist hebt opgediept, echt héél gemakkelijk. Hulde dus voor deze nieuwe werkwijze!

Thorens TP 150 arm

De TP 150 arm is van het ‘static balance’ principe, wat wil zeggen dat er geen veer in zit om de naalddruk in te stellen. De TP 150 werkt op zwaartekracht. Het contragewicht wordt geleverd met een extra verzwarings-ring die je er aan de achterkant tegenaan kunt schroeven. Dat extra gewicht heb je nodig wanneer je bijvoorbeeld een Ortofon SPU element zou willen monteren. De TP 150 heeft met zijn J-vormige arm, het cilindervormige huis rond het armlager en de verwijderbare headshell met SME-aansluiting een herkenbaar klassiek uiterlijk, maar is onderhuids uiterst modern. De anti-skating (ook wel dwarsdruk-compensatie genoemd) vind je in het naar voren stekende armpje waar de armlift en de armrust op zijn gemonteerd. Met een langs een gewichtsindex verschuifbaar metalen gewichtje en een nylon draadje dat door een robijnen lager glijdt kan de waarde worden ingesteld. Ook dit heeft Thorens al voor je gedaan in de fabriek, maar wanneer je een ander element met een hogere naalddruk wil gaan gebruiken zal de anti-skating opnieuw moeten worden ingesteld. Door het ronde aluminium plaatje bovenop het lagerhuis te verwijderen kun je het azimut aanpassen. Het azimut is de draaiing van de arm om zijn lengte-as, en dat kan nodig zijn wanneer de naald van je element niet loodrecht verticaal in de cantilever is gemonteerd, of wanneer de cantilever zelf een paar graden gedraaid is. Dat is geen algemeen probleem, maar het komt vaker voor dan je denkt. Een veel algemenere instelling is de VTA, oftewel de hoek waaronder de naald in de groef staat. Wanneer de elementbouwer zijn werk goed gedaan heeft en je de aanbevolen naalddruk hebt ingesteld hoort de arm tijdens het aftasten van de plaat perfect evenwijdig aan de plaat te staan. Door een kruiskopschroef onderaan de armbasis los te draaien kun je de arm in hoogte verstellen. Om de armbuis zit een dikke metalen ring met een schroefdraad aan de binnenkant. In de rand van die ring zitten gaten waar je het meegeleverde metalen staafje – dat ik gebruikte om de snaar om de pulley te leggen – als een soort hefboom in dient te steken. Door de ring te verdraaien beweegt de gehele arm omhoog of omlaag. Dit gaat in principe soepel genoeg om tijdens het luisteren te doen, maar ik adviseer desondanks om de arm tussendoor op de armrust te leggen (zonder hem erin vast te klemmen!). De VTA moet worden aangepast wanneer je een ander element monteert dat een grotere of kleinere hoogte heeft dan het fraaie Ortofon 2M Bronze element waarmee de Thorens de TD 1500 standaard uitrust. Ook deze instelling is echter al voor je gedaan, en het verheugt me om te kunnen zeggen dat Thorens hier een puike prestatie mee levert. Uiteraard heb ik met mijn eigen Feickert MkII Protractor en een vergrootglas alle relevante instellingen gecontroleerd, en ik kon er niets op aanmerken. Het enige dat je – helemaal op het laatst – echt zelf moet instellen is de naalddruk, want Thorens levert het contragewicht er los bij om transportschade te voorkomen. Een digitale naalddrukmeter is dan een handige accessoire om de voor de 2M Bronze gespecificeerde VTF van 1,5 gram (mijn exemplaar klonk het fijnst tussen de 1,52 en 1,54 gram) nauwkeurig in te stellen. En dan is het glorieuze moment aangebroken om naar muziek te gaan luisteren.

Luisteren naar de Thorens TD 1500

Het Ortofon 2M Bronze element met zijn Fine Line naaldprofiel werd aangesloten op de phono-module van mijn PrimaLuna EVO 400i versterker. Hoewel er met een losse phonotrap andere en wellicht betere resultaten kunnen worden bereikt is deze phonomodule met zijn transparante en ruimtelijke klank een uitstekende match voor dit element. Als phonokabel diende een door Klotz gemaakte Rega Couple interconnect met lage capaciteit, die soepel en kleurrijk klinkt. Een dun draadje uit de restjesdoos diende als aarding. Zónder aarding was er een flinke brom te horen, mét was die gelukkig volledig verdwenen. Bij het in gebruik nemen van de speler diende zich een klein aandachtspuntje aan dat weliswaar vooral te maken heeft met mijn persoonlijke vinyl-routine, maar dat desondanks niet onvermeld mag blijven. Ik zet altijd het plateau aan vóór ik de arm uit de armrust trek. De klemkracht van de armrust op de TD 1500 is echter zo groot dat je het hele subchassis dan een klein stukje optilt. Het is immers geveerd opgehangen. En ondanks dat het subchassis – waar óók het middenlager op is gemonteerd – een starre constructie is, gebeurde het me een paar keer dat de onderkant van het draaiende plateau, dat ongeveer een halve centimeter over de rand van het armboard hangt, dan tegen het armboard aan schuurde. De workaround was simpel genoeg: haal de arm uit de klem vóór het plateau wordt aangezet en leg hem – ook bij het met draaiend plateau wisselen van de plaat – los op de armrust. Desondanks zou Thorens het plateau wat mij betreft net een millimeter hoger op het middenlager mogen plaatsen. In esthetische zin is dat volgens mij geen bezwaar, en de bediening wordt er nóg intuïtiever door.

Dat gezegd hebbende klonk de eerste plaat die ik draaide zeer goed. De prachtige ECM persing van het album ‘The Amazing Adventures Of Simon Simon’ van John Surman en Jack DeJohnette zette een breed en diep beeld neer, met veel microdetail in de ghost-notes die DeJohnette tijdens de laatste twee minuten van de etherische openingstrack Nestor’s Saga (The Tale of the Ancient) onder de synthesizer-arpeggio’s en de basklarinet van Surman roffelt. Het Fine Line naaldprofiel van de 2M Bronze bleek wel wat gevoeliger te zijn voor onzuiverheden in de groef dan ik gewend ben, maar daar staat dus een uitstekende en nooit opdringerige detaillering tegenover. Ook Hollands Glorie kwam aan bod, middels het tweede album van Focus met de wereldhit Hocus Pocus. Deze oude opname heeft een uitstekende transparantie en lekker veel dynamiek. Wat een plaat is dit toch! Door het ronkende baswerk van Cyriel Havermans, het jagende drumwerk van Pierre van der Linden, het gierende Hammond-orgel en de maniakale zang van Thijs van Leer en het sublieme gitaarwerk van Jan Akkerman zat ik te dansen op de bank. Dat betekent dat het met de ritmische drive van deze platenspeler wel snor zit. De experimentele artrock van Rain Tree Crow (de éénmalige voortzetting van de band Japan onder een andere naam) heeft een warme en ruimtelijke mix die doet denken aan de eerste solo-albums van frontman David Sylvian. In de uitstervende tonen was goed te horen dat de draaisnelheid van de TD 1500 uitstekend stabiel is, wat ook bevestigd werd door een meting met de RPM app (33,34 toeren zonder variaties). Het fraaie fretloze baswerk van Mick Karn, het percussieve akoestische drumwerk van Steve Jansen en het sfeervolle toetsenwerk van Richard Barbieri worden op dit wonderschone album perfect aangevuld met het gitaarwerk van gastmuzikanten Phil Palmer, Bill Nelson en Michael Brook. De combinatie TD 1500, TP 150 en Ortofon 2M Bronze diept zeer veel muzikale schoonheid op uit de groef.

Voor de vorm heb ik de relatief zachte maar niet te stroeve rubberen mat die Thorens standaard op de TD 1500 legt (en die me bij de TD 1600 al in positieve zin opviel) tijdelijk vervangen door mijn eigen Thorens mat van kurk- en rubbergranulaat. Deze mat is een beetje dikker dan de rubberen mat, dus heb ik voor een eerlijk vergelijk de VTA aangepast. Mijn eigen mat gaf een iets warmere presentatie en liet wat meer ruimtelijkheid in de hoogte en naar de zijkanten horen. De rubberen mat was echter nét wat preciezer in de afbakening van geluiden binnen het ruimtelijk beeld en klonk een tikje neutraler. Allebei zeer goed mee te leven, het komt vooral op smaak aan. De rubberen mat hoeft in ieder geval niet vervangen te worden.

Conclusie

Thorens vult met de TD 1500 op overtuigende wijze het prijsgat tussen de eveneens nieuwe TD 403 DD en de al wat langer verkrijgbare TD 1600. Als modern eerbetoon aan de iconische TD 150 vind ik hem zeer geslaagd. Hij is voorzien van een aantal handige innovaties die de setup vereenvoudigen – hoewel je dat natuurlijk ook door de vakspecialist kunt laten doen waar je hem koopt – en is op een klein aandachtspuntje na volledig intuïtief in zijn bediening. De geluidskwaliteit is, mede dankzij het ingebouwde Ortofon 2M Bronze element en de nauwkeurige fabrieksinstellingen, van hoog niveau. De concurrentie in dit prijssegment is best groot, maar als fan van het merk vind ik het een goede zaak dat Thorens daar met de TD 1500 weer een rol voor zichzelf in kan opeisen.

Prijs

• Thorens TD 1500 met Ortofon 2M Bronze element € 1.999,-

Look en Listen, www.lookenlisten.nl