Goldmund levert momenteel een vijftal actieve luidsprekers, met de mogelijkheid om deze draadloos aan te sturen. Aan de top zijn er de, in een frame gemonteerde, modellen Samadhi, Satya en Prana. Mooie namen uit het Sanskriet. Een voordeel van actieve luidsprekers is dat er een perfecte afstemming is tussen de ingebouwde versterker(s) en de driver(s). De koper is daarmee verlost van de complexe interactie tussen een versterker, luidsprekerkabels en de luidspreker. De ervaring leert dat veel consumenten niet in staat zijn om daarmee een perfecte match te maken. Met een actief systeem ben je ook verlost van de eeuwige problematiek (en kosten) rondom luidsprekerkabels. Het draadloos aansturen van actieve luidsprekers heeft ook voordelen. Je bent verlost van het gedoe met interlinks en mits de zender en ontvanger van onbesproken kwaliteit zijn, heeft een draadloze verbinding geen last van EMI en RFI. Een actief systeem vraagt uiteraard wel om een netspannings-aansluiting. Het powercord kan dus invloed hebben op de weergavekwaliteit. Ook het front-end heeft invloed op de weergavekwaliteit. Allemaal nog los van de plaatsing en akoestiek. Het feit dat een systeem actief is betekent niet dat het per definitie beter presteert dan passieve luidsprekers. Wie echt ervaring heeft met system matching kan met passieve systemen vergelijkbare resultaten bereiken. Ook zal de hele wereld niet overstappen op actieve systemen. Er zijn argumenten waarom uit losse componenten opgebouwde systemen bestaansrecht blijven houden.
De aanwezigheid van de Goldmund Prana actieve luidsprekers bij PUUR in Oostzaan is een reden om een hernieuwd bezoek te brengen aan deze high-end dealer en importeur. PUUR is erg actief op het gebied van shows en live-concerten. Na een drukbezocht demo-weekend organiseerde Robert Brijde een private listening session, speciaal voor uw recensent.
PRANA
De Prana heeft relatief bescheiden afmetingen. Het is het kleinste model dat gemonteerd is in het metalen frame en bereikt een bescheiden hoogte van 99 cm. De drie frame-gemonteerde modellen worden door Goldmund ook nadrukkelijk geplaatst als design-items, die in welk interieur dan ook niet uit de toon zullen vallen. Deze beide luidsprekers zijn dan ook het enige hificomponent in het interieur. De rest van de elektronica kan uit het zicht in een kastje. De Prana is een drieweg systeem met een drietal ingebouwde eindversterkers. Een ingebouwde DSP zorgt voor de filtering, fase en balans. Hoewel de settings van de dsp door de importeur aanpasbaar zijn, wordt dit afgeraden. Kleine aanpassingen aan de akoestiek kunnen eenvoudiger in ROON worden gedaan.
Het ‘laag-kabinet’ bevat de woofer en de baspoorten. De Prana weegt 80 kg en dat gewicht zit voor een deel in de volledig aluminium behuizing. Naast de draadloze aansturing is er ook een mogelijkheid om dat bekabeld te doen via de aanwezige S/PDIF ingang. Draadloos biedt 16 bit/44.1 kHz en bekabeld 24 bit/96 kHz. Zoals gebruikelijk bij luidsprekerfabrikanten die modern denken, zijn de Goldmund modellen ontwikkeld met behulp van computersystemen. Er wordt gebruik gemaakt van speciaal door Goldmund’s Dr. Veronique Adam ontwikkelde software, genaamd Proteus LS. Daarmee kan er gemanipuleerd worden met de interactie tussen de impedance, volume velocity, membrane displacement en kan de resulterende sound pressure op elke plaats in de luisterruimte gemodelleerd worden.
In deze wiskundige vergelijking spelen ook amplitude, phase en group delay een rol. De reden dat betaalbare en ook hele dure luidsprekers de laatste tien jaar vaak zo goed presteren heeft te maken met zulke ontwerp-software. Het komt erop neer dat je een luidspreker definieert in de software. Je specificeert de afmetingen, de vorm, het aantal drivers, het gedrag en een prijspunt. Kort door de bocht doet de computer dan een rekenslag en levert het ontwerp van zo’n luidspreker. Proteus LS is ontwikkeld door Goldmund en heeft volgens het bedrijf een aantal unieke ontwerpmogelijkheden.
Set-up
De beluisterde set-up bestaat in de basis uit de beide Prana luidsprekers en een Pink Faun 2.16 Ultra streamer. De stroomvoorzieningen bestaan uit de top van AudioQuest, netwerk van Melco/NuPrime met Ikigai bekabeling. De luidsprekers kunnen uiteraard door allerlei servers/streamers en voorversterkers met een S/PDIF uitgang aangestuurd worden. Voor draadloos kan er een USB-dongle aangesloten worden die dan gezien wordt als USB-DAC. Tijdens de luistersessie werd alleen deze draadloze verbinding gebruikt.
De grote onbekende set
Robert Brijde heeft onder andere een achtergrond als producer van moderne dance-music, maar komt initieel uit een omgeving waar klassieke muziek belangrijk is. Hoewel hij andere genres enorm kan waarderen, komt de liefde voor klassiek tot uiting in de selectie van de muziek die hij tijdens demo’s draait. Na het beluisteren van pakweg vijftien muziekfragmenten ontstaat er dan een beeld van hoe de Prana-set up presteert. Het maakt absoluut niets uit welke muziek er wordt gedraaid. Je kunt met vrijwel elk stukje muziek beoordelen wat een systeem doet. Daar komt dan een lijst uit met allerlei waarnemingen. Tientallen aspecten van de weergave die opvallen en snel genoteerd werden op meerdere A4-tjes. Daaruit volgt een (voorlopige) conclusie. De referentie op de achtergrond is altijd hoe echte instrumenten klinken, wat je hoort op de studiovloer of tijdens een (akoestisch) live-concert. Het is volstrekt onmogelijk om een of ander audiosysteem als ‘referentie’ te gebruiken. Wat erg lastig is, is om bepaalde waarnemingen toe te schrijven aan bepaalde delen van zo’n set. Stel voor dat je vervorming hoort. Is dat de opname, het signaal dat de streamingdienst uitstuurt, de streamer, de kabels, het lichtnet, de versterkers of de luidsprekers? Hoe meer opnames iemand kent en hoe meer ervaring met individuele audio-componenten, hoe eenvoudiger het wordt om bepaalde waarnemingen toe te schrijven aan individuele delen van een systeem en/of aan de interactie tussen die delen. De grote onbekende factoren in deze set, voor ondergetekende, waren de Pink Faun streamer en bepaalde kabels. Daar blijven toch nog wat vragen liggen. Maar, door bekende opnames vanaf verschillende bronnen te vergelijken, ontstond er toch een beeld van de prestaties van de luidsprekers.
Luisteren
Een algemene indruk van de Prana’s is dat deze systemen neutraal klinken. Vergelijkbaar met wat een aantal studio-monitoren doen. De weergave is daarbij heel licht aan de donkere kant en geeft de muziek een soort gewicht en basis die ook bij livemuziek herkenbaar zijn. Daarmee wordt niet bedoeld dat het laag te hard staat te knallen. De tonale balans is namelijk zeer goed. Een Schumann-opname, gespeeld door Hannes Minnaar, laat vrijwel een-op-een horen wat de vleugel doet en geeft de lagere registers de kracht en de power die karakteristiek zijn voor een vleugel. Het realisme dat de Prana’s kunnen bereiken is groot. Op de ruimtelijke weergave en dynamiek kun je geen kritiek hebben. Ondanks dat deze luidsprekers slechts 99 cm hoog zijn, staat het beeld op de juiste hoogte. Het is een indrukwekkende stage die het gevoel veroorzaakt aanwezig te zijn bij de live-happening. Het zijn absoluut geen luidsprekers die willen overtuigen door vormen van ingebouwd effectbejag. De (voorzichtige) indruk is dat ze soms licht terughoudend kunnen zijn in de weergave van ‘upper-ambiance’ en detail. Maar, de ervaring heeft geleerd dat netkabels en/of het front-end daar een behoorlijke invloed op kunnen hebben. De algemene prestatie is gewoon zeer goed. Maar, deze luidsprekers zijn uitermate eerlijk en kritisch in de richting van het aangeboden signaal. Content van mindere kwaliteit klinkt niet per definitie slecht, maar deze luidsprekers laten zonder meer de kwaliteit van de bron en het front-end horen. Als je dan een sublieme opname draait, dan is de weergave gewoon spectaculair goed.
Bronnen
Het digitale signaal dat streamingdiensten uitsturen wordt 100% identiek aangeboden aan de ingang van de converter. Zo werkt namelijk de netwerktechniek. Buffering en clocking lossen de eventuele problemen, zoals jitter, tijdens het transport over netwerken op. Jitter, behalve de in de opname aanwezige jitter, en andere problemen spelen dus geen rol. Maar, de meeste streamingdiensten sturen geen puur en onbewerkt digitaal signaal uit. Sommige digitale code bestaat uit een upsampling van signalen met een lagere resolutie en er wordt ook compressie toegepast. Dat kun je gewoon zien als je de juiste analyse-software inzet. Manipulatie is ook onderdeel van MQA en dat protocol roept veel vragen op. Als de streamingdienst zo’n bewerkt digitaal signaal uitstuurt, ontvang je dat ook in exact dezelfde vorm. De waarneembare en verminderde kwaliteit heeft dan niet te maken met het netwerk, maar simpelweg omdat het digitale signaal gemanipuleerd is. Zo kan het dat een cd, waarop doorgaans onbewerkte digitale code staat, aanzienlijk beter klinkt dan veel streaming content. Ook onbewerkte downloads (wave, dsd en FLAC) bieden het beste digitale signaal. In verschillende onderzoeken is aangetoond dat de verschillen tussen hi-res en cd-kwaliteit erg klein zijn en alleen waarneembaar op supersystemen door getrainde luisteraars. Er worden weer meer cd’s verkocht. Wellicht zal de muziekliefhebber gaan ontdekken dat het geluid van moderne cd’s zeer goed is. De Prana’s maken al die verschillen genadeloos waarneembaar. Dezelfde opname van Janine Janssen via de PUUR NAS klonk absoluut beter dan de Quobuz-versie. Content, ge-streamed via het interne PUUR netwerk vanaf de PUUR- NAS klonk over het algemeen beter dan van buitenaf betrokken streaming content. Op deze NAS staan dan uiteraard ‘zuivere’ digitale bestanden.
Epiloog
De Goldmund Prana is een actief systeem dat ook draadloos kan worden aangestuurd. Robert Brijde heeft veel ervaring met het samenstellen van fraaie playlists. Luisterend naar al die tracks geeft aan dat de Prana een neutrale weergever is, die in staat is tot een spectaculaire live-weergave van muziek. Aan staging, power en dynamiek geen gebrek. De Prana is ook onthullend. De kwaliteiten van de opname en het front-end worden genadeloos belicht. Als een opname perfect is, zoals materiaal van het trptk-label, dan presteert het systeem sensationeel. Als de kwaliteit minder is, dan hoeft het niet noodzakelijkerwijs onacceptabel te klinken. Maar, de Prana is gewoon erg eerlijk. De korte doch aangename luistersessie heeft uiteraard niet alle vragen, die uit de verschillende waarnemingen ontstonden, beantwoord. Het zou geweldig zijn om eens een dag te experimenteren met verschillende streamers, kabels en opstellingen. Maar, het is zonder meer de moeite waard om een keer te gaan luisteren in Oostzaan. In essentie is de Prana ook een design-statement. Matcht in elk interieur en de hoeveelheid ‘zichtbare’ hifi is daarmee tot het absolute minimum teruggebracht.
Ruud Jonker
Prijs
- Goldmund Prana voor een stereosysteem (inclusief dongle) € 80.500,-
PUUR audio, video & domotica
www.puuravd.com
Reacties (0)