Review: Estelon YB Mk II luidsprekers – Klanksculpturen met een ziel

Van Forza naar YB

Bij de kostbare Forza uit de vlaggenschip-serie maar verder ook bij alle andere minder heftig geprijsde modellen van deze fabrikant dus geen rechthoekige kast maar een compleet vloeiend vormgegeven organische vorm. Wanneer ik mij verder verdiep in alle ins en outs, blijkt het om een zeer solide basis te gaan waarbij zowel met de esthetiek als het optimale afstraalgedrag rekening is gehouden. Daarbij bestaat het kastmateriaal uit een gegoten gepatenteerd composietmateriaal op basis van marmer. Hierdoor is het merk in staat om de meest ideale vorm voor hun luidsprekers te creëren en worden interne resonanties en diffracties verregaand geëlimineerd. Voor de luidsprekerunits wordt vanaf de Estelon X-Series gebruik gemaakt van de componenten van het Duitse bedrijf Thiel & Partner. Een onderneming die sinds 1994 extreem hoogwaardige luidsprekerunits maakt onder de bij high-end liefhebbers zeer gewaardeerde merknaam Accuton®. Kenmerkend voor dit supermerk is het gebruik van stijve membraanmaterialen zoals keramiek, CVD-diamant en aluminium. Componenten die dan ook in maatwerk vorm in de Forza en andere duurdere Estelon- modellen zijn verwerkt. Maar hoe is Alfred op al deze ideeën gekomen en wat is de oorsprong die schuilt achter zowel deze Forza, maar zeker ook de hier geteste YB en zijn andere producten?

Een zondag met vergaande gevolgen

“Ik ben een kind uit het Sovjettijdperk en het was voor mij de periode waarin de radio’s die bij mijn ouders, ooms en tantes stonden mij mateloos intrigeerden. Op het moment dat ze werden afgeschreven was ik er dan ook als de kippen bij. In eerste instantie om ze onder opperste concentratie te ontmantelen en proberen te doorgronden hoe ze werkten, maar in een later stadium zeker ook omdat ik door componentuitwisseling probeerde om de geluidskwaliteit te verbeteren. Door mijn interesse in techniek besloot ik elektro-akoestiek in Sint-Petersburg te studeren en dat bleek het begin van een reis die leidde tot een belangrijk moment in 2010. Het staat mij nog steeds heel helder voor de geest omdat het zo’n serene stralende zondagmorgen was waarbij ik aan het ontbijt zat met mijn gezin. Ik had al lang de ambitie om de beste luidspreker ter wereld te maken en wist zelfs hoe het concept eruit zou moeten zien. Maar in plaats van mijn idee aan een bedrijf te verkopen, besloot ik, eigenwijs als ik was, om het zelf te bouwen. Uiteraard was mijn familie al een poos op de hoogte van mijn drijfveren en steeds wijder uitgesponnen denkbeelden. Maar toen ik mijn plannen tijdens dat ontbijt ontvouwde, was mijn gezin meteen zo betrokken en eensgezind, dat mijn dochters Alissa en Kristiina als in een goede roman nog diezelfde avond besloten om samen met mij het nieuwe bedrijf op te richten. Estelon was geboren. “

Niet uit de lucht gevallen

“Toch kwam dit avontuur niet zomaar uit de lucht vallen, want in de jaren daarvoor ontwierp ik meer dan 25 jaar luidsprekers voor anderen. Ik streefde ook toen al naar perfectie en wist de nodige uitdagingen te overwinnen. Al die ervaringen stelden mij in staat om technologieën te ontwikkelen en materialen te zoeken om de unieke en innovatieve producten te bouwen waar de huidige Estelon lijn voor staat. Feitelijk moet je het zien als een combinatie van inspiratie uit de natuur – de weelderige en uitgestrekte boslandschappen van Estland in het bijzonder – en de perfecte balans tussen techniek en design. Het resultaat is Estelon en dat het inmiddels één van ‘s werelds meest luxueuze luidsprekermerken is geworden is geen toeval. Vooral wanneer je constant streeft naar de mooie esthetische oplossingen en akoestische uitmuntendheid in een symbiose van ingenieuze creativiteit en geavanceerde wetenschap, kunnen hele mooie producten ontstaan. Ons einddoel was in 2010 en is nu nog steeds, dat de handgemaakte meesterwerken een maximale schoonheid aan de buitenkant en het toppunt van technologie aan de binnenkant zijn. Dat al onze inspanningen ook door anderen steeds vaker worden herkend is de spreekwoordelijke kers op de taart. Zo hebben we al twee keer de ‘Innovation Award’ op de Consumers Electronics Show (CES) in ontvangst mogen nemen en hebben we zelfs de prestigieuze ‘Red Dot Design Award’ op onze inmiddels lange lijst van prestaties sinds 2010 kunnen bijschrijven.”

YB Mk II

Nu is zo’n bijna manshoge en peperdure Forza natuurlijk fantastisch. Hij is in staat om buiten een schitterende vormgeving, ook een zeer geloofwaardig en volstrekt natuurlijk muzikaal plaatje neer te zetten. Maar wat blijft daar nog van over als we helemaal afdalen naar de onderkant van het assortiment en de nieuwe Estelon YB Mk II in beeld komt? Nou, eigenlijk veel meer dan ik zelf had verwacht. Want in tegenstelling tot veel andere merken waarbij voor de topmodellen de mooiste en beste materialen amper goed genoeg zijn, maar de instappers het vaak moeten doen met de bekende standaardmaterialen, gebruikt Estelon voor de 3-weg YB Mk II precies dezelfde vormtaal en materialen als voor de Forza en het topmodel Extreme Mk II. Kijk, dat snijdt tenminste hout of beter gezegd marmercomposiet. Want ook deze benjamin volgt nog steeds hetzelfde compromisloze streven van Alfred en zijn dochters. Het eerste wat ook hier meteen opvalt is de ‘vorm volgt functie’ filosofie. Toch ligt bij de YB in tegenstelling tot de organische rondingen van de duurdere X-modellen, veel meer de nadruk op lijnen en oppervlakken. Door deze Y-vorm en de bijzondere asymmetrische positionering van de drie drivers is de naam YB afgeleid. Hoewel je bij een instapmodel kleinere maten zou verwachten komt ook deze meest betaalbare Estelon vanaf het eerste moment bijzonder volwassen over. Verkrijgbaar in een breed scala aan kleuren (zowel matte als hoogglans lakken voor de kleuren zwart en wit). Ook is er nog hoogglans rood wat ‘racing red’ is genoemd, terwijl een exclusieve gelimiteerde champagne goud variant het aanbod afrondt. Met een hoogte van 126 cm, 33 cm breedte en 39 cm diepte, heeft Alfred in ieder geval al voor het netvlies ideale verhoudingen gecreëerd.

Van YB naar YB Mk II

Hoewel het uiterlijk er niets van prijsgeeft, is één van de meest belangrijkste updates van het YB model, een sterker op marmer gebaseerd composietmateriaal. Het is dezelfde grondstof als ook in de duurdere X-serie modellen wordt toegepast en minder trillingen, een zuiverder audiosignaal, betere microdynamiek en verbeterde natuurgetrouwheid oplevert. Samen met de voor maximale geluidskwaliteit geoptimaliseerde kastvorm, zorgt dit voor een ongekende muzikale vrijheid. Zeker in vergelijking met meer conventioneel uitgevoerde kasten, is dit verschil het eerste wat mij opvalt bij het beluisteren van deze weergevers. Ook de plaatsing van de drivers is nogal afwijkend. Zo is de helemaal bovenin een 14,5 cm mid-woofer afkomstig uit de befaamde Revelator-serie van Scan-Speak geplaatst met pal daaronder een 2,5 cm Scan-Speak beryllium dometweeter uit de Iluminator-reeks. Een positionering die is bedoeld om de vloerreflecties tot een minimum te beperken. Helemaal onderin de kast komen we in het bredere deel van de luidsprekerbasis, een opmerkelijk schuin geplaatste 22 cm basdriver van Seas met aluminium diafragma tegen. Door deze schuine positionering waarbij de woofers van beide kanalen schuin naar elkaar toe staan en het gesloten kast concept, kunnen de YB’s zelfs in kleinere ruimtes vrij dicht bij een muur worden geplaatst zonder dat het laag in de ruimte gaat overheersen. Een ander verschil na de update is het nieuwe wisselfilter dat verbeterde componenten met Mundorf-weerstanden en Silver Gold Oliecondensatoren bevat. Volgens Estelon zou dit moeten leiden tot een groter dynamisch bereik en verder opgevoerde transparantie. Nieuwe hoogwaardige Kubala-Sosna bekabeling, die bestaat uit puur koper, zou moeten resulteren in een meer gedetailleerd en rijker geluid. Hoewel de YB Mk II nieuwe hoogwaardige roestvrijstalen zwarte matte vloerspikes bevat, kunnen deze ook worden verwisseld door platte varianten. Hierdoor is voor ieder vloeroppervlak de meest optimale koppeling resulterend in minder trillingen en een betere algehele weergave standaard voorhanden.

Specificaties

Over de luidsprekerunits en het gesloten kast principe heb ik het in de voorgaande alinea al gehad. De afwijkende maar goed doordachte positionering van de units in de kast zorgt voor een betere integratie met de ruimte waarin hij komt te staan, terwijl ook de gesloten kast hier nogmaals een duit in het zakje doet. Toch maakt dat laatste ook nieuwsgierig naar het rendement. Een effectiviteit die doorgaans aanzienlijk lager ligt dan bij een open kast. Hoewel de YB inderdaad slechts een vrij lage 86 dB op de teller kan zetten, is de impedantie dan weer een vriendelijke 6 Ohm. In de dagelijkse praktijk blijkt deze Estelon-loot dan ook best versterkervriendelijk te zijn. Een kleine single ended buizenversterker moet je er niet op aansluiten, maar een wat krachtiger buizen- of transistor-ontwerp dat stabiel is vanaf een watt of 30 gaat al snel prima. Het opgegeven frequentiebereik loopt van een mooie 30 Hz tot 40 kHz en het gewicht is een solide maar nog goed hanteerbare 45 kilo per luidspreker. Estelon adviseert de YB voor ruimtes van 16 tot 45 m2 en dat advies sluit goed aan bij mijn eigen bevindingen. Als laatste zijn de luidsprekers helemaal onderin de voet van door mij zeer gewaardeerde Cardas CPBP (Cardas Patended Binding Post) ‘single knob’ en ‘single wire’ luidsprekerkabelaansluitingen voorzien. Hoewel deze alleen maar met spades overweg kunnen (houd daar rekening mee met uw eigen kabels), zorgen ze wel voor een ‘cleane’ en muurvaste houvast.

Praktijkervaringen

Een luidspreker die helemaal is ontworpen om een heel goed fase- en tijdgedrag te realiseren, een afstraalgedrag en speakerpositionering in de kast, die zo min mogelijk de ruimte aan zou moeten spreken. Dus dat wil zeggen dat deze Estelon-benjamin bijna een ‘willekeurig plaatsbare’ speaker is? Ja en nee. Ja in de zin dat het zeker klopt dat eenmaal goed opgesteld deze luidsprekers inderdaad een bepaalde ruimte minder aanspreken in het laag en sneller egaal met muziek kunnen vullen. Maar nee, is dat je hier wel je best voor moet doen en vooral goed dient te weten hoe je dat voor elkaar krijgt. Wat dat betreft doen deze Estlanders mij in de verte denken aan de vroegere Avalon modellen. Luidsprekers waarbij je voor de plaatsing ook out of the box moest denken en in drie dimensies moest kunnen anticiperen en luisteren. Met andere woorden dien je ook bij de YB’s te letten op een kloppende tonale balans, afbeeldingsnauwkeurigheid, het ruimtelijk perspectief en of het laag goed met de rest van het spectrum blijft integreren. Voldoe je daar niet aan, dan kan een YB nog steeds zeker (heel) goed presteren, maar zul je nooit ervaren waar deze prachtige luidsprekers werkelijk toe in staat zijn. Wat het nog wat lastiger maakt is dat de luidsprekers uitsluitend ronde vormen bezitten. Wil je ze dus met laser of rolmaat inmeten in een ruimte, dan heb je bar weinig houvast om vanuit een bepaald vast punt te meten. De informatieve bijgevoegde Estelon handleiding biedt hierbij gelukkig de nodige zinvolle houvast en geeft goede richtlijnen voor de eerste uitgangspunten. Voor de aansturing heb ik op het gebied van versterking behalve mijn eigen Zanden 6000, ook gebruik gemaakt van een Audio Research Reference 6SE voor- met Reference 75 stereo buizen eindversterker combinatie en een fraaie en oerdegelijke MOON 700i V2. Bron was een Grimm MU1 muziekserver met Mola Mola Tambaqui DAC, terwijl de bekabeling bestond uit een immer wisselend samenspel (ik pas de kabels voor iedere test aan op de rest van de keten) van merken als Transparent, Nirvana Audio, Essential Audio Tools, AudioQuest, Siltech en Kemp Elektroniks.

Luisteren   

Hoewel sommige luidsprekermerken opvallend ver kunnen komen in het zichzelf wegcijferen of als bron quasi onzichtbaar worden, gebiedt de eerlijkheid te vermelden dat eigenlijk ieder luidsprekermerk toch wel een soort van eigen ‘huissound’ bezit. In het geval van Estelon is dat een aangenaam rijke, vloeiende, organische en ietwat warme klankbalans. Een signatuur die in dit geval tevens samengaat met een opvallend grote breedbandigheid en een heel fraaie maar gelukkig nooit verstikkende, onnatuurlijke controle in het laag. Verwacht bij dit Estlandse merk dus geen aandachttrekkende weergaveaspecten zoals een ultra ‘crispy’ hoog (wat heel snel gaat vervelen), uitgesproken geaccentueerde dynamische contrasten of een oppervlakkige, snel scorende presentatie. Wat er overblijft is een opmerkelijk natuurlijk totaalbeeld, waar ieder instrument of zanger zijn eigen ongehinderde ruimte inneemt. De schaalgrootte die de YB Mk II neer weet te zetten is zondermeer indrukwekkend en over het algemeen groter en beter gelaagd dan veel concurrenten. De tonale balans is daarbij zowel informatief als tegelijkertijd opvallend zacht, maar nooit weeïg of vaag. Humaan is een andere omschrijving voor wat ik hoor en door het ontbreken van artefacten staan deze luidsprekers lange en ontspannen luidsprekersessies toe. Hoewel ik normaal eigenlijk helemaal niet zo’n grote fan van het gesloten kastprincipe ben (het laag heeft dan vaak een minder vrij karakter, is soms te afgelijnd/afgebakend en kan in sommige gevallen zelfs wat opgesloten klinken), is de gesloten implementatie van de YB wel buitengewoon geslaagd. Ik denk dat dit te maken heeft met de onorthodoxe plaatsing van de woofer, de kastvorm en het kastmateriaal. Want zelfs als ik de YB’s ‘de sporen’ geef, blijft het laag natuurlijk overkomen en is het weliswaar strak en gedefinieerd, maar niet ‘krampachtig. Logischerwijs en inherent aan het gesloten principe spreekt het de ruimte opvallend weinig aan. Alfred en zijn team hebben hun huiswerk dus uitstekend gedaan, want zelfs bij zeer hoge volumeniveaus trilt de kast nog steeds maar amper voelbaar mee. Iets wat zich meteen vertaalt in de opvallend ontspannen en vrij van artefacten gepresenteerde weergave.

Muziekvoorbeelden

Doordat de YB’s enorm veelzijdige alleskunners zijn en geen echte muziekvoorkeuren bezitten, valt er enorm veel te kiezen. Want wat je deze sierlijke klanksculpturen ook voert, het wordt allemaal met het grootste gemak weergegeven. Hoewel het voor velen geen dagelijkse muziekkost zal zijn, start ik dit luisteravontuur met de O-Zone Percussion Group en hun album Whiplash. O-Zone is een gelegenheidsformatie met percussionisten die afkomstig zijn van de Indiana universiteit uit Pennsylvania. Hoewel de titel anders doet vermoeden bevat Whiplash op enkele stukken met groot blazersensemble na, vooral mooie kleinschalige werken uit de klassiek- en jazz-hoek. Het zijn stemmige juweeltjes waarbij vooral het prachtige instrument marimba met zijn typerende warme houten signatuur de hoofdrol krijgt toebedeeld. Afgespeeld over de YB’s voel ik de zaal ademen en staat dit machtige instrument in al zijn kleurenpracht en met geloofwaardige schaalgrootte voor mij te spelen. De balans tussen informatie en betrokkenheid is bij deze Estlandse luidsprekers opmerkelijk goed gekozen. Hier kun je heel lang zonder luistermoeheid naar luisteren. Wat dat betreft lijkt de inertie van de behuizing ondanks het compleet andere kastmateriaal, sterk op een zeer bekend Amerikaans high-end luidsprekermerk. Een fabrikant die eveneens gebruik maakt van het gesloten kast principe en aluminium behuizingen vervaardigt die inwendig zeer extreem zijn verstevigd. Hoewel ik tijdens de test uiteraard nog veel meer muziekstukken in allerlei genres heb beluisterd, is de Kenichi Tsunoda Big Band met hun album Laquer Master Sound Meets The Big Band Volume 1 ook weer zo’n voltreffer. De opnames zijn bewust nabewerkt om de aanstekelijkheid en communicatie van de originele Laquer (een acetaat schijf waarin de snijbeitel het muzieksignaal uitsnijdt als eerste stap in het vinyl productieproces) na te bootsen en dat is opmerkelijk goed gelukt. Zeker door het breed uitgesponnen stereobeeld worden aanstekelijke nummers als Take Five en Tuxedo Junction met verve ten gehore gebracht. Deze muziek biedt veel ‘bite’, kracht en een heerlijk loeistrak laag met flinke dynamische contrasten. Op mindere luidsprekers kan dit soort muziek snel gaan schreeuwen en overheersen, maar niet met deze Estelon’s. Want er is geen sprake van enige stress en door de natuurlijke en evenwichtige balans komt deze muziek heel mooi tot zijn recht. Toch bestaan er zeker luidsprekers die deze muziek nog meer uitgesproken weergeven en nadruk leggen op puntigheid, drive of transparantie. Maar wat al deze uitdagers dan weer niet of in ieder geval vaak minder bezitten, is die ultieme muzikale homogeniteit. Het volledig ontbreken van stress en onregelmatigheden waardoor je uur na uur tevreden naar alle soorten muziek kunt luisteren.

Conclusie

Met de YB Mk II, heeft de Estlandse luidsprekerfabrikant Estelon een serieus knap meesterwerk afgeleverd. Nee, het heeft de ongekende reserve, schaalgrootte en muzikaal realisme van de zeer veel duurdere Forza van 133 duizend euro, maar het komt veel dichter in de buurt dan menigeen ooit zou kunnen vermoeden, en dat is heel erg knap. Want niet alleen de klankbalans zit in precies dezelfde richting, ook de verhoudingen van het mooi ruime stereobeeld, de natuurlijk aandoende resolutie, de breedbandigheid en de moeiteloosheid, zijn op knappe wijze mee naar beneden verschaald. Je krijgt dus uiteraard minder van alles, maar wat er overblijft is net zo goed in dezelfde verhouding tot elkaar. Ten opzichte van de YB zijn er grote stappen gemaakt en is het model aanmerkelijk transparanter, preciezer en spannender om naar te luisteren. Extra bonus is dat wanneer u netjes de regels van de plaatsingskunst volgt of natuurlijk uw dealer de luidsprekers laat opstellen, ze duidelijk minder gevoelig zijn voor een ruimte dan veel andere gelijk geprijsde concurrenten. Het laag bezit daarbij ook nog eens een hele lage vervorming of versmering, waardoor bepaalde muziek ineens verrassend anders en vooral beter over kan komen. Nadelen aan dit concept heb ik zelf niet waargenomen, hoewel er zeker bij luidsprekers ook nog altijd zoiets is als persoonlijke smaak. Estelon streeft als merk naar een zo natuurlijk mogelijke weergave. Een gegeven dat vooral bij akoestische muziek en menselijke stemmen meteen opvalt. Bent u op zoek naar nieuwe luidsprekers in deze prijsklasse en liggen uw voorkeuren ook bij deze invalshoek, dan is een gang naar de dealer zeker aan te raden.

Prijzen per paar

• Estelon YB Mk II met matzwarte lak of zwarte of witte hoogglans lak                  € 23.000,-
• Estelon YB Mk II met matwitte lak                                                                         € 24.000,-
• Estelon YB Mk II met ‘racing rood’ hoogglans lak                                                 € 25.400,-
• Estelon YB Mk II gelimiteerde editie met champagne goud hoogglans lak            € 27.400,-

More Music, tel: 0346-211919
e-mail: info@moremusic.nl, www.moremusic.nl