Meer pixels
Het mag duidelijk zijn dat 8K aangekomen is, zowat elke fabrikant had een 8K-model op zijn stand staan. Alles over 8K vind je hier, een wat kritische blik hier, en Sony’s verklaring voor de nood aan 8K hier.
Rol je OLED op
Alle fabrikanten die OLED-modellen aanbieden zullen dit jaar ongetwijfeld nieuwe modellen aanbieden, vaak met verbeterde beeldverwerkingsprocessoren. Maar nieuwe paneeltechnologie is er volgens LG niet. Echte zware vernieuwing, puur op vlak van OLED-beeldschermtechnologie, lijken we dus niet te moeten verwachten.
Maar op vlak van vormfactor is er natuurlijk de oprolbare OLED tv van LG, de Signature OLED R, toch wel een van de meest opzienbarende vernieuwingen die dit jaar beschikbaar zal zijn.
MicroLED, in aantocht of niet?
MicroLED blijft een hot topic als het over schermtechnologie gaat. Er gebeurt flink wat research rond, en dat heeft natuurlijk alles te maken met de enorme voordelen die de technologie belooft (lees alles over microled hier).
Samsung pakte uit met een nieuwe versie van ‘The Wall’. Vorig jaar toonden ze een 146 inch versie, dit jaar ging het over een 219 inch kolos met 2.000 nits lichtopbrengst. Het scherm heeft geen bezel, geen vaste grootte, geen vaste resolutie noch beeldverhouding. Je kunt content dus tonen op eender welke manier.
Maar waar The Wall vooral een prestigezaak is, lijkt de kleinere versie van 75 inch die Samsung toonde op een event net voor CES (en weliswaar niet op stand) wel een mogelijk commercieel product. Het scherm wordt opgebouwd uit modules en kan dus andere vormen aannemen. Dat is mogelijk interessant voor een (heel dure) thuisbioscoop, waar je zowel 16:9 als 21:9 content bekijkt. Over de prijs blijft het speculeren, maar ik zou alle hoop laten varen dat dit in 2019 ‘toegankelijk’ geprijsd zal zijn. Samsung lijkt eerder op zogenaamde ‘affluencers’ (rijke influencers) te mikken. Het is duidelijk dat er vooruitgang is, maar er blijft werk aan de winkel.
Overigens, ook TCL had een microled prototype (ongeveer 100 inch, 4K) op zijn stand staan, dat net als het Samsung model opgebouwd was op basis van tegels (8” of 12” tegels). Hisense toonde een 146” model, de Adonis MD.
Strikt genomen gebruiken deze modellen geen van allen microleds. De ‘definitie’ van een microled is een led met zijde kleiner dan 100 micrometer (0,1 mm). Daar zitten al die grote schermen nog ruim over. Als we de theoretische pixelpitch van Samsung’s 75 inch versie berekenen, dan is dat nog steeds ongeveer 144 micrometer. We spreken dan, strikt genomen, over een miniled, maar die term reserveren we voor een ander gebruik.
MiniLED: ultieme oplossing voor FALD?
Microled en miniled verwijzen in eerste instantie naar de grootte van de led. Kleiner dan 100µm spreken we over microled, tussen de 100 en 300µm spreken we over een miniled. Maar wanneer we over beeldtechnologie spreken, dan worden die termen ook anders gebruikt.
In deze video legt Marek Maciejewski, Product Development Director Europe bij TCL Europe het verschil uit tussen microled en miniled.
Bij microled beeldtechnologie bestaat elke pixel uit drie piepkleine leds (rood, groen en blauw). Het is een emissieve beeldtechnologie (zoals OLED).
Miniled beeldtechnologie gebruikt minileds als achtergrondverlichting in een klassieke lcd-tv. Omdat de leds zo klein zijn, kan je er heel veel gebruiken, wat op zijn beurt toelaat om een Full Array Local Dimming lcd-tv te maken met duizenden segmenten, en dus uitstekend contrast. Bovendien zouden die toestellen ook dunner zijn dan de huidige FALD modellen. En volgens TCL kunnen we die zelfs al dit jaar verwachten! TCL heeft een 8K (75 inch) en 4K (65 en 55 inch) op stapel staan die gebruik maken van een blauwe miniled array (met quantum dots). Het aantal dimming zones zou eerder onderaan in het bereik van de ‘duizenden’ zitten, dus het lijkt redelijk om 1.000 of iets meer te verwachten. Hier zijn alvast de bevestigde specificaties:
Model X10S: 8K, 75 inch, HDMI 2.1 (full bandwidth, met EARC, andere features te bevestigen), QDEF, 100% color volume, 1.000 Nits, Dolby Vision/Atmos, HDR10+, HDR10, HLG, native 100Hz, en Android TV. (verwachte introductie op IFA)
Model X10: 4K, 65 en 55 inch, QDEF, 100% color volume, 1.000 Nits, Dolby Vision/Atmos, HDR10+, HDR10, HLG, native 100Hz, en Android TV. (verwachte introductie Q2-Q3)
Quantum dots
OLED mag dan de huidige lieveling zijn, quantum dots blijft een technologie die we in de gaten moeten houden. Jason Hartlove, de CEO van Nanosys, een belangrijke fabrikant van quantum dot materiaal, liet alvast uitschijnen dat de prijs van televisies die quantum dot enhancement films (QDEF, de technologie die Samsung en TCL gebruiken bijvoorbeeld), aanzienlijk kan dalen. Quantum dot technologie zou zo beschikbaar komen rond de 500 USD, dus zelfs in instapmodellen. Hartlove vernoemde Vizio, TCL en Hisense als fabrikanten, dus in welke mate we mogen verwachten dat goedkope quantum dot tv’s beschikbaar komen in onze contreien is nog afwachten.
Een relatief nieuwe vorm van gebruik voor quantum dots is ‘quantum dots on glass’ (QDOG, zie afbeelding hierboven). In essentie is dit een vereenvoudigde versie van QDEF, waarbij de plastic light guide plate (LGP) en quantum dot film worden vervangen door een glazen LGP met daarop de quantum dots. De quantum dots worden aangebracht op grote glasformaten en vervolgens op paneelmaat gesneden. Het resultaat is een eenvoudigere constructie, en een dunner scherm met mogelijk ook een hogere efficiëntie. HP lanceert in het voorjaar een 27 inch monitor met QDOG. Volgens Hartlove zijn er verschillende fabrikanten aan de slag met QDOG voor lancering in 2019-2020, maar hij kon niet vertellen of tv’s bij zijn.
Quantum dot color converter
Quantum dot color converter (QDCC, eerder gekend als QD color filter, QDCF) lijkt de volgende stap te zijn in het gebruik van quantum dots. Hierbij nemen de quantum dots de plaats in van het traditionele kleurfilter in onze huidige beeldtechnologie en worden ze gecombineerd met een blauwe achtergrondverlichting. Omdat ze kleur omzetten, in plaats van te filteren (waarbij veel energie verloren gaat), zouden dergelijke schermen veel efficiënter zijn.
We zagen dat concept eind 2016 aangekondigd voor een lcd-scherm, maar daarvoor moest de polarisator in de LCD-cel geplaatst worden (zie QDCF hier). Dat bleek echter moeilijker dan verwacht, de contrastratio van zo een lcd-paneel is dan te laag. Die technologie blijft voorlopig in research fase. Maar het concept en de Nanosys materialen hebben hergebruik gevonden in combinatie met andere schermtechnologie, namelijk microled en oled.
Het scherm bestaat dan uit een achtergrondverlichting van blauwe microleds of oleds en wordt gecombineerd met een QDCC om rood en groen te creëren. Waarom is dit een goede oplossing? Bij emissieve schermen (zoals OLED en microled) die voor rood, groen en blauw verschillende materialen gebruiken, zullen die materialen aan verschillende snelheid verouderen. Bij oled veroorzaakt die verschillende veroudering het burn-in probleem. Door over te stappen op een oled-laag die enkel blauw produceert, verouderen alle kleuren gelijkmatig, en krijg je dus geen burn-in meer.
Voor microleds is niet alleen het plaatsen van de piepkleine elementen een probleem, maar leds met verschillende kleuren worden ook aangedreven met verschillende voltages en stroomsterktes. Dat maakt het aansturen van zo’n array een pak lastiger. Een array van enkel blauwe microleds maakt de zaak dan veel eenvoudiger.
Volgens Hartlove waren er achter gesloten deuren demo’s van dergelijke prototypes te zien, maar moet je toch minstens aan 2020-2021 denken voor een echt consumentenproduct. Naar de bijhorende prijs is het raden.
Quantum dot Electroluminescent
De ‘heilige graal’ blijft natuurlijk een scherm waarbij de quantum dots rechtstreeks elektrisch aangestuurd worden (zoals een oled-scherm nu), in plaats van via blauw licht zoals dat nu gebeurt in QDEF/QDOG. Hartlove hoopt samen met een monitorfabrikant tegen het eind van 2019 een QDEL monitor demonstratiemodel te hebben, dat dan op CES2020 in privé demo’s te zien zou zijn. Voor een consumentenproduct lijkt het nog te vroeg om een datum te citeren.
Op dit YouTube filmpje van Nanosys krijg je een goed overzicht van wat quantum dots te bieden hebben.
Hisense ULED XD
Het Chinese Hisense is voorlopig nog geen grote naam in de lage landen, maar wel een speler om in de gaten te houden. Op CES toonden ze een prototype van een lcd-technologie met zeer hoog contrast. Het concept is vrij eenvoudig. Door twee lcd-panelen achter elkaar te plaatsen kan je het contrast theoretische zeer sterk verhogen (twee panelen met contrast van 1.000:1 geven een theoretisch eindresultaat van 1.000.000:1).
In het ULED XD prototype werd gebruik gemaakt van een 2K paneel en 4K paneel, waarbij het 2K paneel enkel instaat voor luminantie-regeling. Uiteraard komt daar heel wat beeldverwerking bij kijken om zo een dubbel paneel aan te sturen. Het resultaat was in elk geval indrukwekkend (maar bijna onmogelijk op de showvloer te fotograferen).
Volgens Hisense zelf haalt het scherm een zwartwaarde van 0.0018 nits (bij een goed VA-paneel meten we meestal om en bij de 0,03 nits en een contrast van 220.000:1 (VA-panelen met goede local dimming komen in onze testen uit rond de 30-60.000:1). Het scherm gebruikte ook een matte afwerking, dat is erg ongewoon voor een LCD tv, maar levert (zoals duidelijk zichtbaar op de foto) wel voordelen als het over reflecties gaat.
Voor de duidelijkheid, dit is een prototype, er zijn geen data bekend voor commerciële beschikbaarheid.
Conclusie
Even opsommen: de eerste 8K televisies zijn nu wel degelijk een feit, al moet je wel een erg grote maat in huis halen, en blijven we het nut ervan erg beperkt vinden. Een oprolbare OLED is fantastisch, maar het prijskaartje zal vermoedelijk navenant zijn. Quantum dots zouden dit jaar wel eens veel goedkoper kunnen worden. We zouden dit jaar de eerste QDOG producten moeten zien, dat is een kleine stap voorwaarts ten opzichte van QDEF. QDCC in samenwerking met lcd is op de lange baan geschoven, in plaats daarvan kijkt men nu naar QDCC samen met microled of oled. Dat is een zeer interessante combinatie, maar een echt product lijkt nog zeker twee jaar ver. Microled schermen blijven de verbeelding aanspreken, maar voorlopig zijn ze enkel beschikbaar in enorme maten. Enkel Samsung teaset met een 75 inch versie, al zal ook hier de prijs vermoedelijk erg zwaar zijn. Miniled achtergrondverlichting daarentegen lijkt zijn start dit jaar te zullen nemen. Minileds hebben het potentieel om FALD lcd-tv’s een extra duwtje in de rug te geven op vlak van contrast. En dan was er nog de dual lcd techniek van Hisense. Dat concept is al langer gekend, maar dit is de eerste keer dat we een tv zagen die het concept gebruikt.
Meer CES nieuws
Meer over alle producten die tijdens CES 2019 gepresenteerd zijn lees je in onze CES round-up.
Reacties (1)