Review: Primare A35.8 – Acht keer meer spierballen

Indrukwekkende cijfers

Het cijfer dat als vermogen bij een versterker wordt gegeven is niet altijd zo relevant. Je hebt natuurlijk wel wat kracht nodig, zeker als je lastige luidsprekers aanstuurt met een lage gevoeligheid en/of een excentriek impedantieverloop. Bij een eindtrap is het echter wel dé karakteristiek waar het om draait. Op dat vlak legt de Primare A35.8 mooie geloofsbrieven voor. Het is gebaseerd op Hypex NCore500-modules en kan daardoor 150 Watt per kanaal leveren (bij 8 Ohm). En ja, dat is als alle kanalen aangestuurd worden. Belangrijk om op te merken, want bij AV-receivers zie je wel vaker wattages staan die nog meer spectaculaire hoogtes halen. Maar die cijfers zijn het resultaat van metingen als slechts één kanaal aangestuurd wordt.  Geen dynamische content, geen volledig frequentiebereik en niet meerdere kanalen tegelijkertijd – dan is het natuurlijk makkelijk. Met andere woorden, deze fabrikanten belasten de voeding niet zo zwaar als onder realistische omstandigheden. Dat is bij deze A35.8 anders, onder meer omdat de voeding van een ander kwaliteitsniveau is (zie verder).

Acht keer 150 Watt is al heel mooi. Waar het voor stereoliefhebbers echt interessant wordt, is als je die acht kanalen neemt en begint te bridgen. Je koppelt dan kanalen met elkaar zodat je een sprong maakt qua controle en vermogen. Naargelang de opbouw van de versterker eindig je dan met een vermogen die meer is dan de som van de twee kanalen.  Dat is ook zo bij de A35.8. Gebruik je slechts twee kanalen van de acht in een klassieke stereo-opstelling, dan heb je 300 Watt tot je beschikking. Bridge je echter telkens twee kanalen om één stereokanaal te krijgen, dan krijg je 2 x 370 Watt – of een totaal van 740 Watt met twee 8-Ohm luidsprekers. Deze grens is trouwens artificieel, want Primare bracht een clipping protection-circuit aan. De ultieme stereoconfiguratie is als je werkt met vier gebridgde kanalen en speakers met vier luidsprekerterminals die ontworpen zijn voor bi-wiring/-amping-scenario’s. Dan eindig je met een piekvermogen van 750 Watt per speaker en 1.500 Watt voor het paartje. Dat kan tellen. Bovendien durven we op basis van onze luistertests vermoeden dat die officiële cijfers behoorlijk conservatief zijn.

Surroundliefhebbers welkom

De A35.8 gaan wij in deze review voornamelijk bekijken vanuit een stereoperspectief. Maar het is uiteraard een multikanaalversterker die even goed kan gehuwd worden met een surroundprocessor of -voortrap. Je spreekt dan over een high-endopstelling waarbij je meer flexibiliteit nodig hebt dan wat je met een zelfs een dure alles-in-één AV-receiver kunt krijgen. Wellicht heb je het dan over een toegewijde thuisbioscoopruimte, met apparatuur in een rack.

Zo’n processor hadden we helaas niet in huis tijdens de testperiode van de A35.8, waardoor we de Primare-eindtrap niet konden verbinden met onze 5.1.4-opstelling. Dat komt vast nog wel, want de Zweden plannen in de nabije toekomst verschillende producten uit te brengen voor surroundliefhebbers. Dat is best interessant, want Primare mag dan een rijk verleden hebben op het vlak van apparaten voor de homecinemafan (onder andere een bejubelde Blu-ray-speler), de laatste tijd rolden er toch vooral stereoproducten uit de kantoren in Malmö. Dat verandert in 2022, als de leveringen van componenten goed verlopen. Naast een high-end AV-receiver staat de SP35 Prisma Sixteen Channel Preamplifier Processor and Network Player op de planning. Zoals de behoorlijke lange naam aangeef, spreek je hier over een processor die uitgerust is met alle mogelijke HDMI-switching, audio-inputs en ingebakken streaming via Primare’s Prisma-platform. We weten verder nog niet zoveel over deze SP35, dus we kunnen het moeilijk vergelijken met alternatieven van merken als Anthem of Arcam. Dat wordt nog even afwachten, vermoedelijk tot de tweede helft van het jaar. In elk geval zou je bij volledig gebruik van alle kanalen op de SP35 twee 35.8-eindtrappen nodig hebben. Zestien kanalen is wel wat; je hebt het bijvoorbeeld nodig als je een uitgebreide Auro3D-opstelling wil bouwen incluis met een voice-of-god-speaker (9.1.6.1).

Uiteraard worden in de context van thuisbioscopen en CI-projecten uiteenlopende beslissingen genomen over hoeveel kanalen er in een surroundopstelling zijn. Bij sommige processors kun je kanalen alloceren aan andere zones, zoals een paar voor stereoweergave in de eetkamer. Kortom, het kan wel een complexere situatie worden waarbij bijvoorbeeld een A35.8 én een A35.2 voor een surroundopstelling worden ingezet en misschien een ander apparaat in een andere zone. Even goed kun je in een eenvoudigere 5.1-setup de A35.8 gebruiken om de belangrijke linker en rechterkanalen gebridged aan te sturen. Dat is interessant bij een surroundopstelling die ook moet dienen voor muziek en waarbij de stereokanalen verzorgd worden door net iets betere hifi-luidsprekers. Desgewenst kun je ook het centerkanaal in bridgemodus aansturen. In een surroundverhaal is dat ook een bijzonder belangrijk kanaal waaruit veel belangrijke audiodata (zoals de meeste dialogen) komt.

Eigen voeding

Hypex Ncore-modules kan iedereen kopen om er een eigen versterker te bouwen. Hoe maakt een fabrikant als Primare dan het verschil met andere eindtrappen? Een groot deel van het antwoord zit bij de voeding, die de nodige stabiliteit en overhead moet bieden zodat het versterkingsgedeelte zelf optimaal kan functioneren. Als je in de A35.8 loert, ontdek je ook hoe belangrijk dit onderdeel is. Ongeveer een derde, grote koelvinnen niet meegerekend, is gewijd aan de voeding. Wat je niet ziet is een grote ringkerntransformator, wel een gesofistikeerd schakelende voeding met een capaciteit van 1,5 kilowatt die door Primare zelf ontwikkeld werd. Waarom geen lineaire voeding, wat volgens vele audiofielen beter is? Het Zweedse bedrijf, dat veel tijd steekt in het uitproberen van kleine onderdelen, zegt dat een schakelend type in dit geval echt de betere optie is. Wat er nu in de A35.8 steekt is een Active Power-Factor Correction (APFC)-model. Onder meer door het gebruik van PFC-convertors die ten opzichte van elkaar 180 graden uit fase staan, zou deze voeding een heel zuivere output leveren met minimale harmonische vervorming. Het zou daarnaast heel efficiënt zijn, ook niet onbelangrijk als je over vermogens van deze grootte spreekt.

Overigens ook het vermelden waard als we toch ons hoofd virtueel onder de motorkap steken: er zit heel weinig lege ruimte in dit apparaat. De layout en opbouw van onderdelen is bijzonder verzorgd en clean, een van de mooiere voorbeelden van hoe goede audiodesign begint bij de printplaat.

Klasse D-stabiliteit

Zelfs in een traditioneel ‘één kanaal per luidspreker’-scenario spreek je bij deze Primare-eindtrap uiteindelijk over een zeer respectabel hoeveelheid vermogen. We beginnen met onze Sopra’s, uitgesproken weergevers zoals Focal ze graag bouwt – en dan hebben we het zowel over het design als de klank. Deze luidsprekers zijn op papier niet zo uitdagend om aan te sturen, in realiteit is er wel wat vermogen nodig om ze echt te laten zingen. Vooral er goed laag uitkrijgen vraagt een versterker met een zekere portie spierballen. Het verbaast ons niet echt dat de A35.8 op dat vlak helemaal in staat is om de klus te klaren. Dat blijkt snel als we het nieuwe album van een van onze favoriete live-bands, Calexico, beluisteren. ‘El Mirador’ mag niet vernieuwend zijn, de nummers van deze groep uit Tucson, Arizona blijven bakken woestijnsfeer uitademen. Nummers als ‘Cumbia Del Polvo’ en ‘Harness the Wind’ zitten op een ingewikkeld kruispunt tussen Mexico en de V.S., en tussen jazz en mariachi. Telkens we ze horen, denken we terug aan die keer dat we ’s nachts verloren reden in Nevada, mét bijna lege benzinetank en zonder tankstation in zicht. Wat de Primare A35.8 hier uitstekend doet is de uitgebreide bezetting van de groep aan bod laten komen. Het is echt die vertrouwde NCore-weergave, niet overdreven gekleurd en een tikje gereserveerd. Het valt ons trouwens wel op dat we de PRE35 een stukje verder opendraaien dan bij een recente test van de NAD M23-eindtrap met Purifi. Misschien hadden we die +6 dB-optie moeten kiezen aan de achterkant, maar op zich levert het zo geen problemen op.

Een stukje uitdagender wordt het als we eerst een aantal stukken uit de indrukwekkende Bach-opnames door Der Akademie Der Alte Musik Berlin spelen beluisteren, gevolgd door een aantal tracks van ‘The Berlin Concert’ van John Williams. De celesta bij de aanvang van ‘Hedwig’s Theme’ bijvoorbeeld, wordt sprankelend (maar niet té) neergezet. Het is vooral hoe de A35.8 probleemloos volgt terwijl dit magisch aanvoelend nummer aanzwelt, en tegelijkertijd al die kleine thema’s en klanken vederlicht presenteert. Ook het naar onze smaak veel te bombastische – maar ja, een jeugdherinnering – ‘Superman: March’ met zijn sterke dynamische inhoud verwerkt de Primare uitstekend.

Het volle scenario

De acht kanalen bridgen en in bi-ampingmodus aansluiten op een paar stereoluidsprekers… We moeten toegeven, het is iets dat we tot op heden zelden hebben gedaan. Wat het natuurlijk nog meer intrigerender maakt. Een van de redenen dat we niet dikwijls met bi-wiring/bi-amping aan de slag gaan is dat onze high-end luidsprekers voor testdoeleinden de Focal Sopra n°2’s zijn. Zonder twijfel zijn dat weergevers uit een hoge klasse, maar uitzonderlijk voor toestellen uit deze categorie komen ze met enkele luidsprekeraansluitingen, geen dubbele. Bi-ampen kan dus niet met deze kloeke Fransen. Gelukkig hebben we ook een tijdje de Canton Reference 7 K-vloerstaanders op bezoek die wél over de juiste hoeveelheid terminals beschikt. We nemen er luidsprekerkabels van Tellurium bij én de handleiding van de A35.8. Omdat je toch spreekt over een kostbaar toestel en bijzonder veel vermogen, willen we toch op veilig spelen en alles correct aansluiten. Ook aan de voorversterkerzijde, want de gedachte van per ongeluk een fixed level-signaal naar buiten te sturen naar een eindtrap met deze spierballen…  Pijnlijk voor de oren, maar wellicht ook fataal voor de tweeter. En misschien wel voor heel de speaker.  Ook niet vergeten om de bruggen tussen de terminals op de speaker te verwijderen, trouwens.

We letten dus extra goed op tijdens het aansluiten. Het voordeel van de PRE35 is dat het beschikt over twee paar XLR-outputs, waardoor je vanaf één voorversterker makkelijk kunt bi-ampen. Er zijn niet zoveel andere voorversterkers met deze eigenschap, als bestaan ze wel. Onder meer bij Audia Flight, McIntosh en Rotel.

We leggen de vier XLR-kabels naar de juiste XLR-inputs, zijnde nummer 2,4,6 en 8. Die staan ook aangeduid als de bridge-inputs achteraan op de versterker. Dan nog de tuimelschakelaars naar bridge-modus en aangeven dat het signaal via XLR binnenkomt, en we zijn er bijna. Even de luidsprekerkabels correct insteken (zwart bij een oneven kanaal, rood bij een even), daarbij weer geholpen door de opschriften aan de achterzijde. Het gewicht van de Primare-eindtrap betekent echter dat je hem niet even uit een hifi-meubel versleurd om die uitleg te lezen. Overigens is de A35.8 naar goede Primare-gewoonte beschikbaar in het zwart of het wit. Met het kenmerkende design van de Zweden, waardoor hij perfect past bij andere Primare-toestellen, zoals de PRE35.

Eens die praktische zaken uit de weg zijn, is het tijd om muziek te spelen. En neen, dit ultieme scenario stelt niet teleur. Inmiddels weten we wat die Ncore-modules kunnen leveren, en dat is een zuivere, transparante klasse D-versterking die hier in de overtreffende trap wordt geleverd. We gaan niet beweren dat de Cantons opeens op een heel ander niveau presteren dan daarnet, maar er is toch een meer dan subtiele stap gezet. De bijna tastbare ultradiepe toon bij de introspectieve neoklassieke ‘Atomos I’ van A Winged Victory for the Sullen staat nog meer als een solide huis met diepe funderingen, terwijl de midrange en tweeter de strijkers met een geweldige textuurgehalte neerzetten. Dit is een lang nummer van meer dan tien minuten, meeslepend maar soms ook uitdagend, onder meer als er pianoklanken aan de mix worden toegevoegd. We noteren hier vooral een geluidsbeeld met een ongelooflijke diepte. Het is niet makkelijk om de vinger er op te leggen, maar het zit ‘em inderdaad in de beeldvorming die iets duidelijker en groter wordt. En dat maakt dat de recent verschenen ‘Songs of Recollection’ van The Cowboy Junkies – een oude favoriet van ons, sinds die mooie ‘Trinity Sessions’ – met een enorme live-presence wordt afgespeeld. De combinatie Primare-Canton heeft soms een tikje donker randje, maar het blijft wel heel meeslepend. Adembenemend mooi, met een zekere tristesse.

Conclusie

Bij Primare is het, net zoals bij veel audiomerken, de voorbije jaren stil gebleven. Met de A35.8 tonen de Zweden weer helemaal terug te zijn. En dat met een heel bijzonder toestel. De A35.8 mag een meerkanaalsversterker zijn, ook voor stereoliefhebbers heeft het veel te bieden dankzij uitgebreide bridging-opties. Wie zich aan bi-wiring/bi-amping waagt, kan met deze Primare-eindtrap heel leuke dingen doen. Het is ook wel sterk dat dit alles in één behuizing raakte die niet echt extreem groot is naar hifi-normen. Als je begint met monoblokken van sommige merken ga je met een veel uitgebreidere voetafdruk eindigen en niet per se met veel meer vermogen.

Maar het draait niet enkel rond features, de Primare A35.8 is bovenal een eindtrap waarbij elk kanaal waanzinnig veel vermogen levert én een geluidskwaliteit om van te snoepen. Wil je een nog betere fundering voor je hifi-systeem, dan ga je wellicht heel wat meer moeten uitgeven.