Toen importeur Dimex me vroeg of ik de Kora TB 200, de middelste versterker uit de huidige serie, wilde recenseren was ik er als de kippen bij om ja te zeggen. Ik zag namelijk al een tijdje lovende recensies van collega’s in binnen- én buitenland verschijnen waarin niet alleen werd verteld over de bijzondere schakeling van deze versterkers, maar ook de loftrompet werd gestoken over de buitengewoon fijne klank. Na een intensieve recensieperiode is nu de tijd aangebroken om er wat over op papier te zetten. En om - geheel tegen mijn gewoonte in - maar meteen met de deur in huis te vallen: de Kora TB 200 is een prachtige versterker.
Ik kende de merknaam Kora al lang, maar dit Franse merk was schaars verkrijgbaar hier in de lage landen, dus ik had er geen ervaring mee. Toen ik mezelf verdiepte in de geschiedenis van het bedrijf leerde ik dat het in 2014 van de markt verdween, maar dat het in 2017 nieuw leven kreeg ingeblazen door Bruno Vander Elst, een Fransman met een wel zeer Belgisch aandoende achternaam. Vander Elst is niet alleen de nieuwe eigenaar van Kora, hij en zijn team ontwikkelen ook zeer verfijnde meetapparatuur die gebruikt wordt in civiele en militaire laboratoria en in de luchtvaartindustrie. En hij is een groot muziekliefhebber en audiofiel die met het verwerven van de merknaam Kora de kans pakte om zijn lang gekoesterde droom in vervulling te laten gaan. Het bedrijf is gevestigd in Toulouse, wat ook wel het Silicon Valley van Frankrijk wordt genoemd. Hier worden de versterkers van Kora volledig met de hand vervaardigd. Geen Oosterse halffabrikaten dus, maar ‘entièrement fabriqué en France’. Momenteel bestaat het assortiment uit drie geïntegreerde versterkermodellen, maar aan losse voor- en eindversterkers wordt volgens de website gewerkt.
Square Tube is (niet?) waar het om draait
Je kunt het niet over de versterkers van Kora hebben zonder de unieke en gepatenteerde techniek te benoemen die Vander Elst heeft ontwikkeld. Mijn dilemma gaat over hoe diep ik erop wil ingaan. Want ook al moeten we het er beslist over hebben, het hoorbare eindresultaat is waar het om draait voor de muziekliefhebber of audiofiel. Maar dat eindresultaat is in dit geval zo nauw verbonden met de bijzondere schakeling dat ik toch een poging zal wagen om het uit te leggen, waarbij ik het tegelijkertijd vrij simpel zal proberen te houden. Om vooraf volledige opening van zaken te geven; ik ben zelf géén hooggeleerde elektronicus, dus neem me niet kwalijk als we zometeen met z’n allen de draad een beetje kwijtraken. Dat gezegd hebbende…hier gaan we…
De Square Tube technologie is een volledig nieuwe manier om buizen in te zetten als versterkend element. Zoals de naam al een beetje impliceert zijn er vier buizen voor nodig; mini-triodes in dit geval. Een 12au7 (ecc82) aan de ingang, en een 12ax7 (ecc83) aan de uitgang van de schakeling. Deze buizen worden alleen ingezet voor de spanningsversterking en staan zodanig ingesteld dat ze zéér lang meegaan. Hoe lang wordt niet door Kora gespecificeerd, maar er wordt onder collegae gesproken over een levensduur van zeker tien jaar, maar waarschijnlijk minstens het dubbele. En dat is inderdaad véél langer dan in een traditionele buizenschakeling. Doordat de buizen in deze schakeling vaste polarisatiepunten hebben is hun invloed op de uiteindelijk klank nihil. Dat is jammer voor de verstokte Tube Roller, maar geeft een weldadige geestelijke rust aan de doorsnee gebruiker. In het exemplaar dat ik in huis kreeg zaten in de ingangs-trap twee NOS Philips ECC82’s en in de uitgangstrap twee OEM (oftewel ongemarkeerde) moderne productie 12ax7’s, vrijwel zeker van Chinese makelij. En dat is het eigenlijk. Die kleine printplaat met vier buisjes die achter een half verduisterd venster in de frontplaat van de Kora TB 200 zit gemonteerd zou je met wat dichterlijke vrijheid ‘de feitelijke versterker’ kunnen noemen.
Nu hoor ik de beter ingevoerde elektronici onder mijn lezers al zeggen: “Ho effe Delissen, met een 12ax7 kun je geen luidsprekers aansturen!” En dat klopt ook, maar we zijn nu dus aangekomen bij het briljantste onderdeel van de gepatenteerde Square Tube technologie. In de versterker zitten namelijk, aan weerskanten van de twee gestapelde joekels van ringkerntrafo’s en tegen forse koelribben gemonteerd, zes extreem lineaire Motorola vermogenstransistoren per kanaal, verstopt achter een enorme batterij condensatoren die met 60.000uF per kanaal onder meer zorg dragen voor ‘differential mode’ lichtnetfiltering (in het voedingscircuit zit overigens ook ‘common mode’ lichtnetfiltering). Die transistoren staan ingesteld als ‘volger’ en leveren de benodigde stroom voor de uiteindelijke versterking, maar nemen daar zélf geen deel aan. De ingangsimpedantie is hoog, de gain is ongeveer 1, en de uitgangsimpedantie is laag. Zij vormen dus eigenlijk de impedantiebuffer tussen de eindtrap (de 12ax7’s) en de luidsprekers, zoals in een traditionele buizen-eindversterker de uitgangstrafo’s dat doen. Maar dan zonder de nadelen van die uitgangstrafo’s, zoals fasedraaiingen, een relatief lage stroomdoorvoer en een nogal lage dempingsfactor. Omdat de transistoren niet echt in de signaalweg zitten is er bij de Square Tube technologie dus geen sprake van een hybride schakeling in de traditionele zin van het begrip. We hebben hier met een rasechte, zij het nogal ongebruikelijke, buizenversterker te maken. Zijn we er nog allemaal bij? Oké, dóór dan met de…
Functies en Aansluitingen
De Kora TB 200 is een analoge geïntegreerde versterker. Op het achterpaneel vind je naast de IEC netentree (gebruik een goede stroomkabel, beveelt Kora met nadruk aan) de twee paren luidsprekerklemmen die geschikt zijn voor banaanpluggen en spades, maar in ergonomische zin een lichte voorkeur hebben voor de ‘fruitige’ variant, én vier ongebalanceerde analoge stereo-ingangen op lijnniveau. Geen phonotrap, geen ingebouwde DAC, alléén versterking. De kast zelf is gemaakt van aluminium en staal en is met een mooie spatterstructuur gespoten in de kleur ‘mineral grey’. Het front bestaat voor het grootste deel uit een plaat ‘smoke’ kleurig acryl waarin in het midden het nauwelijks doorzichtige kijkvenster voor de buizen zit. Iets rechts van het midden, op de grens van het acryl en het metaal, vind je een multifunctionele draai/klik knop en daarboven zit het okergele VFD display. Meer niet, het uiterlijk is fraai, zéér strak van afwerking maar ook zeer minimaal. Naast de verzonken draaiknop, die overigens heel prettig aanvoelt wanneer je hem bedient, is er een relatief eenvoudige afstandsbediening meegeleverd voor zaken als volume en bronkeuze, mute en aan/standby. De achtergrond-instellingen, zoals de helderheid van het display, de balans en de per input instelbare gain, pas je aan via het menu dat alleen middels de draai/klik knop toegankelijk is. Dat is wat omslachtig, maar in de praktijk zul je er niet vaak veranderingen in aanbrengen. Helaas ontbreekt de mogelijkheid om elke ingang van een eigen naam te voorzien. Het zijn er maar vier, dus onthouden zal op zich niet zo’n probleem zijn, maar je verwacht zo’n functie eigenlijk wél op dit prijs- en kwaliteitsniveau. Erg is het niet, jammer is het wel.
Warmdraaien
En dan is het grote moment eindelijk daar. Mijn eigen buizenversterker (de opeens érg traditioneel lijkende PrimaLuna EVO 400i) gaat aan de kant en het AudioQuest Blizzard netsnoer wordt in de Kora gestoken. Mijn AURALiC ALTAIR G1 streamer en Thorens TD125 platenspeler met Jelco SA750E arm en Holistic Audio HA-103C element – aan een AudioCreative PhonoDude buizen-phonotrap – worden met AudioQuest Water interconnects aan de TB 200 gekoppeld. De banaanstekkers van mijn AudioQuest William Tell Zero luidsprekerkabels verdwijnen in de luidsprekerterminals van de Kora en daarna werd de versterker aangezet door eenmaal op de draai/klik knop te drukken. Wanneer de versterker ‘uit’ staat bevindt hij zich feitelijk in een diepe stand-by slaap waarin alleen de belangrijkste onderdelen onder stroom blijven staan. Niet de buizen dus, die beginnen na het ontwaken van de versterker aan hun stabilisatie-cyclus. Een voortgangsbalk in het display geeft de resterende tijdsduur aan. Pas wanneer de buizen voldoende op temperatuur zijn en stabiel functioneren – dat duurt overigens minder dan een minuut – worden middels een relais de ondersteunende transistoren aangekoppeld. Na een uurtje warmdraaien (niet meer dan lauw overigens, wanneer ik de koelribben na dat uur bevoel) met internetradio op fluistervolume gaat het luisteren dan eindelijk beginnen.
Luisteren naar de Kora TB 200
Het spits mocht worden afgebeten door de elpee van het schitterende Goldbrun van het Yuri Honing Acoustic Quartet. Kalme maar ongelooflijk rijk opgenomen akoestische jazz met saxofoon, piano, bas en drums. Het eerst dat opviel was hoe ongelooflijk vloeiend en gemakkelijk de muziek klonk. Nu is deze relaxte jazz in dynamisch opzicht misschien niet de meest veeleisende uitdaging, maar qua tonaliteit en ritmische coherentie hoorde ik ongelooflijk fraaie dingen. Wat me ook vrij snel opviel was dat het geluid geen duidelijke ‘signatuur’ had. Het klonk nóch buisachtig, nóch solid state. Of misschien juist een prachtig uitgebalanceerde combinatie van allebei? Warm en klankrijk, snel en dynamisch, breed, diep én hoog in de ruimtelijkheid, en vooral enórm schoon en transparant in de weelderige detaillering. Best of both worlds dan? Om de versterker het vuur wat nader aan de schenen te leggen startte ik – très François – het wonderlijke elektronische album (DIY) van Suzanne Belaubre, dat werd uitgegeven op het nogal obscure maar vaak verrassende Franse internetlabel La Souterraine. De naam van het album zegt eigenlijk alles al; dit is slaapkamerstudiomuziek (drie keer woordwaarde), met een charmante rauwheid die via de Kora érg goed uit de verf kwam. Ik hóórde de imperfecties maar die stoorden niet. In tegendeel, ze maakten volkomen logischerwijs onderdeel uit van de vastgelegde artistieke prestatie. Derde verrassende feit dat opviel: met de Kora zat ik steeds heel snel ‘in’ de muziek.
Om dat verschijnsel ten volle uit te buiten bleef ik nog even in Franse sferen met het beruchte Le Temps Passé van Michel Jonasz, van zijn album La Fabuleuse Histoire De Mr Swing. Deze track heeft behalve een godvergeten putdiep laag ook een heel tastbare en bijzondere live-sfeer. Die sfeer was er meteen, het podium was zó duidelijk hoorbaar dat ik het gevoel had er overheen te kunnen lopen, tussen de muzikanten door. Deze versterker kan een beeld neerzetten mensen, poehee… maar hier viel me nóg iets op. Het laag was inderdaad diep en superstrak, maar het was ook heel schoon. Zelfs zó schoon dat ik er even aan moest wennen. Dat had van mij misschien toch een héél klein tikje brutaler gemogen. De TB 200 blijkt dus geen Fransoos te zijn maar een Française. Die heel soeverein en met uiterste precisie muziek maakt, maar ik begon een vermoeden te krijgen dat de wat zwaardere muziek misschien toch meer een Obelix als versterker nodig zou hebben dan een Walhalla.
Om die proef op de som te nemen dus nóg maar een Frans muziekje gedraaid, en wel het nieuwe album van de uit Ondres afkomstige progressieve metalband Gojira. Vrij extreme muziek, dat moet meteen gezegd worden. Er is weinig audiofiels aan. De Kora voerde haar taak opnieuw met verve uit, maar hier vond ik het inderdaad nét niet smerig genoeg klinken. Ik ben overigens de eerste om de oorzaak daarvan te zoeken in de systeemsynergie met mijn uiterst hoog oplossende Kharma prototype luidsprekers. Deze muziek klinkt met mijn eigen buizenversterker óók niet zo bruut als op een podium, maar dat kleine streepje extra vervorming dat traditionelere versterkers toevoegen zorgt in mijn set wel voor een iets hogere luchtgitaar- en schedelzwiepfactor. Ik kan me echter levendig voorstellen dat deze muziek over een dikke JBL monitor wél moddervet klinkt met de Kora. Want aan vermogen en controle – en inzicht in de opname – was er ondanks mijn kleine bedenking geen gebrek. Maar af en toe wil je gewoon even lekker bruut beuken. Al met al vermoed ik trouwens dat de doelgroepsleden van deze versterker bij het horen van de bandnaam sowieso zullen vragen: “GoWatte?”.
Conclusie
De Square Tube versterker, het innovatieve en unieke geesteskind van Bruno Vander Elst, is een succes. Muziek wordt met een groot gemak en een geweldige vloeiendheid weergegeven en grijpt je onmiddellijk bij je hart. Op een enkele loodzware uitzondering na verslond de Kora TB 200 álles wat ik haar de afgelopen weken voorzette. Het relatief geringe aantal – uitsluitend analoge en niet herbenoembare – inputs is in een gemiddelde audiofiele set met een platenspeler en een streamer (respectievelijk wél via een phonotrap en een al dan niet interne da-converter) geen probleem, maar het kan voor sommigen iets zijn om rekening mee te houden. Maar dát, naast de wat minimale bedieningsfaciliteiten, is dan ook het enige dat ik erop kan aanmerken. Wat overblijft is een fraai ogende, prachtig robuust gebouwde, heerlijk klinkende en écht innovatieve versterker. Héél erg mooi deze Kora TB 200. Een méér dan waardige wederopstanding van het merk. Merci et bien fait, monsieur Bruno!
Reacties (0)