Review: Focal Spectral 40th jubileum luidspreker

Techniek

Technische gegevens zeggen niets over de klank en de prestatie van een luidspreker maar sommige dingen zijn wel handig om te weten. De Focal Spectral 40th is een 3-weg basreflex vloerstaande luidspreker. In gebruik zijn in totaal vier drivers, twee 18 cm K2 woofers, één 16,5 cm K2 midrange en een 34 mm K2 ‘M’ dome tweeter. Het systeem heeft een rendement van 91 dB. De kantelpunten tussen de units liggen op 280 Hz en 2700 Hz. Het frequentiebereik loopt binnen ±3 dB van 34 Hz tot 30 kHz, het -6 dB punt ligt op 28 Hz. De Spectral 40th heeft een nominale impedantie van 8Ω, maar die zakt tot 3.1Ω, dus stroom is net zo belangrijk als spanning uit de versterker. Het aanbevolen versterkervermogen ligt ergens tussen 40 tot 300 Watt. De afmetingen zijn (H x B x D) 1148 x 303 x 424 mm en de Spectral 40th weegt net iets meer dan 45 kilo per stuk zonder de doos.

Plaats delict

Plaats van handeling is Lexicom MultiMedia in Leidschendam waar ik de vrije hand krijg om een set neer te zetten naar eigen inzicht. Het zal Focal, mede-eigenaar van Naim Audio uit de UK, goed doen om te lezen dat de combinatie met Naim is samengesteld. Het is een Naim NAC N 272

geworden in gebruik als voorversterker op de analoge ingang. Een Naim NDX 2 vertoont zijn streaming kunsten als Roon endpoint waarbij de Roon Core draait op een Lexicom MultiMedia NUC. Het pompen van voldoende vermogen naar de Focal Spectral 40th is geen probleem vanuit een Naim NAP 300 DR eindversterker met losse voeding. Ik blijf in de Naim sfeer met een Powerigel om apparaten van netspanning te voorzien en Naim Snaic interlinks tussen de componenten. Experimenteren leert dat de Chord Company Signature Reference luidsprekerkabels uitzonderlijk goed presteren in deze opstelling. Bron voor mijn eigen digitaal opgeslagen muziek vormt een Melco N100 Digital Library met SBooster voeding waarvan ik de Melco Player poort rechtstreeks koppel op de ethernetpoort van de NDX 2. Ik mag de luistersessie over meerdere dagen uitsmeren en kan met de Focal’s ook aan de slag op Cambridge Audio Edge NQ en W versterking, een Lumin U1 Mini/Hegel H360, een AURALiC Aries G1/Hegel H590 en een Metrum Acoustics Ambre/Adagio/Forte combinatie om een duidelijk beeld van de Spectral 40th te krijgen. De eerlijkheid gebied te zeggen dat de druk van de lage tonen in de luisterruimte van Lexicom MultiMedia met de Spectral 40th soms teveel kan worden. Vandaar dat ik de achterste reflexpoort luchtig vul met een stuk opgerolde polyestervlies deken. Dat remt de luchtbeweging zonder te blokkeren.

Op alle combinaties van apparatuur en kabels is minimaal één keer Liberty van Anette Askvik voorbijgekomen. Een track van de gelijknamige cd waarin zang, diep laag, haast verborgen details, een saxofoon en meer zijn gecombineerd tot niet alleen een audiofiele beleving maar ook nog eens fraaie muziek. Eigenlijk meer bestemd om een set warm mee te draaien zit ik telkens weer te luisteren naar deze track. De Focal herschept Askvik adembenemend goed en zuiver. In het begin zijn er lage tonen die met genoemde versterkers, maar vooral door de NAP 300 DR formidabel in bedwang gehouden worden en heel diep gaan. Kleine geluiden springen in het stereobeeld naar voren, waaronder de percussie. Als Askvik een tweede stem zingt zijn stemmen op de Naim combi onwaarschijnlijk fraai gescheiden, ik ken systemen waar het onderscheid niet eens te maken is. De sax heeft steeds een natuurlijk formaat, brengt echo en galm om vervolgens langzaam uit te doven. Alleen al met deze track heeft de Spectral 40th voor mij de hoofdprijs gewonnen. In deze hier beschreven laatste luistersessie gebruik ik nog slechts de Naim opstelling.

Focal en Naim

De dynamiek, punch en de snelheid van de kevlar conus is fenomenaal te noemen met 101 Eastbound van Fourplay, deze muziek met veel elektronische geluiden, snel slagwerk en echte muzikanten vraagt om snelheid en dynamiek om de muziek spannend en pittig te houden. Het is prachtig hoe vrij de muziek komt en hoe ver het los raakt van de weergevers, binnen de kortste keren verdwijnen ze virtueel uit de ruimte en laten net als heel goede studiosystemen de muziek in een eigen bubbel tot leven komen. Hoe vaak ik de Spectral 40th ook gehoord heb op het assortiment versterkers, deze eigenschap is van Focal en niet van de apparatuur achter de luidspreker. Liefst zou ik ze thuis eens aan mijn Pass Labs hangen, maar de 45 kg per stuk wegende Focal’s draag ik liever niet naar driehoog. Of andersom, de 45 kilo wegende versterker naar beneden. Ook mooi is Samedi soir sur la terre van Francis Cabrel. Is het toeval dat een in het frans zingende persoon en de Spectral 40th zo goed combineren? Feit is dat de mannenstem zich perfect mengt met de akoestiek van de luisterruimte. Zich heel fraai midden tussen de luidsprekers laat plaatsen op de juiste hoogte, met een natuurlijke afbeelding van de grootte van de mond. Heel verstaanbaar, mits je de Franse taal machtig bent, anders neem je in ieder geval waar dat de woorden stuk voor stuk te volgen zijn. De band achter Cabrel staat wijd gespreid in een diep stereobeeld, met veel rust op de achtergrond zodat details eenvoudig overeind blijven, dat alles zonder dat de luidspreker zich als analytisch manifesteert. ‘Gemak’ is een woord dat al veel eerder in mij opkwam, gevat in luisterplezier zonder voorbij te gaan aan precisie, klankgetrouwheid of lage vervorming. Het stereobeeld is niet heel breed, eens onderzoeken waardoor dat komt. Opname? Opstelling? Of is het een gegeven. Met Dire Straits You and your friend wordt het duidelijk, het lag aan de opname. De gitaren links en rechts gaan nu tot ver buiten de fysieke opstelling van de luidsprekers, minder “toe-in” maakt het stereobeeld nog wijder maar minder diep, naar binnen richten doet het omgekeerde. Optimum in mijn ogen is dat de Spectral 40th ‘langs mij heen kijken’ naar een snijpunt van assen achter mij.

Franse sferen

Bladerend door artiesten beginnend met een ‘D’ kom ik in de Roon App langs Diana Krall en de Focal smeekt haast om Devil may care van ‘Live in Paris’ te draaien. Het intro geeft een piano met alles er op en er aan, pedalen, klavier, snaren en romp. Hoe eenvoudig is het om voor te stellen dat de vleugel voor mij staat, levendig en helder, tegelijk warm en diep. Dan vallen bas, slagwerk, gitaar en publiek in. Krall opent haar keel en het bloed trekt uit mijn gezicht, wat een performance van de Spectral 40th voor haar stem. Slagwerk is direct vol dynamisch, de gitaar links klinkt exact zoals het hoort, bas gaat van noot naar noot zonder te verzinken in een duistere brei van ongenuanceerde klanken. Publiek staat breed, snelheid is ongelofelijk fraai vastgehouden, we gaan op naar de drumsolo. Volume nog wat omhoog en de daverende klappen knallen door de ruimte, wat een lust om zo te luisteren. Weinig luidsprekers presteren zo dynamisch en tegelijk volkomen klankzuiver, althans ik ken er niet zoveel in deze prijsklasse. Het is niet zo gek dat ik de Spectral 40th na een paar luistersessies in het hart heb gesloten en best zou willen omruilen voor mijn PMC’s, ware het niet dat de afmeting van de Focal visueel en praktisch te overheersend is voor mijn huiskamer. Na het geweld volgt het rustige A case of you waar weer de vleugel de haren op de armen recht overeind zet, slechts een zacht hoesten in de zaal verstoort het beeld ontstaan in mijn geest dat Krall in Leidschendam is binnen komen lopen. De track is door bezoekers van audiobeurzen verdoemd, jammer, want net als de gehele cd is hij goed opgenomen, dynamisch, zuiver en brengt het live gevoel dat de bezoekers van het concert in Parijs moeten hebben meegekregen. Als de laatste noot langzaam uitdooft brengt het publiek het applaus dat in vele handen uiteen lijkt te vallen en tegelijk als een golf een eenheid vormt. Parijs, Focal, weer de Franse connectie.

Thuiskomen

Een sprong in het alfabet naar filmmuziek van John Williams, gecomponeerd voor de film “Het geheim van de eenhoorn” van Kuifje. De soundtrack uit 2011 is wederom een voorbeeld voor dynamiek, 15 op de schaal van Roon, zit vol met heerlijke instrumenten voor een solo rollen. Zoals een hoorn in een stuk waar Kapitein Haddock de hoofdrol heeft. Of draai eens The clash of the cranes dat een mooie afwisseling vormt voor het eeuwige Danse macabre van Saint-Saens. Overweldigend in de lage tonen, jagend in het middengebied, rollend over de vloer tot kamerbreed vol orkest. Geen valse noot kan ik ontdekken, geen resonantie die er niet behoord te zijn. Instrumenten komen stuk voor stuk los al blijven ze in het orkest samen werken. Vele malen subtieler zijn sonates van Bach uitgevoerd door Julia Fischer. Opgenomen in de Amsterdamse Singelkerk in 2004 zijn ze het schoolvoorbeeld van deze barok. Haar viool is klagend oorstrelend te noemen, de akoestiek van de kerk is bijna voelbaar, duidelijk waarneembaar in het geluid. De Spectral 40th toont zich een alleseter, jazz, klassiek, pop, zonder enige moeite volgt hij gedwee en maakt van elk stuk muziek een beleving. Nog meer is akoestiek onderdeel van de opname als het gaat om het duo De Thuiskomst waarin Quirine van Hoek en Ellen Zijm samen spelen op viool en accordeon, opgenomen in de Ketelkerk te Schiedam. De door Dowland gecomponeerde muziek laat de accordeon tot leven komen als ware het een orgel, de viool zorgt voor de onaardse schoonheid van het samenspel door te zweven in de ruimte. De in eigen beheer uitgebrachte cd ‘In the early baroque’ is een must have voor de liefhebber van dit soort muziek en verplichte kost voor iedere zichzelf respecterende audiofiel. Draai hem over de Focal Spectral 40th en net als ik gaat u voor de bijl.

Meer dan een impressie

Zoals bij een echte recensie is deze luisterimpressie tot stand gekomen over meerdere dagen verspreid, in meerdere opstellingen, zelfs meer combinaties dan thuis mogelijk zou zijn en daarmee volwaardig om een gedegen oordeel te vormen over de luidsprekers. Onder het genot van de zang van de klassiek geschoolde jazz zangers Alicia Olatuja ga ik proberen uit te leggen waarom de Focal Spectral 40th een speciale plek in mijn hart heeft. Van de periode dat de Focal kevlar conus populair was tot pakweg een jaar of zes geleden speelde ik privé met Focal’s. Begonnen met een DIY pakket en opgeklommen tot de Utopia voor ik vreemd ging en een ander merk koos. In de afgelopen jaren was Focal natuurlijk met regelmaat aan de beurt voor een recensie en kreeg ik prachtige exemplaren vanaf de Aria serie tot aan de Sopra in huis of beluisterde die elders. Moderne ontwikkelingen met een conus van glasachtig materiaal of vlas, met aluminium en beryllium tweeters. Deze Spectral 40th met zijn kevlar conus en zelfs een kevlar tweeter is daarmee een vreemde eend in de bijt. Waar veel merken het kevlar afzweren haalt Focal het van stal. Gevat in een moderne behuizing, met moderne filters, moderne magneten, alles is even hedendaags. Zodat je je als recensent ineens realiseert dat Focal kennelijk destijds zijn tijd ver al vooruit was met het gele K2, alleen toen kon je met computers een weergever niet zover optimaliseren dat negatieve materiaaleigenschappen omgebogen konden worden tot positieve. Want de Spectral 40th is niet alleen een ode aan de originele Spectral 913.1, het is een statement in de klasse van luidspreker van Ä 8.000 per paar. Keer op keer sta ik verbaasd, keer op keer zet hij mijn haren overeind op de armen, telkens grijpt hij mij bij de kladden, maakt mij hebberig, verlangend en afscheid nemen blijft lastig. De rijke dynamiek, de punch, het diepe laag, het open middengebied, de zachte en toch heldere tweeter, het stereobeeld, het virtueel verdwijnen van de luidspreker, het gemak waarmee elke muzieksoort speelt, de subtiliteit, de details, de overtuiging en de kracht maken samen luisteren naar de Focal Spectral 40th tot een achtbaan aan opgewekte emoties. “Je t’aime”, dat zegt denk ik genoeg. Maar of ik één van de twintig gelukkigen ben die in Nederland eigenaar kan worden van de Spectral 40th zal erg afhangen van plaatsingsmogelijkheden in huis, de enige plek waar de schoen tot op heden wringt.

Dank aan het team van Lexicom MultiMedia Leidschendam voor de hulp en het geduld met mij tijdens het tot stand komen van deze recensie.