Het lijkt iets enorm niche, nadenken over de kabel die loopt van je platenspeler naar de versterker. Over het algemeen gebruik je gewoon het meegeleverde snoer. Toch stellen steeds meer merken dat het loont om dit wel te doen, toch in het hogere segment. En dan bedoelen ze niet dat je de standaardkabel moet omruilen voor een duurder ding van een bekender kabelmerk. Onder meer Pro-ject – ’s werelds grootste bouwer van platenspelers, ook als OEM-leverancier voor derden – pleit voor een omschakeling naar een gebalanceerde kabel. Maar wat betekent het om je platenspeler gebalanceerd aan te sluiten?
Dit jaar pakken verschillende fabrikanten uit met draaitafels die je gebalanceerd kunt aansluiten. Maar wat betekent dit juist, hoe doe je het en waarom zou het nuttig zijn?
XLR
De meeste platenspelers verbind je met de versterker of phono-voorversterker met een meegeleverde cinch- of RCA-kabel waar een bijkomend dun aardingskabeltje aan bengelt. Dit is een ongebalanceerde kabel. Gebalanceerde kabels zijn vaak een paar aparte kabels met XLR-stekkers met drie pennen, al zie je ook soms één kabel met een XLR met vier of vijf pennen. Zo’n XLR-stekker heeft een vrouwelijke en mannelijke variant, en klikt vast.
Het grote voordeel van een gebalanceerde kabel is dat storing dat onderweg opgepikt wordt geëlimineerd wordt. Dat kan omdat bij een gebalanceerde kabel het audiosignaal simultaan tweemaal wordt doorgestuurd: een keer normaal en een keer met een omgekeerde polariteit. Als het in de versterker arriveert, kan hierdoor de ruis die in de kabel is ontstaan van het audiosignaal worden afgetrokken. Zo eindig je weer met het originele signaal, minus de storingen.
Toegegeven, over het nut van gebalanceerde aansluitingen is er veel discussie. In pro-audio wordt gesteld dat het vooral een meerwaarde heeft bij lengtes van vijf meter of meer. Maar, zeggen platenspelerbouwers, omdat het signaal van een platenspeler vanwege zijn heel lage voltage (1 mV) heel storingsgevoelig is houdt een gebalanceerde aansluiting wél steek bij een draaitafel. Ook als dat kabeltje maar een meter lang is.
Wat heb je nodig?
Niets houd je tegen om een MM-element te monteren op een draaitafel die gebalanceerd is aangesloten. Een MC-cartridge is echter de betere keuze, want dan pas heb je een echt gebalanceerd signaal vanaf de bron. Dat komt door hoe zo’n cartridge is opgebouwd. Een Moving Coil-element is namelijk echt iets anders dan een Moving Magnet-cartridge.
Je platenspeler moet uiteraard ook beschikken over een gebalanceerde uitgang. Dat is meestal een paar grote XLR-outputs of één mini-XLR-uitgang. Ten slotte moet de versterker eveneens gebalanceerde XLR-ingangen bezitten. Vaak spreek je dan toch over een duurder apparaat, want gebalanceerde ingangen kom je zelden tegen in het budgetsegment. Wat niet onlogisch is, aangezien deze inputs enkel steekhouden als het achterliggende versterkerdesign er iets nuttig mee kan doen.
Een tussenoplossing is werken met een gebalanceerde phono-voorversterker die dan ongebalanceerd aan de versterker hangt. Dit is ook de oplossing als je bijvoorbeeld actieve luidsprekers hebt staan (al hebben sommige ook wel XLR-ingangen) of de platenspeler aan een draadloze luidspreker wil aansluiten. Door die laatste stap met een ongebalanceerde kabel lijkt deze oplossing minder nuttig, maar dat is niet zo. Het grote voordeel van een gebalanceerde connectie zit net bij de kabel tussen platenspeler en (voor)versterker. Het signaal dat vanuit een phono-voorversterker vertrekt is versterkt en dus minder onderhevig aan storingen.
Moving Coil
Een van de cruciaalste onderdelen van een draaitafel is de cartridge of element. In de volksmond wordt dit ook de ‘naald’ genoemd, al omvat de cartridge tevens het geheel er rond en het mechanische binnenin. Er zijn twee soorten cartridges: moving magnet (MM) en moving coil (MC). Het verschil tussen die twee types zit in hoe de beweging van de naald wordt omgezet in een elektrisch signaal. Dat gebeurt binnenin de cartridge. Bij een Moving Coil-cartridge wekt de beweging van de naald zelf stroom op door te bewegen in een spoeltje. Bij MM komt daar bijkomend een magneet bij te pas. Aan de buitenkant lijken MM- en MC-cartridges hetzelfde en je kunt beide types meestal op elke draaitafel gebruiken – al moet je dat toch altijd wel checken, zeker bij goedkopere modellen.
Een moving coil-cartridges is intern net iets complexer, of toch moeilijker te fabriceren. Het maakt dat MC-cartridges duurder zijn. Je bent snel 250-300 euro kwijt voor een instapmodel, terwijl een budget-MM kan starten aan minder dan 100 euro. Voor wat meer kwaliteit moet je bij beide types echter wel meer uitgeven. Het merendeel van de platenspelers van minder dan 1.000 – 1.200 euro die met een element worden geleverd, komen daarom met een MM-cartridge. De meeste MC-elementen hebben bovendien vergelijken met MM een heel laag signaalniveau, wat maakt dat ze gevoeliger zijn voor ruis en hogere eisen stellen aan de phonoversterker. Dat maakt dat de meeste geïntegreerde versterkers met een phono-ingang enkel compatibel zijn met MM-cartridges. Aparte phono-voorversterkers met een MC-gedeelte zijn ook duurder. Overigens bestaan er wel nieuwe high output MC-cartridges die wél op MM-stages passen. Waarom dan toch veel moeite doen zodat je een MC-cartridge kunt gebruiken? Het grote voordeel van MC is dat deze type cartridges minder wegen en een bredere frequentierespons oppikken. Veel muziekliefhebbers vinden ze daarom gedetailleerder en meer open klinken.
Hoeveel kost het?
Wou je een draaitafel met een gebalanceerde uitgang, dan moest je tot voor kort toch eerder in de echte high-end gaat kijken. En dat gold ook voor de rest van de weergaveketen. Ook voor de bijhorende phono-voorversterker of een geïntegreerde versterker met MC-klare phono-ingang moest je meer geld uitgeven. Daar komt stilaan verandering in, al blijft de ondergrens voor een geschikte draaitafel nog altijd boven 1.000 euro hangen. Welke opties heb je dan, naast high-end toestellen? TEAC lanceerde in 2020 de gebalanceerde TN-5BB-M/B, een toestel dat opvalt door het gebruik van washi-papier als mat en een basis dat een kunstmarmer combineert met een zwarte laklaag. Het Duitse Thorens is eveneens een grote believer; onder meer de nieuwe TD 1500 en de door EISA bekroonde TD 1600 is met XLR-uitgangen uitgerust. Pro-ject lanceerde dan weer de X8, een hoger gepositioneerde draaitafel – maar heeft ook gehint dat het gebalanceerde outputs naar “een nooit gezien laag prijspunt” zal brengen. Dat is inmiddels werkelijkheid met de lancering van de X1 B en X2 B, twee remakes van bestaande draaitafels die nu uitgerust worden met een bijkomende XLR-uitgang. Je kunt dus nog altijd kiezen welke verbinding je wenst. De X2 B wordt bovendien standaard voorzien van een Ortofon Quintet Red MC-cartridge, wat de prijs richting 1.600 euro duwt. Interessant is dat Pro-ject stelt dat heel wat van zijn bestaande platenspelers, ook uit goedkopere lijnen, intern zo bekabeld zijn dat je met een RCA-kabel ook een gebalanceerde connectie kunt krijgen als je een gepaste phono-voorversterker gebruikt. Dat is echter iets dat we nog verder moeten onderzoeken!
Reacties (6)