Providers
Het WK voetbal is voor iedereen te bekijken via NPO 1, maar wil je genieten van de 4K-resolutie en de HDR-weergave dan heb je toegang tot het speciale NPO 1 UHD-kanaal nodig. Helaas is dat kanaal niet voor iedereen beschikbaar. Ziggo geeft het bijvoorbeeld niet door, bij KPN heb je er een speciaal 4K-abonnement (met decoder) voor nodig en Canaal Digitaal biedt het kanaal via de satelliet aan. Een overzicht van alle providers die het WK in 4K en HDR aanbieden vind je in dit artikel.
Wij maken gebruik van de 4K settopbox van KPN en een daarbij horend 4K-abonnement dat 71,50 euro per maand kost.
Hardware
Op het gebied van hardware is er een aantal zaken vereist om het signaal in volle glorie te kunnen bekijken. Zo moet de settopbox van de provider (of de smartcardmodule) 4K-signalen kunnen ontvangen en doorgeven. Daarnaast moet de tv in staat zijn een 4K Ultra HD-signaal in volledige resolutie weer te geven en is voor de HDR-weergave ook HDR-ondersteuning vereist.
Wij maken gebruik van twee vergelijkbare opstellingen. In de ene opstelling (een woonkamer met veel licht) hebben we de LG OLED65E8 oled tv staan, vergezeld door de KPN 4K settopbox. De andere opstelling bevindt zich in de verdonkerde testruimte. Hierin staat de iets oudere LG OLED65E6 oled tv, ook vergezeld door de KPN 4K settopbox.
Overigens is er – in ieder geval bij KPN – nog iets vereist om een UHD-zender te kunnen bekijken. Je hebt namelijk een snelle internetverbinding nodig. Uit onze tests bleek dat het bekijken van één UHD-zender al snel tussen de 20 en 30mbps kan kosten. Aangezien bij KPN de tv-doorvoer ten koste gaat van de internetsnelheid voor de rest van het huis is dit iets om rekening mee te houden. KPN biedt het 4K-pakket dan ook alleen aan in regio’s waar snel internet mogelijk is.
4K en HDR HLG
Maar, wat krijg je nu precies als je het NPO 1 UHD-kanaal aanzet? De 4K Ultra HD-resolutie ten eerste, en die zal bij iedereen wel bekend zijn. Je krijgt een beeld met een resolutie van 2.160 bij 3.840 pixels, een stuk scherper dan we gewend zijn.
Daarnaast krijg je een HDR-weergave, iets dat wellicht niet iedereen kent. HDR staat voor high dynamic range en houdt simpel gezegd in dat het beeld een groter dynamisch bereik heeft. Donkere schaduwen en heldere lampen kunnen bijvoorbeeld perfect in één beeld weergegeven worden, zonder dat de schaduw grijzig wordt of de lampen flets overkomen. Een uitgebreide uitleg over deze standaard vind je in ons artikel over wat HDR precies is.
Nu is HDR op zichzelf geen standaard waarmee uitgezonden wordt. Er zijn verschillende HDR-standaarden ontwikkeld om content in HDR weer te geven. HLG (Hybrid Log Gamma) is de algemeen geaccepteerde standaard voor het uitzenden van HDR-content. HLG maakt het immers mogelijk om zowel SDR (standaard dynamic range) als HDR in één signaal te sturen, wat de providers een hoop bandbreedte scheelt en bovendien direct het optimale beeld verzorgt voor mensen zonder en mensen met een televisie die HDR ondersteunt. HLG heeft ook een nadeel en dat is dat de standaard niet over dynamische metadata beschikt. De HDR-setting voor een specifieke uitzending wordt dus vooraf bepaald, ongeacht het verschil in helderheid per scene of moment. De HDR-weergave is dus niet geoptimaliseerd per scene/shot, iets dat bij Dolby Vision en HDR10+ wel het geval is. Een uitgebreide uitleg over HLG vind je in ons artikel over wat HLG precies is.
Maar, HDR biedt meer dan alleen een groter dynamisch bereik. Onder de standaard valt ook een groter kleurbereik. Simpel gezegd betekent dit dat een groter aantal kleurtinten weergegeven kan worden, iets dat de (met HDR-ondersteuning) vanzelfsprekend ook weer moet kunnen geven. Uiteindelijk zorgt ook dit voor een weergave die dichterbij de werkelijkheid ligt. Waar de standaard hdtv’s de Rec.709 kleurruimte gebruiken, maken 4K HDR tv’s gebruik van de Rec.2020 kleurruimte. Meer over de kleurruimtes lees je in ons artikel over het kleurbereik van televisies.
We hebben ook even bij KPN gecheckt wat we precies binnenkrijgen, en dat komt overeen met de verwachtingen. Het 4K-signaal is gecomprimeerd middels de HEVC-codec en wordt met de Rec.2020 kleurruimte weergegeven.
Instellingen
Voordat we met het WK in 4K en HDR aan de slag gingen werd ons gevraagd naar de instellingen van de tv’s die we gebruikt hebben. Daar kunnen we echter vrij kort over zijn aangezien we voor één van de standaard HDR-modi gekozen hebben en veel van de extra functies en opties hebben uitgeschakeld om een zo waarheidsgetrouw beeld als mogelijk te krijgen.
Voor de LG OLED65E6 geldt dat deze in HDR-modus professioneel gekalibreerd is. We gebruiken de HDR-standaard (Gebruiker) modus en laten de standaard instellingen grotendeels staan. Opties als TruMotion, Superresolution en Dynamisch Contrast zijn uitgeschakeld. De tv geeft zelf aan dat een HLG-signaal herkend wordt en schakelt dus de gekozen HDR-modus in.
De LG OLED65E8 beschikt over een aantal nieuwe modi voor de HDR-weergave en voor dit model (niet professioneel gekalibreerd) hebben we gekozen voor de Technicolor Expert-modus. Deze geeft vanuit de doos in onze optiek de beste HDR-ervaring. Ook voor dit model geldt dat we nagenoeg alle andere opties hebben uitgeschakeld of op de standaard setting hebben laten staan.
Overigens is het – zeker bij de E6-serie met een beperkt aantal modi – niet heel lastig de juiste modus te vinden. De meeste modi zorgen voor een zeer overdreven kleurweergave en een te hoge helderheid, iets dat meteen opvalt. Het klinkt misschien raar, maar als het op HDR aankomt dan is vaak de modus die het donkerst overkomt de beste modus met de meest accurate kleurweergave en het beste contrast.
Eerste indruk: WK voetbal in 4K en HDR
Het is een hele inleiding geweest, maar het draait natuurlijk allemaal om de beeldkwaliteit en dus de algemene ervaring. Hoe ziet dat WK voetbal in 4K en HDR er nu eigenlijk uit? Afbeeldingen in dit artikel zeggen weinig, maar als we het kort moeten omschrijven dan zijn we absoluut onder de indruk.
Puur kijkend naar de 4K Ultra HD-resolutie is het al een wereld van verschil. Natuurlijk hebben we meerdere malen snel geschakeld tussen NPO 1 HD en NPO 1 UHD, en dan valt het verschil (net als bij de andere elementen) absoluut op. Door de hogere resolutie is alles simpel gezegd een stuk strakker, oogt het beeld rustiger en zie je ook daadwerkelijk meer details, bijvoorbeeld op de tribune maar ook in het gezicht van voetballers.
Maar, het is zoals gezegd de combinatie van elementen die het beeld indrukwekkend maken. Zo is de weergave ook een stuk vloeiender dan we gewend zijn (het signaal is 50Hz UHD) wat zeker bij voetbal een belangrijk punt is. Bij snelle bewegingen worden rugnummers of de bal iets waziger maar bij lange na niet zo onscherp als bij de HD-versie van de uitzending. Zelfs zonder de TruMotion-opties aan blijft de weergave vloeiend, strak en gedetailleerd. Zet je de TruMotion-optie licht aan dan wordt het nog net wat strakker, maar zie je hier en daar wat haperingen of beeldfouten. Overigens valt op dat de E8 (waarschijnlijk dankzij Black Frame Insertion en de nieuwe a9-processor) net wat beter presteert dan de E6.
Op het gebied van kleurweergave is het verschil enorm te noemen. De HD-versie van NPO 1 lijkt bijzonder flets als we terugschakelen. Op het UHD-kanaal zijn de kleuren een stuk intenser en rijker, ligt het kleurbereik duidelijk hoger en komt alles hierdoor meer tot leven. Het is een veel dynamischere weergave met meer kleurdiepte, zonder dat bepaalde kleuren overdreven of onnatuurlijk overkomen. Met name in het gekleurde publiek en de shirts valt dit op.
Puur kijkend naar HDR is er ook een groot verschil te zien, maar zitten er nog wat haken en ogen aan. Om te beginnen met het positieve; het dynamische bereik is zeer groot, en dat zien we terug in met name de highlights. Van stadionlampen en de zon die op het publiek of het veld schijnt tot glinsteringen op de bal en witte tenues. Het geheel is een stuk natuurlijker en realistischer dan we gewend zijn. Lichte delen van het beeld komen veel meer tot leven en spatten van het scherm, gecombineerd met gedetailleerdere donkere delen met meer nuances. Het HDR-effect is overduidelijk en geeft de wedstrijd een extra dimensie mee. Een dergelijk groot bereik zorgt voor meer dynamiek en meer diepte.
Maar, toch is de HDR-weergave niet perfect en dat komt door de standaard waarvan gebruik gemaakt wordt; de HLG-standaard. Deze standaard voorziet, in tegenstelling tot HDR10+ en Dolby Vision, niet in dynamische metadata. Simpel gezegd houdt dit in dat er één HDR-setting voor de gehele uitzending gekozen wordt (statisch) in plaats van de HDR-weergave per shot of per scene te optimaliseren (dynamisch). Het gevolg hiervan is dat sommige beelden in HDR er geweldig uitzien maar andere beelden of te donker of te licht zijn. Er is geen optimalisatie aanwezig zodat beelden die een andere setting vereisen ook perfect zijn in HDR.
Dit zien we bijvoorbeeld terug bij wedstrijden die in de middag plaatsvinden. Wanneer de focus op de voorgrond ligt en deze voorgrond in de schaduw (donker) ligt, dan is achtergrond soms zeer overbelicht als deze in de zon ligt (licht). Bij diverse wedstrijden zag je duidelijk dat bij close-up (of medium shots) de camera zich bijstelt om de voorgrond die wat donker is lichter te maken, wat er ook voor zorgt dat de achtergrond waar wel veel licht is bijna compleet wit wordt. De details van de tribune vallen dan weg. Andersom geldt het overigens ook; we hebben diverse wedstrijden gezien waarbij de helft van het veld in de schaduw lag en de andere helft in de zon. Het deel in de zon werd vol details en strak weergegeven, maar het deel in de schaduw werd vrij donker. Zeker in een wat feller verlichte ruimte kan dat te donker overkomen. Bij een wedstrijd in de avond of een volledig door de zon verlicht veld is er geen probleem en ziet de HDR-weergave er bijzonder strak uit. Een groot probleem is het overigens niet want de actie is in alle gevallen prima zichtbaar, maar het toont wel dat men op het gebied van HDR nog niet bij perfectie is aanbeland.
Een klein ander punt waaruit blijkt dat de perfectie er nog niet is – en dat het natuurlijk nog om tests gaat – is dat voor de eerste 6/7 wedstrijden de audio bijna 2 seconden achter het beeld liep. Dat is vrij irritant, maar inmiddels gelukkig wel opgelost. Het probleem lag overigens in Rusland, niet bij KPN. Daarbij is het ook goed om te melden dat in de rust en direct na de wedstrijd weer geschakeld wordt naar een HD-beeld. De opnamen in Hilversum en buiten het stadion in Rusland zijn immers – helaas – gewoon in HD.
Al met al kan ik niet anders zeggen dan zeer tevreden te zijn met de UHD-uitzendingen van de NPO, via KPN. Na talloze keren geschakeld te hebben met de HD-versie van het kanaal wil ik niet meer terug. Het beeld is op nagenoeg alle vlakken stukken beter dan we gewend zijn, van resolutie tot kleur en helderheid. Op het gebied van HDR is zeker nog winst te boeken, maar met deze versie maken we al een grote stap vooruit.
Reacties (5)