Het antwoord op deze vraag luidt gewoon ja. Nog altijd is er behoefte aan glazen of kunststof beschermende, kleur corrigerende, licht dempende en effectfilters. Zij zijn regelmatig nog van een net betere beeldkwaliteit dan hun elektronische collega’s.
Filters laten zich dus zeker niet door de interne elektronica van de systeemcamera en camcorder of de nabewerking in het montagepakket vervangen. Hetzelfde geldt ook voor de filterhouders en compendia. Wij halen de belangrijkste toepassingen eens goed voor het voetlicht. Let verder op een hoge kwaliteit en stevigheid van het voorzetglas of bij een filterhouder insteekglas. Idem bij de kunststof-variant. Goedkope filters kunnen tegenvallen! Er ontstaan onscherpte, ongewenste reflecties en afwijkende kleuren. Verder wijzen wij op de vele leerzame YouTube-filmpjes over het toepassen van filters bij foto en video.
Beschermde UV- en Skylight-filters
Een van de belangrijkste functies van voorzetfilters met schroefdraad of bajonet blijft het beschermen van het voorste lenselement bij objectieven. Weliswaar zijn die frontlenzen van gehard glas en voorzien van een beschermende (vocht, olie of vingervet) coating. Maar dat is zeker niet zaligmakend. Tegen stevig of scherp geweld en echt smerig vuil legt deze bescherming door de lensfabrikant toch het loodje. Dan liever investeren in een goed beschermingsfilter dan een dure reparatie bij of vervanging van het getroffen objectief.
Traditioneel wordt voor deze extra objectiefbescherming een UV- of Skylight- filter ingezet. Het UV-filter haalt tevens, zoals de naam al aangeeft, UltraViolette-straling uit het invallende licht. De oudere analoge filmemulsie was daar gevoelig voor en er kon zelfs onscherpte optreden. Moderne optieken en digitale camera’s filteren het UV er zelf uit.
Het iets roze getinte Skylight-filter geeft het opgenomen beeld net een tikje warmere kleur. Dat kan ook bij de recente systeemcamera’s en camcorders van pas komen. Maar je kunt dit ook bij de kleurweergave van de camera en of digitaal gesimuleerde filmemulsie (onder andere bij Fujifilm) instellen. N.B. Het gebruik van beschermende filters in combinatie met een zonnekap geeft extra protectie tegen stoten en opvallend water of troep.
Grijsfilters
Het grijs of Neutral Density (ND-)filter is bij de moderne videocamera wel een dingetje. Regelmatig ontbreekt er een ingebouwd fysiek of elektronisch gesimuleerd ND-filter. Dat geeft problemen bij teveel aan licht. Met name uitgebleekte kleuren door overbelichting en het verder moeten dichtdraaien van het diafragma (de scherptediepte neemt ongewenst toe). Bij de fotografie speelt dat wat minder omdat je kan teruggrijpen op snellere sluitertijden. Bij video is zulks met 25, 30, 50, 60 of 120P een stuk lastiger.
Dan komen de ND-voorzetfilters in beeld. Je kunt deze kopen in afzonderlijke licht dempende sterkten zoals 1/8, 1/16 of 1/64. Handiger werkt een variabel ND-filter waarmee je traploos de afname van de lichthoeveelheid regelt. Let op de natuurgetrouwheid bij de kleuren van het toegepaste grijsfilter. De duurdere exemplaren presteren in deze vaak een stuk beter.
Het polarisatiefilter
Het polariseren van licht heeft bij de video- en fotografie twee belangrijke effecten:
- Het wegvangen van storende reflecties in water, glas en metaal.
- Het verzadigen van de kleuren, vooral het diepblauw worden van de luchten. Ook nemen het contrast en de lichtdemping toe.
Doorgaans pak je een lineair-polarisatiefilter. Dat verstoort de automatische meetfuncties van de digitale camera niet. Door aan het polarisatiefilter te draaien regel je het effect. Ook de zonnestand is van belang. Kijk door de zoeker of op de viewer wat het beste resultaat oplevert. Het effect is optimaal in een draairichting. Strek de duim en wijsvinger. Met de wijsvinger gericht op de zon kun je met de duimas de juiste draairichting bepalen.
Contrastfilters
Die waren en zijn nog steeds in gebruik bij met name de zwartwitfotografie en ook wel Z&W-filmen. Het gaat in de praktijk om geel, oranje en rood. Behalve het verhogen van het contrast benadrukken deze filters ook bepaalde delen van het landschap of het gelaat: Bij geel en gematigde of gemiddelde contrastverhoging van de (wolken-)lucht. De huid wordt wat lichter. Oranje doet dat nog een tikje sterker. Bij de huid juist een lichte contrastverlaging waardoor deze gladder overkomt. Rood geeft een echt dramatisch effect. De blauwe lucht wordt echt zwart. Dan is er ook nog het groenfilter dat gebladerte en gras beter doet uitkomen.
N.B.: Let er op dat de automatische witbalans het contrastfilter niet tegenwerkt. Zo nodig uitschakelen.
Graduated-filter
Dat is een verloopfilter van (donker) grijs naar helder. Je overbrugt er contrastverschillen mee tussen bijvoorbeeld de voorgrond en de lucht. Tevens geschikt om met het grijze deel de desbetreffende beeldpartij meer aan te zetten. De systeemcamera en camcorder kunnen deze graduated-truc meestal niet zelf uitvoeren.
IR-filter
Over InfraRood-filters bestaan de nodige misverstanden. Als de eerste toepassing van het er uitfilteren. Invallend IR-licht kan de kleurweergave en gevoeligheid van de camera verstoren. Daarom hebben tal van camcorders en systeemcamera’s een ingebouwd IR-filter.
Als tweede het omgekeerde: Je wilt gebruikmaken van de vervreemdende kleurweergave van InfraRood. Dan moet het camerafilter uit en een special IR-opnamefilter voor het objectief. IR-filters vreten veel licht. Een hogere gevoeligheid instellen. Raadpleeg de technische informatie over de IR-opnamemogelijkheden van jouw camera.
Filterhouder
In een filterhouder kan je doorgaans twee of meerdere filters plaatsen. De houder zelf bevestig je met een adapterring voor het objectief. Een filterhouder biedt drie belangrijke voordelen:
- Je kunt meerdere filters onderling combineren.
- Met meerdere adapterringen passen de filters allemaal op objectieven met een verschillende filterschroefdraad of bajonet aan de voorzijde. Dat scheelt vaak flink op de aanschaf. N.B.: Dit kan ook met verloopringen voor een filter, bijvoorbeeld 55 naar 52 of 49 mm, doch is dat in de praktijk wat astiger beperkter.
- De filters kunnen enigszins goedkoper gefabriceerd worden dan de losse exemplaren met een eigen vatting.
Er zijn meerdere systemen met filterhouders te koop. Ook in diverse maten en magnetisch. Als nadeel geldt dat er wel een soort kleine stellage voor het objectief zit.
Een compendium
Een compendium is veelal een combinatie van een filterhouder met een of meer regelbare lichtflappen, de zogenaamde barndoors. Met deze zwarte barndoors kan je het invallend licht en de afscherming nauwkeurig regelen. Tevens kan je flappen afzonderlijk of in combinatie gebruiken. Dit in tegenstelling tot een vaste starre zonnekap waar verder geen beweging meer in zit. Er zijn uitvoeringen met een balg- en starre constructie. Een compendium wordt als een professioneel filmisch accessoire gezien. Je ziet dit type filterhouder vaak bij cineasten met een vaste cameraopstelling.
Verstrooiende en verzachtende filters
Bij de jacht op steeds meer megapixels en K wordt nogal eens vergeten dat opnamen zoals portretten, een dromerige sfeer of als benadering van mist met hun relatief laag contrast en geringere scherpte ook geliefd zijn. Niet iedereen vindt alle onthullingen van de eigen huid bij 4, 6 of 8K fraai! Een andere toepassing vormt het verzachten van lamp- en flitslicht. Er wordt onderscheid gemaakt in diffusers die het beeld zelf verzachten (soft), die het videolicht verstrooien (melkglaasjes), een effectmatige dromerige sfeer creëren en spotmodellen met een helder centrum. Een verzachtend/verstrooiend fysiek filter werkt in de praktijk dikwijls beter dan de elektronische variant op de camera. Tevens in verschillende effectsterkten verkrijgbaar.
Inlegfilters
In plaats van filters voor objectieven te monteren biedt een aantal lenzen de optie voor het achter in leggen er van. Dat komt voor bij zeer grote filtermaten en om het hinderlijk meedraaien van het filter met de frontlens in de objectieftubus te voorkomen. Door de kleinere afmetingen goedkoop te produceren.
Bij flitsen en verlichting
De kleur van het flits- of lamplicht valt bij zowel foto als video eenvoudig met filters te corrigeren. Je kunt er vrijwel elke kleur en tint mee scheppen. De toepassing voor het verzachten en het verstrooien van het licht werd al besproken.
Effectfilters
Bij effecten denkt menig lezer al snel aan digitale beeldbewerking dat kan zoals bekend in de camera zelf (scenes of filters) en met de speciale gereedschappen bij de montage (postproduction). Daarbij wordt vergeten dat tal van effecten ook als voorzetglaasje te koop zijn. Wij noemen sterren, het vermeervoudigen van het beeld, het aanbrengen van doelbewuste kleurzwemen, pinpoint (geen lens), center spot (met zacht en kleur), mist, overstraling en lampeffecten. De hamvraag blijft of het direct kunnen beoordelen met een effectfilter voor de lens of achteraf bewerken de voorkeur heeft.
Alles zelf in de hand
Een belangrijk voordeel bij het gebruik van fysieke filters bij foto en video is dat je het allemaal goed zelf in de hand hebt. De kwaliteit van het glas of kunststof, het filtereffect, de positie en mate van het effect plus verschillende combinatiemogelijkheden. Je bent dan minder afhankelijk van de ingebakken camerafilters en allerlei gedoe bij de postproduction.
Duidelijk een creatieve zaak van touch & feel, het ware handwerk.
Conclusie
Hoewel nogal eens vergeten of onbekend bij video- en fotografen zijn voorzetfilters en het compendium gewoon formidabele creatieve gereedschappen. Dus zeker nog altijd van deze tijd met veel vraag naar creatieve beeldexpressie.
Reacties (1)