Hybride systeemcamera of camcorder? Dat is de videovraag

Vernieuwingen zitten hem voornamelijk bij de systeemcamera’s. Daar zie je elke een tot twee jaar wel weer een nog verder verbeterd cameramodel van FUJIFILM, Sony, Panasonic en Canon of OM-system opduiken. Alleen de spiegelreflexcamera is zieltogend. Camcorders gaan aanmerkelijk langer mee. Waarom een winnend stuk opnamegereedschap elk jaar veranderen?

Dan de prijsklasse. In de lagere prijsklasse zie je nauwelijks meer nieuwe camcorders. Toch is daar nog altijd belangstelling voor maar de fabrikanten zien er geen brood meer in. In de middenklasse van € 3.500,- tot € 7.000,- houdt de camcorder goed stand en kent een getrouwe schare vak- en gevorderde amateuraanhangers. In het topsegment gaat het om puur productiegereedschap waar de camcorder aan de hoogste eisen moet voldoen.

Compleet pakket of aankleden?

Vanouds spitst het verschil tussen de camcorder en hybride systeemcamera zich toe op het alles in een-concept bij de camcorder en het eerst voor opnamewerk moeten aankleden van de systeemcamera. Daar valt nog altijd veel voor te zeggen. Uit de doos is een camcorder vrijwel altijd geheel compleet. Eventueel er nog een extra (richt-)microfoon op te monteren.

Je kunt over een breed bereik zoomen met een comfortabele zoomhendel. Een goede zoeker en touch viewerscherm aan boord. Bij de modellen voor gevorderden zijn het diafragma, sluitertijd en scherpstelling ook handmatig te bedienen. Er is een compleet geluidsdeel aan boord. Verder handige accessoires zoals ingebouwde grijsfilters en extra zware accu’s.

De term hybride bij systeemcamera staat er niet voor niets. Je kunt er zowel in de hoogste klasse mee fotograferen als videofilmen. Bij fotografie hoef je weinig toe te voegen. Aantrekkelijk zijn de verwisselbare objectieven terwijl de meeste middenklasse camcorders een vaste zoomlens hebben.

Voor video heb je al snel een betere handgreep, rig of case nodig. Niet alleen voor het ergonomisch en vloeiend hanteren maar ook om de verschillende benodigde accessoires er op te bevestigen. We noemen microfoons, filterhouder, externe accu’s, hard- of SSD-drives en videolampen. Een speciaal geval is een apart audiodeel voor het aansluiten van XLR-microfoons, kabels voor lijn-in en het handmatig regelen en mixen van de binnenkomende geluidssignalen. Dat zit er bij de betere camcorder al standaard op. Voor systeemcamera’s zijn deze audiomodules los te koop.

In de praktijk valt de opnameduur per acculading regelmatig tegen. De camcorder maakt tot wel 4-6 uur ongestoord opnemen mogelijk. Bij menig systeemcamera is dat na 60 tot 90 minuten wel bekeken. Al met al dien je een hybride systeemcamera dus extra aan te kleden om het optimale resultaat bij video voor beeld en geluid te verkrijgen. Dat maakt duurder en regelmatig toch niet zo handig hanteerbaar. Voor cineasten die de systeemcamera voor elke shot en/of set rustig aankleden en op statief zetten is dit geen bezwaar.

Run and gun

Rennen en videoschieten. Dat is voor menig videojournalist en flitsende documentaire maker een must. Geen gedoe met eerst allerlei accessoires plaatsen en het bedienen van een ‘met allerlei attributen aangeklede kerstboom’. De camcorder als verlengstuk van de opname -arm & hand en volop bereid voor actie. Daarin blinkt de camcorder nog altijd uit.

Bij de standaard hybride systeemcamera is dat meestal minder het geval. De bediening is nogal eens een spelbreker. Bijvoorbeeld bij het handmatig scherpstellen (follow focus) en zoomen met draaiknoppen en tandwielen. Geen bezwaar op een rustige set maar tijdens rennen en schieten lastig. Niettemin zijn er ook diverse systeemcamera’s van onder andere Sony en FUJIFILM die je ook best voor run and gun kan inzetten. Wellicht iets minder comfortabel doch technisch gezien helemaal bij de actieles.

Sensor en beeldkwaliteit

De grootte van de sensor met het bijbehorende opnameformaat en beeldkwaliteit in MegaPixels vormen een heet hangijzer. Hoe groter de sensor des te lichtgevoeliger en meer flinke pixels daarop passen. Bij de systeemcamera’s begint de sensorgrootte bij MFT, daarna APS-C en vervolgens fullframe tot middenformaat. Daar kan je bij foto en video werkelijk schitterende beelden mee schieten. Lees daar de testen in Digital Movie maar eens op na. Bij foto gaat het tegenwoordig al tot 40-50 Megapixels.

Bij de betere camcorder betreft het beeldsensoren van 2/3 tot 1 inch. Bij duurdere modellen om 35 mm of fullframe. Het aantal MP is regelmatig 8-12. Die sensoren troeft de hybride systeemcamera zo af in kwaliteit. Alleen is dat eigenlijk wel zo nodig? 8 MP is meer dan voldoende voor 4K, en 10-12 geeft uitstekende 8K UHD. Beiden in standaard UHD- en cineformaat. Bij gewone reportages, actiefilms, tv en zelfs bioscoopproducties meer dan voldoende. Fullframe en 35mm betalen zich zondermeer uit bij cinema.

De lichtsterkte vormt een ander punt. Bij kleine videosensoren zijn versterken (gain), Dual-ISO  en ruisonderdrukking vereist. Een extra videolicht geeft betere resultaten.

Een probleem bij grote sensoren met een hoge resolutie en elektronische uitlezing kan de zogenaamde rolling shutter zijn. Een vervormingseffect dat ontstaat als het onderwerp of camera zich verplaatst als de beeldsensor nog niet volledig is uitgelezen. Wil je dat niet dan is er een model met een global shutter nodig. Camcorder met kleinere beeldsensoren hebben daar vrijwel geen last van. Zie verder het artikel over global en rolling shutter in vorige Digital Movie.

Formaten en CODECs

Er zijn speciaal voor video ontwikkelde systeemcamera’s. Bijvoorbeeld een aantal Sony Alfamodellen, de Panasonic GH7 en FUJIFILM X-H2(S). Die camera’s beschikken over een groot aantal instelbare, videoresoluties, framerates, 24-60 of zelfs 120P, CODECs, betere slow motion en formaten (beeldverhoudingen). En dat zijn er doorgaans meer dan menig camcorder in de middenklasse biedt.

Voor reportagewerk vormt een geringere keuze geen beperking. Wel bij specifieke formaateisen. Dan troeft de hybride systeemcamera de camcorder weer af. Het aantal mogelijkheden in deze is bij de hybride systeemcamera dikwijls heel indrukwekkend.

Objectieven

Regelmatig hebben camcordermodellen in de middenklasse geen verwisselbare objectieven. Bij een zoombereik van 24-400 mm kleinbeeld behoeft dat echter helemaal geen bezwaar te zijn. Wel is een dergelijk grootzoombereik een compromis van brandpunten, lichtsterkte en een wat mindere scherptediepte. Niet overal even optimaal scherp en lichtsterk.

Een voordeel van vaste camcorderobjectieven is dat deze elektrisch kunnen zoomen. Ideaal voor in/uitzoomen, snel uitkaderen en zoomeffecten. Bij de meeste zoomobjectieven voor de hybride systeemcamera gaat zulks met de hand. Er zijn van onder andere Panasonic, FUJIFILM en Olympus wel wisselobjectieven met een motorzoom aam boord verkrijgbaar.

Een belangrijke reden om voor een hybride systeemcamera bij video maken te kiezen is de enorme keuze aan verwisselbare objectieven. In alle kwaliteiten van doorsnee tot echt top met idem dito prijsstelling. Belangrijke overwegingen zijn een hoge lichtsterkte, geringe scherptediepte met een fraaie filmische look, prachtige Bokeh en een wijder tele- of groothoekbereik. Dat valt bij camcorders doorgaans niet te vinden of tegen een astronomische prijs. Let verder nog op drie zaken:
1. Primeobjectieven geven de hoogste kwaliteit ten opzichte van zoomobjectieven.
2. Het zoombereik is bij lenzen voor de systeemcamera vaak geringer dan bij de vaste camcorderlens en soms treedt er focus breathing op.
3. Wie een traploos in plaats van inklikkend diafragma wil heeft een T-model objectief nodig.

Creativiteit

Wie het optimum aan creatieve mogelijkheden bij video zoekt kan niet om de hybride systeemcamera heen. De verschillende beeldformaten en afmetingen zijn al genoemd. Daar komt dan vaak ook nog amorf bij. En met de hiervoor genoemde objectieven kan de videomaker alle kanten uit. We hebben echter ook nog filters, beeldbeleving, filmsimulaties, korrel en de huidtonen achter de hand. Onder andere FUJIFILM levert tal van ingebouwde elektronische filmsimulaties. Die vind je eigenlijk niet bij camcorders. Ingebouwde grijsfilters zijn helaas nog vaak afwezig door daar komt wel verandering.

Zowel voor de camcorder als hybride systeemcamera’s zijn er LUTs en V-logs. Zowel al standaard aan boord of later in te laden. Bij Panasonic kan je met een app zelf  LUTs aanmaken.

Camcorder nog zeker niet dood!

Je leest regelmatig dat de camcorder nu toch wel zo’n beetje op zijn retour of zelfs dood is. Op zijn retour wel bij de gewone videomaker doch zeker niet in de segmenten actie, run and gun, flitsende reportages en cinema op hoog niveau. Veel hangt hierbij dus af welke opnamedoelen en opname-eisen de gebruiker stelt. Camcorders zijn nog volop verkrijgbaar en elke 4-5 jaar komt er toch weer een baanbrekend model uit. De topmodellen van merken als RED, Sony, Panasonic, Blackmagic en Arri  blijven onverslaanbaar voor de hybride systeemcamera. Vanuit deze optiek is de camcorder nog immer to be!

De goedkope camcorder is er eigenlijk alleen nog maar voor de fun. De prestaties kunnen niet meer meekomen met de hybride systeemcamera. Wel leuke hebbedingetjes voor er bij.

De hybride systeemcamera heeft inmiddels haar plek veroverd op de videomarkt. Scoort hoog in kwaliteit en creativiteit. Alleen het ergonomische bedieningsgemak is nog altijd wat minder dan bij de camcorder.