Met de microscoop bekijk je het minuscule. Een spottingscope brengt de natuur dichterbij. En de astronomische telescoop observeert het heelal. Alle drie zijn goed voor het bekijken van boeiende beelden maar kan je deze nu ook zelf fotograferen of videofilmen? Het antwoord is zonder meer ja en valt ook redelijk eenvoudig door een amateur te doen. Wel zijn er een aantal hulpmiddelen en enige kennis van zaken nodig.
Microscopen
Daarvan bestaan er meerdere typen. De klassieke microscoop is een monoculaire. Dat wil zeggen je bekijkt een object met één oog door een oculair. Bij een binoculaire microscoop kijk je het beeld stereoscopisch met beide ogen door twee oculairen. En een trinoculaire microscoop heeft nog een derde oculairhouder voor het monteren van een (grotere en zwaardere) camera.
In alle drie de gevallen gaat de opname voor foto of video via een oculairhouder die al of niet voorzien is van een (speciaal) oculair. In het meest eenvoudige geval monteer je gewoon een smartphone met een adapter van enkele tientjes op een oculair. Een andere mogelijkheid is het gebruik van adapters voor camera’s. Dat kan zowel een systeem-, spiegelreflexcamera, een speciale microscoopcamera of een camcorder zijn.
Een aparte tak vormt de categorie microscoop met een daarin opgenomen elektronische CMOS-camera met LCD-scherm. De opname gaan daarbij op een geheugenkaart of via USB naar een computer. Dit type heet ook wel USB-microscoop.
Bij microscopen zijn er grote verschillen in optische uitvoering en mechanische constructie. Voor de hobbyist zal een middenklasser van tussen de Ä 300,- en Ä 600,- ruimschoots voldoen. Speciale hoogwaardige objectieven zijn doorgaans niet nodig. Wel kan een extra oculair met een breder gezichtsveld van pas komen.
Bij de mechanische constructie is van belang hoe groot en zwaar een te monteren camera is. De microscoop mag niet omvallen en/of de camera er afvallen. Desgewenst kan een extra statiefje de zaak verstevigen en stabiliseren. Bij een trinoculair-type heb je meer mogelijkheden voor grotere camera’s.
Adapters
De wat duurdere smartphone heeft tegenwoordig een prima camera aan boord geschikt voor het maken van microscoop, spottingscope en astronomische foto’s. Meestal een stuk betere resultaten dan bij eenvoudiger speciale microscoopcamera’s. Je gebruikt daarvoor een verstelbare smartphone-adapter om de cameralens van de smartphone exact boven de uittredende pupil van het oculair te plaatsen. Het beeldscherm dient dan tevens als viewer voor het beoordelen van de te maken opname. Idem bij een telescoop.
Wil je een camera op een oculairhouder monteren dan zijn er in principe twee mogelijkheden. Als eerste een adapter met aan de ene kant de bevestiging voor het oculair en aan de andere kant een verloop naar de cameravatting. Dikwijls zit er dan een universele T2-vatting op waarbij de foto/videograaf de bijpassende bajonet of schroefdraad kiest. Je kunt dan de eigen systeem/spiegelreflexcamera of camcorder met verwisselbare objectieven inzetten. Ook zijn er adapters met een cameraspecifieke merkvatting verkrijgbaar.
Adapters bestaan uit een bevestigingsbuis met aansluitmiddelen. Je kunt hen ook met inwendige optiek voor beeldcorrecties en/of meer vergroting kopen. N.B. Vervang je een vergrotend oculair door een adapter dan gaat de daaraan gekoppelde oculairvergroting verloren.
In de meeste gevallen zal de kwaliteit bij een goede systeem/spiegelreflexcamera boven die van de smartphone uitstijgen. Doch in de praktijk zijn de verschillen vaak minder groot dan gedacht.
Een speciale microscoopcamera
As tweede optie een speciale microscoopcamera. Die zijn er in alle soorten, maten, kwaliteiten en prijzen. Vaak geschikt voor zowel foto en video. Afhankelijk van het model is er een USB-uitgang of HDMI-uit en een aantal typen biedt tevens opname op een geheugenkaart.
Ook hier gaat de camera op maar kan ook in de oculairhouder. Het er op monteren gaat weer via een adapter (los of zit al vast aan het camerahuis). Er zijn ook microscoopcamera’s ter grootte van een oculair die in de microscoophouder daarvoor passen.
Let er op dat er grote kwaliteitsverschillen zijn bij microscoopcamera’s. De goedkoopste modellen bieden slechts 1 tot 5 megapixels. Duurdere komen op 10, 15 MPs of meer. De verschillen in beeldkwaliteit zijn er dan wel naar!
Een ander punt vormt de meegeleverde software. Die biedt mogelijkheden zoals nabewerking van de opnamen en het stapelen van meerdere beelden tot een scherper plaatje met meer diepte.
Foto’s of video door de microscoop?
In de meeste gevallen zal het gaan om opnamen van fraaie preparaten. Dat vergt enig oefenen met de juiste vergroting, belichting/contrast, scherpstellen en het nabewerken van de kleuren. Dat valt gelukkig snel te leren. Een tip is om kant en klare apparaten aan te schaffen. Die zijn al fraai ingekleurd en hebben de juiste dikte om alles te kunnen zien.
Bij video gaat het ruwweg om inserts en bewegende objecten. Een insert wordt meegenomen in de videofilm om bepaalde microscopische detailbeelden te laten zien. Beweging in de microkosmos kan boeiende beelden opleveren. Bijvoorbeeld het leven in een waterdruppel. Slow motion kan attractief werken.
Vergroting en preparaten
Beginners denken bij de microscopische fotografie al gauw aan de grootst mogelijke vergrotingen. In de praktijk voldoen de wat kleinere vergrotingen, dat wil zeggen 10 x, 20 x, 40 x en 100 x veel beter. Een enkele keer wellicht 400 maal.
Je dient onderscheid te maken tussen echt kleine objecten en supermacro-fotografie. Cellen, trilharen, kleine waterdiertjes, insektenpoten of ogen, weefselcoupes, stuifmeel, schimmels, bacteriën e.d. zijn geschikt voor de grotere vergrotingen van 20-100/400 keer. Daarvoor gebruikt men objectglaasje met verlichting van onderen (doorzicht). Om te beginnen dergelijke preparaten kant-en-klaar kopen. Die zijn aangekleurd om de structuren beter zichtbaar te maken. Later experimenteren met het zelf maken.
Het gebied van de supermacrofotografie of video bestrijkt 4 tot 40 maal ware grote. Vaak bloemdelen, complete insecten, kleine voorwerpen e.d. Daarvoor gebruik je een opzichtmicroscoop of een speciaal micro-objectief.
De spottingscope als supertelelens
Spottingscopen zijn gewild voor natuur- en actieopname op afstand. Bij voorbeeld het spotten van wild en sportopnamen maar ook wel bij de astrofotografie van grotere hemellichamen. In de praktijk kan je een spottingscope ook inzetten als een supertelelens. Daarvoor gaat er een adapter voor de smart-phone of de camera op het oculair. Veelal verkrijgbaar van de telescoopfabrikant zelf of van derden met T-adapter of een vaste cameravatting.
Obligaat is een stevig statief. Hoe zwaarder hoe beter bij echt grote vergrotingen. De interne beeldstabilisatie van de camera is regelmatig onvoldoende of werkt niet. Voor 4K-kwaliteit is minimaal en middenklasse spottingscope vereist. Laag geprijsde modellen halen doorgaans niet meer dan Full HD.
De astronomische telescoop
Van de opnamen met astronomische microscopen voor de amateur mag je natuurlijk geen wonderen verwachten. Toch lukt het fotograferen van planeten, de maan, nevels, satellieten en meteoren behoorlijk goed. De maan neigt tot overstraling die je met een maanfilter kunt temperen.
Ook bij de telescoop een bijpassende adapter gebruiken om de smartphone of camera te koppelen aan de oculairhouder. Eentje met omkeerprisma valt te prefereren als de telescoop het beeld op zijn kop zet. Voor goede astronomische opnamen heb je een wat duurdere lichtsterke telescoop nodig.
Bij de astronomie gaat het eerder om fotografie dan video. Niettemin kan je bewegende hemelobjecten en timelapses fraai opnemen. Verder valt de astrotelescoop ook in te zetten als supertelelens.
Astrocamera’s
Een aantal cameramerken verkoopt speciale astrocamera’s (Deep Sky). Deze modellen zijn optimaal aangepast voor de weergave van nevels, planeten en sterren. Er valt onderscheid te maken in camerabody’s die net als bij de microscoop op de oculairhouder gezet worden en gemodificeerde reflex/ systeemcamera’s.
De speciale astrocamera’s scoren beter bij IR-filtering, lichtgevoeligheid (onder andere H-Alfa-licht), natuurgetrouwe kleuren plus een extra vergroting tot 30 keer. Langere belichtingstijden (Bulb) zijn een must.
Algemeen
Werk je met een adapter voor een cameravatting dan gaan doorgaans de elektrische koppelfuncties met de body verloren. E is geen AF of totale automaat beschikbaar. Vaak werkt de diafragmavoorkeuze A(V)nog wel. Anders geheel handmatig instellen. Bij sommige camera’s zoals Fuji moet je in het menu de functie ‘Geen Lens’ kiezen.
Scherpstellen gaat met de hand en met live view. Bij de microscoop via de verstelling van de hoogte. Bij de spottingscopen en astronomische microscopen via de oculairhouder. Enkele camera’s (bijvoorbeeld Panasonic) bieden de mogelijkheid om achteraf het scherpstelgebied aan te passen en dat kan goed van pas komen. Een andere welkome optie vormt het combineren van meerdere foto’s tot een nieuwe (stacking) voor een beter eindresultaat.Van groot belang is de beeldstabilisatie, trillingvrij opnemen. Zorg voor een goede standaard/statief en gebruik zo nodig een zelfontspanner. Het nabewerken van de beelden kan zowel met Photoshop (aparte plug-ins voor astronomie en microscoop) als met sommige montagesoftware.
Op internet valt veel informatie over de genoemde vormen van foto/videograferen te vinden. Complete cursussen, handboeken en instructiefilmpjes. Laat je voor de aanschaf goed voorlichten door een deskundige leverancier. Een miskoop is zo gedaan en dat geeft veel teleurstelling!
Reacties (0)