Statieven zijn al vele honderden jaren ouder dan camera’s. Zij werden ondermeer toegepast bij verrekijkers en telescopen met als voornaamste taken het voorkomen van trillingen, het behouden van een vaste positie en de gebruiker gewicht uit handen nemen.
Bij de opkomst van de fotografie ging het om (zeer) lange sluitertijden. En zonder statief zou de opnemende camera dan ongewenst gaan bewegen. Tevens waren de eerste fotocamera’s allerminst lichtgewichten. Bij video stamt het statief in eerste instantie uit het studiowerk voor tv- en filmopnamen met grote en zware camera’s. Die hield je niet lang in de hand of op de schouder. Tevens van belang zijn hierbij een vaste uitgangspositie en het kunnen maken van vloeiende pans en tilts plus tracking. Ook bij de huidige, een stuk lichtere generatie, videocamera’s is een driepootstatief nog altijd niet weg te denken bij tal van opnamesituaties. Dit zowel in het veld, op locatie als in de studio.
De statieffuncties
Het driepootstatief heeft tal van functies. Vanouds het ondersteunen van een zware camera. Dit op de voet gevolgd door het opnemen vanuit een vaste positie of shot. En uiteraard het kunnen maken van vloeiende zwaai- (pan) en kantelbewegingen (tilt) tijdens de opname. Daarnaast ook het soepel volgen, tracking, van het onderwerp.
Een andere belangrijke functie is het op afstand kunnen bedienen van de videocamera op statief. De cameraman/vrouw behoeft daar dus niet achter te staan. Tevens het werken met meerdere camera’s vanaf statief. Verder komt een statief goed van pas om daar allerlei accessoires aan te bevestigen. Bijvoorbeeld lampen, accu’s, externe drives (opslagmedia) en microfoons plus zendapparatuur.
Basisconstructie
Een driepootstatief voor video bestaat uit de uitschuifbare benen, een cameraplateau met snelkoppeling (voor het bevestigen) een zogenaamde videokop, vaak ook een middenzuil, verstevigingen en de voetjes of pinnen voor de grond waarop het statief staat. De uitvoering kan aluminium, carbon, hout of stevig kunststof zijn.
De benen zijn uitklapbaar en uitschuifbaar. Voor het transport is het statief ingeklapt. Op locatie klapt de gebruiker de drie poten naar wens uit. Hoe breder uitgeklapt des te steviger het statief staat. Voor laag bij de grondse-opnamesituatie moeten de poten tot vrijwel horizontaal plat kunnen. Let op het goed kunnen vergrendelen van zowel het uitklappen als uitschuiven!
De werkhoogte van het statief regel je door de benen uit te schuiven en/of de middenzuil op en neer te draaien (slingertje of klemstuk losdraaien). De al genoemde vergrendeling is van groot belang. Die bepaalt of het statief straks niet ineenzakt of tijdrovend los en vast te maken is. Er is keuze uit klemmen, aan te draaien schroeven met handgreep en ringen. Snelklemmen werken relatief vlugger dan schroeven en ringen.
N.B.: De ideale werkhoogte hangt af van:
- De lengte van de cameraman.
- Het perspectief of stand: vogel, kikker, landschap, horizontaal of verticaal.
- Gebruik voor macro.
De middenzuil biedt dikwijls ook nog twee extra opties: Het omkeren voor macroshots. Het kantelen waardoor een soort cameraarm ontstaat.
Cameraplateau
De hybride systeemcamera of camcorder monteer je op een cameraplateau met de daarin te schuiven koppelplaat. Deze koppelplaat stelt hoge eisen aan de constructie. De camera body dient goed recht en solide als een rots te zitten. Een statiefschroef zet de zaak vast en een richtpinnetje voorkomt het storend draaien van de camera op het plateau. Een metalen constructie heeft de voorkeur op kunststof.
Zit het camerahuis eenmaal vast op de koppelplaat dan schuif je het geheel in de bevestigingssleuf van het cameraplateau. Daarbij klikt een vergrendeling vast. Til altijd de camera even ter test op om te kijken of deze wel echt goed vast zit!
De koppelingen voor camera’s en statieven zijn gestandaardiseerd. Let altijd op het benodigde type.
De videokop
Een kenmerkend verschil tussen een video- en fotostatief is de videokop. Vaak een twee-assige (vloeistof-)kop waarmee je vloeiend kan pannen en tilten. Gewoon vlekkeloze volgbewegingen maken met een licht vertragende demping. Je kunt de mate van bewegelijkheid instellen. Een hendel met handgreep vergemakkelijkt de bediening.
De vloeistofkop bevat een vloeistofkamer die ongewenste bewegingen dempt. Een stukje precisie engineering dat meer kost dan een gewone videokop. Maar dan lopen de pan en tracking ook wel perfect.
Je kunt een statief al meteen compleet met een vloeistofkop of deze later aanschaffen. In het laatste geval kan de cameraman/vrouw het driepootstatief precies volgens de eigen wensen samenstellen.
Bewegingen en positie
Met een videostatief op drie poten maak je vloeiende horizontale en verticale bewegingen. Horizontaal, pannen, heeft een bereik van 360 booggraden. De kantelbare tilt ligt doorgaans op 165 graden. Een vloeistofkop is duurder dan een balhoofd voor de fotografie. In een vaste positie is zo’n balhoofd ook wel bruikbaar voor video.
Met een kantelbare middenzuil kan je de statiefkop ook zijwaarts instellen. Let wel goed op het in evenwicht blijven van de camera met statief! Een omgekeerde middenzuil is heel handig bij rotsvaste macro-opnamen. Controleer altijd of de middenzuil goed vast zit.
Bij een vaste studio- of veldsetting blijft het statief op zijn plaats staan. Je kunt het geheel van camera plus statief wel verplaatsen maar dat is nogal eens onhandig en zwaar. Een aantal wieltjes onder het statief, de dolly, maakt het objectief verrijdbaar. Dit los of over uitgelegde rails. Tot slot noemen wij nog statieven met robotbesturing- en armen. Deze zijn op afstand, voorgeprogrammeerd en ook via kunstmatige intelligentie (AI) te bedienen.
Materiaal en gewicht
De materiaalkeuze bij de driepoot is op functionaliteit, demping en gewicht. Daarnaast tevens een kostenaspect. Van oudsher wordt er hout gebruikt. Dat is licht, stevig en dempt trillingen prima. Bekend in deze zijn de statieven van Berlebach.
Aluminium maakt het statief eveneens licht en valt eenvoudig in/uitschuifbaar te maken. Doorgaans de wat goedkopere driepootstatieven met een wat geringere demping voor trillingen.
Carbon is bijzonder stevig en licht plus dat het trillingen ook goed dempt. Het materiaal is meestal duurder dan hout en aluminium. Vaak ook lekker compact uit te voeren waarmee carbonstatieven ideale reisgenoten worden. Er zijn ook statieven die volledig uit kunststof zijn opgebouwd. Licht, goedkoop maar niet altijd even robuust en stabiel.
Het gewicht van de camera en dat van het statief moeten met elkaar in overeenstemming zijn. Een te zware camera op een daarvoor te licht driepootstatief raakt snel uit balans en dempt ongewenste bewegingen en trillingen een stuk minder. Aan een te zwaar statief til je jezelf een breuk. Een compact inklapbaar statief is een makkelijke en lichte metgezel op reis. Bedenk wel dat veel inschuifbare delen de stabiliteit niet ten goede komen. Dwarsverbindingen tussen de statiefbenen bieden meer stabiliteit.
Hulpmiddelen en accessoires
Voor statieven zijn er tal van handige en nuttige hulpmiddelen en accessoires verkrijgbaar. Onmisbaar vinden wij de waterpas. Zowel eentje horizontaal als verticaal. In combinatie met een kantelbare videokop en verstelbare poten valt de hybride systeemcamera of camcorder hiermee precies recht uit te lijnen. Ook bij een oneffen bodem of hoogteverschillen.
Met een zogenaamde slider (soort camerarail) kan je de camera naar links/rechts en/of naar voren of achter verschuiven terwijl het statief op zijn plaats blijft staan. Ideaal voor precisiewerk macro en trackingdoeleinden.
Met de al eerder genoemde dolly wordt het gehele statief verrijdbaar.
Dan de voetjes onderaan de poten. Rubberen kantelbare exemplaren passen zich goed aan voor vloeren en ook wel tapijt. Zij beschadigen de vloer niet. Spikes zijn metalen punten die stevig in de ondergrond, bijvoorbeeld gras, grijpen.
Je kunt op een statief tevens video/fotoaccessoires bevestigen. Wij noemen externe accu’s, opslagmedia zoals SSD-drives, lampen, zenders en microfoons. Hiervoor zijn diverse handige houders, klemmen en klittenband verkrijgbaar. Verder komt een speciale hoes of draagtas voor het statief en accessoires goed van pas. Idem een draagriem. In een aantal gevallen valt het statief ook aan de video/fototas te bevestigingen.
En AI?
Het kon natuurlijk niet uitblijven, ook kunstmatige intelligentie (AI) bemoeit zich met het driepootstatief en videokop. Vanuit de astronomie kennen we al slimme statieven die de hemellichamen voor jou opzoeken. Sinds kort zijn de videokoppen ook AI-instelbaar voor tal van opnamesituaties en camerahoeken of -perspectieven. De AI zet de best passende instellingen klaar. Relatief nieuw is het (semi-)automatisch instellen van de hoogte en waterpas. Een andere AI-toepassing vormt de slimme robotbesturing van een of meerdere camera’s op statief op afstand. Desgewenst met tracking. Ondermeer toegepast in robotstudio’s en bij grote sportevenementen met slechts een operator.
Beeldstabilisatie uitschakelen?
Regelmatig wordt de vraag gesteld of je bij het gebruik van een driepootstatief de beeldstabilisatie, optisch of elektronisch, niet beter kunt uitschakelen? Echt nodig is dat vaak niet. Wel kan een OIS of EIS het pannen en tilten binvloeden. Ook kost het onnodig stroom. In ieder geval biedt het statief zelf meer stabiliteit dan de OIS en EIS.
Aanschaftips
Waarop nu te letten bij de aanschaf van een driepootstatief voor video?
- Het gewicht en omvang van de gebruikte camera. Het statief moet de camera ruim kunnen dragen. En het camerahuis dient goed op bevestigingsplaat te passen. Dwarsverbindingen nodig?
- De juiste werkhoogte. Let op de lengte van de gebruiker, de camerapositie en het aantal verstelmogelijkheden. Wel of geen middenzuil?
- Investeer in een goede (vloeistof-)videokop. Wat zijn de rotatie- en bewegingsmogelijkheden?
- Hoe snel kan je de camera op- en afnemen? Een degelijke vergrendeling?
- De bevestigingsschroef. Standaard maat? Ook ander attributen zoals lampen of microfoons te bevestigen? Veelal met een verloopje.
- Hoe werken de klemsystemen voor de uitklapbare benen?
- Het materiaal, gewicht en de omvang van het statief. Robuuste statieven kosten wat meer doch gaan vele tientallen jaren mee.
- Een waterpas aanwezig?
- De beschikbare accessoires en wordt er ook gereedschap om het statief te verstellen meegeleverd? Ook een draagtas is heel gewenst.
- Hoe snel valt het statief in de praktijk op te zetten en weer in te klappen?
Tot slot
Het driepootstatief voor video bewijst in de praktijk nog altijd dagelijks zijn nut. Dit zowel bij de stabilisatie van het beeld en fraaie vloeiende camerabewegingen als het vasthouden van een bepaalde uitgangspositie. Tevens handig voor het bevestigen van allerlei video-accessoires en hulpmiddelen.
Reacties (0)