Wat is de ideale kijkafstand voor een Ultra HD 4K-tv?

Kijkhoek Ultra HD 4K: hoe groter hoe leuker

De kijkhoek, het deel van je blikveld dat gevuld wordt door het beeldscherm, heeft een grote impact op je kijkbeleving. Wie van ver op een klein scherm kijkt (en dus een kleine kijkhoek heef), voelt zich niet snel meegesleurd in de actie. Dat is ook een van de redenen waarom cinemaschermen zo groot zijn. Onze eerste richtlijnen komen, net zoals voor Full HD tv’s, uit de cinemawereld. Kijken we naar SMPTE (Society for Motion Picture and Television Engineers) en THX dan komen we opnieuw uit op aanbevolen kijkhoeken die variëren tussen 26° en 40°.

Op een Ultra HD 4K-scherm zie je weliswaar veel meer detail (tot 4x meer uiteraard). De verleiding om dichter bij je scherm te zitten, en een nog grotere kijkhoek te creëren is dan ook reëel. Dan komt de 60° die je op de voorste rij in de bioscoop geniet wel in zicht. Maar anderzijds, dan zit je wel heel dicht bij het scherm. Voor een 65 inch tv betekent dat bijvoorbeeld 1,3m kijkafstand. Is dat niet te dicht?

Allerlei kijkhoeken op een rij

Omdat kijkhoeken wel interessant zijn, maar moeilijk te vertalen naar concrete woonkamersituaties converteren we ze naar de verhouding tussen kijkafstand en schermdiagonaal (allebei gemeten in cm). We veronderstellen natuurlijk een 16:9-scherm, zowat alle tv’s gebruiken vandaag die beeldverhouding. Is de schermdiagonaal uitgedrukt in inches, reken die dan eerst om naar cm, een inch is 2,54 cm. Als voorbeeld, een 55 inch tv heeft een schermdiagonaal van 55 x 2,54 = 139,7 cm.

In de onderstaande tabel vind je de kijkhoek, de overeenkomstige verhouding tussen kijkafstand en schermdiagonaal, en een opmerking met de herkomst van die maat.

Wie meer wil weten over wat een arcminuut scherptezicht nu net betekent, en of dat veel of weinig is, verwijzen we naar verderop in dit artikel waar we de wetenschappelijke onderbouw wat verstevigen.

Praktische regels: Ultra HD 4K kijkafstand en schermgrootte

Een nieuwe set richtlijnen voor de kijkafstand en schermgrootte bij een Ultra HD 4K-scherm, kan probleemloos vertrekken van de Full HD-aanbevelingen. Daar zetten we als grenzen voor de verhouding kijkafstand/schermformaat 1,5 tot 2,5 voorop.

Laten we eerst even kijken wat we als nieuwe maximale verhouding kunnen nemen. Wanneer zit je te ver? Voor Full HD was dat 2,5x, daar kunnen we dus zeker onder. Kijken we naar het theoretisch maximum op basis van scherptezicht, dan kom je uit op 1,56, de maximale afstand waarop Ultra HD detail zichtbaar is bij een scherptezicht van 0,5 arcminuut. Dat lijkt dan weer erg dicht. Er zijn bovendien studies die aantonen dat je ook verder nog voordeel hebt. Uiteindelijk lijkt een maximum van 2,0x een mooie grens. Een 55 inch 4K-tv moet dan op ongeveer 2,8m staan, dat past netjes in heel wat huiskamers.

Als richtlijn voor de verste afstand geven we daarom 2,0x de schermdiagonaal.

En wanneer zit je te dicht? Herinner je de verleiding waarover we eerder spraken om zo dicht bij je tv te zitten dat je een 60° kijkhoek hebt? Die 60° kijkhoek komt overeen met een verhouding van 0,75x de schermdiagonaal als kijkafstand. Dat is bovendien ongeveer de grens waarop je met een scherptezicht van 1 arcminuut alle detail op een Ultra HD 4K-scherm ziet.  Kan dus perfect zou je denken, maar dat betekent ook dat je amper op één meter van een 55 inch scherm zit. Ja, het kan dus, maar in de woonkamer zien we dat niet snel gebeuren. Zelfs een 85 inch scherm staat dan amper 1,6m van je neus. Een veel realistischere ondergrens lijkt ons de THX-richtlijn van 40°

Als richtlijn voor de dichtste afstand geven we daarom 1,2x de schermdiagonaal.

Voor Ultra HD 4K komen we dus op de volgende aanbevelingen uit:

Of omgekeerd:

Bijkomende bedenkingen

Meer nog dan bij Full HD-schermen benadrukken we graag dat dit richtlijnen zijn. Wil je verder zitten, of net dichterbij, doe dat dan. Ultra HD 4K-tv’s bieden ons nog meer flexibiliteit dan Full HD-modellen én meer beeldkwaliteit. Maar wil je echt van de meerwaarde van al dat extra detail genieten, dan zijn onze richtlijnen wel een uitstekende gids.

Bedenk dat hoe groter de kijkhoek is, hoe actiever en meer betrokken je kijkervaring zal zijn. Voor een echte filmbeleving of epische tv-reeksen mag je best naar de grotere schermformaten kijken. Zoek je meer een ontspannen kijkbeleving voor nieuws, soaps of praatprogramma’s, kies dan eerder een kleinere maat.

Marvel Studios’ AVENGERS: INFINITY WAR..L to R: Doctor Strange/Stephen Strange (Benedict Cumberbatch), Iron Man/Tony Stark (Robert Downey Jr.), Bruce Banner/Hulk (Mark Ruffalo) and Wong (Benedict Wong)..Photo: Chuck Zlotnick..©Marvel Studios 2018

De kwaliteit van je content speelt een grote rol in je kijkervaring. Van je dvd-collectie mag je geen wonderen verwachten. Vooral met het beste beeldmateriaal haal je optimaal plezier uit je Ultra HD 4K-tv. Moderne streaming-content, Ultra HD Blu-ray en recente spelconsoles staan garant voor de leukste kijkervaring.

Hoe scherp zien we eigenlijk?

Zit je met zo’n 60° kijkhoek niet veel te dicht? Om dat te beantwoorden moeten we weer naar de theorie omtrent scherptezicht kijken.

Vaak wordt het Snellen scherptezicht aangehaald als basis voor een richtlijn. Wie bij de oogarts 20/20 scoort kan details onderscheiden van 1 arcminuut (een 60^e van een graad). Maar 20/20-zicht is een vrij willekeurige referentie die wordt beschouwd als ‘voldoende scherp’ zicht. Het is niet het gemiddelde scherptezicht van de bevolking, en zeker niet het beste scherptezicht. De scherpste menselijke ogen scoren 20/10, en onderscheiden details van 0,5 arcminuut (een 120^e van een graad). Zij zien dubbel zo veel detail als iemand met 20/20 zicht. Zelfs de meeste mensen met gezonde ogen hebben iets beter dan 20/20 zicht, typisch ergens tussen 20/16 en 20/12.

Gewoon scherptezicht zegt ook niet alles. Er bestaan ook zaken zoals Vernier scherpte, dat is de mate waarin je twee lijnsegmenten perfect kunt aligneren. Vernier scherpte gaat tot 0,13 arcminuten!

Het NHK (Japan Broadcasting Corporation) heeft ook onderzoek gedaan naar hoeveel detail we bij UHD kunnen waarnemen. De resultaten toonden aan dat we veel meer detail konden zien dan verwacht. Bij het onderzoek vroeg men of de beelden ‘realistischer’ oogden en bleek dat de testers beelden konden onderscheiden die detail hadden tot 312 pixels per graad. Dat is meer dan 5x wat we als ‘normaal’ zicht beschouwen en nog steeds meer dan 2,5x wat de beste menselijke ogen zien. De verbetering in ‘echtheid’ liep steil op tot 100 pixels per graad, maar bleef daarna trager doorlopen tot 312 pixels per graad (het maximum getest).

De EBU (European Broadcasting Union) testte in 2013 op een 56 inch toestel, vanop een kijkafstand van 2,7m (ongeveer 1,9x diagonaal) en 1,5x hoogte (ongeveer 0,74x diagonaal) het verschil in perceptie tussen 720p, 1080i, 1080p en 4K-resolutie. De resultaten toonden geen duidelijk verschil tussen 720p, 1080i en 1080p. 4K werd als een kleine, maar statistische significante verbetering waargenomen.  Die verbetering was meer uitgesproken voor de kortere kijkafstand.

Gebaseerd op al deze informatie lijkt het duidelijk dat Ultra HD wel degelijk tot betere beeldkwaliteit kan leiden. Al is de winst op kleine schermen (onder de 55 inch) in een normale woonkamer (2,5 tot 3m kijkafstand) eerder klein.

Meer informatie

Meer informatie, verkoopadviezen en tips over home cinema systemen, lcd-tv’s, oled-tv’s, receivers, luidsprekers, digitale televisie en streaming technieken vind je in onze uitgebreide tips en advies sectie.