Enkele weken voor de start van het jaarlijks georganiseerde Dutch Audio Event ontvang ik van Penhold de uitnodiging voor een luistersessie. Een privÈ luistersessie waarbij de elektrostatische MartinLogan Expression ESL 13A luidsprekers centraal staan. Deze elektrostaten worden bij deze sessie aangestuurd door een fraaie Michi set van Rotel. Zowel de Michi componenten en de MartinLogan luidsprekers zijn, elk op hun eigen vlak, juweeltjes. Juweeltjes waar ik je graag een impressie van geef. Een impressie van een vergelijkbare set die je binnenkort ook zelf in Veldhoven kunt beluisteren.
De MartinLogan Expression ESL 13A is een flinke luidspreker, maar heeft dankzij het transparante vel geen al te overheersend karakter in de ruimte. De 156 centimeter hoge elektrostaat uit de Masterpiece Series van het Canadees Amerikaanse bedrijf is voorzien van een 13-inch breed XStat CLS transducer membraan voor de weergave van de midrange en topend in de muziek hierbij geeft dit panel de frequenties vanaf 300 hertz tot 23 kilohertz weer. Dit zogenaamde Curvilinear Line Source membraan heeft de kenmerkende, licht gebogen vorm waarmee de fabrikant inmiddels een iconische status heeft verworven. Dankzij deze unieke vorm hebben deze elektrostaten een groter oppervlak dan planar luidsprekers met vlakke panelen en hiermee leveren deze elektrostaten bovendien een ongekend ruimtelijke geluidsbeleving.
Voor de weergave van lage tonen heeft de fabrikant actief laag toegevoegd dat aanvult vanaf 24 hertz. Deze laagsectie bestaat per luidspreker uit twee 10-woofers en een dubbele 300 watt klasse D versterker met een 24 bit DSP. MartinLogan heeft er ook Anthem Room Correction aan toegevoegd en dit is een absolute game changer. Hiermee kan de laagweergave van het diepste en meest lastige laag in elke ruimte worden geperfectioneerd. Bovendien heeft de ESL 13A een unieke feature waarmee de overlap van het frequentiegebied van de woofer en het elektrostatische vel kan worden aangepast. Hiermee zijn enerzijds de onderlinge klankverschillen veroorzaakt door de plaatsing te variëren, anderzijds kun je de luidsprekers meer precies qua klank afstemmen op de ruimte en jouw persoonlijke voorkeuren.
Michi, de high-end paradepaardjes van Rotel
De MartinLogan ESL 13A’s worden tijdens deze sessie aangestuurd door de fraai ogende Michi X5 Series 2 geïntegreerde versterker. Deze versterker is werkelijk prachtig gebouwd. De robuuste behuizing heeft afgeronde hoeken en de geheel vlak uitgevoerde koelprofielen hebben zorgvuldig op een efficiënte luchtstroming ontworpen kanalen om de klasse AB eindtrappen koel te houden. Het front bestaat vrijwel geheel uit een fraai glanzend paneel waarin minimalistisch twee solide aanvoelende draaiknoppen voor de bediening zijn opgenomen. Hiertussen is een informatiedisplay geplaatst waarop alle instellingen zijn af te lezen. De versterker wordt geleverd met een slanke afstandsbediening die begint te stralen wanneer je deze in de hand neemt.
De gebalanceerd en dual-mono opgebouwde versterker levert een uitgangsvermogen van 350 watt aan 8 ohm en met 600 watt een bijna een verdubbeling van dit vermogen aan 4 ohm. Met minder dan 0,009% harmonische vervorming is dit best indrukwekkend te noemen. Het frequentiebereik start bij 10 hertz en loopt op tot maar liefst 100 kilohertz. Dit alle zegt iets over de kracht, stabiliteit en de snelheid waarmee deze versterker belangrijke transiënten in de muziek kan weergeven. Hiermee maakt de Michi op papier een ideale match met de MartinLogan elektrostaten, al kunnen deze dankzij de gevoeligheid van 91 decibel ook met een bescheiden buizenversterker topprestaties leveren. Intern heeft de versterker een ingebouwde 32-bit ESS Sabre DAC met DSD-ondersteuning en ROON. Vinyl liefhebbers worden met de ruisarme MM én MC phonostage ook niet vergeten.
Als bron kiest Penhold voor de Michi Q5 cd-speler de optiek en bouwwijze deelt met de X5 versterker. De Q5 is een pure Redbook speler met een bovenlader loopwerk en is voorzien van een helder verlichte tray en een zware uit aluminium vervaardigd puck. Deze high-end speler speelt geen SACD-layer, geen DVD-A, beschikt niet over HDCD-decoding en doet al helemaal niet aan mp3 weergave. Ondanks dat de speler is voorzien van een netwerkaansluiting, ondersteunt deze ook geen streaming audio en wordt uitsluitend gebruikt voor het online ophalen van album art. Michi richt zich dus op een pure cd-weergave in de hoogst mogelijke geluidskwaliteit. Hierbij ondersteunt de speler wel cd-tekst. Dit is een feature die ik al lang niet meer heb aangetroffen bij moderne spelers en zie dit als een grote plus. De bediening van de speler geschiedt met knoppen die onzichtbaar onder de display zijn geplaatst, maar kan eveneens met de prachtige slanke remote worden bediend. Tenslotte levert kabelfabrikant AudioQuest de stroomkabels, gebalanceerde XLR-interlinks en hoogwaardige single-ended luidsprekerbekabeling. Een fraaie en met zorg samengestelde set waarbij Penhold gaat voor een hoogwaardige, minimalistische aanpak.
Penhold luistersessie
Wanneer ik de grote luisterruimte op de eerste verdieping bij Penhold betreed, staat de set al te spelen. De luidsprekers zijn nagelnieuw en hebben elke minuut nodig om helemaal los te komen voor de audioshow later dit jaar. De vellen worden op dit moment gemasseerd met een lekker stukje jazz waarbij koperblazers me uitbundig begroeten. Direct ervaar ik het snelle en open karakter van de MartinLogans in combinatie met de Michi versterking. Het gemak en de luchtigheid waarmee deze elektrostaten muziek weergeven is zalig. Wanneer je nog nooit een elektrostaat van MartinLogan hebt beluisterd, dan adviseer ik je om dit zeker eens te doen want dit is heel speciaal. Wanneer ik door de ruimte wandel, ervaar ik op meerdere plekken in de ruimte een heerlijk ruimtelijk geluid. Ook valt het me op dat het laag mooi homogeen in de ruimte wordt verspreid en ervaar geen plekken waar het extreem piekt of juist uitdooft. Dit is grotendeels te danken aan een nauwkeurig door Penhold ingemeten Anthem ruimtecorrectie.
Dan neem ik plaats op de luisterpositie. Deze is exact in de sweetspot en hierbij ervaar ik direct een magische luisterbeleving. Het geluidsbeeld expandeert tot een maximum breedte, in de hoogte en fraai gelaagd de diepte in. Van de importeur begreep ik dat het geheim voor een correcte opstelling van een MartinLogan ESL eenvoudig is. Schijn vanuit de luisterpositie met een lampje op het gebogen paneel en wanneer het ‘vel’ een reflectie toont op een afstand van 1/3 tot de binnenzijde, creëert de elektrostatische luidspreker een realistisch geluidsbeeld en een mooie sweetspot. Hierna wissel ik de gemakkelijk verteerbare jazz-cd voor Unplugged van Alice in Chains en hierbij kiest ik eerst het nummer Got Me Wrong. Oh, wat rammelt de gitaar hier al meteen heerlijk de ruimte in. Door de energie waarmee de rauwe leadzang messcherp uit het midden van het podium wordt weergegeven spat de emotie en onvervalste echtheid ervan af. De medebandleden laten het geluidsbeeld met de akoestische instrumentaria organisch groeien.
Vervolgens selecteert ik het openingsnummer Nutshell waarbij het publiek de ruimte eerst met een mooie live atmosfeer vult en de bandleden een voor een het nummer vanaf het podium opbouwen. De warmte uit de body van de akoestisch gitaar en de typische warme maar droge punch van de snaren van de akoestische bas geven me kippenvel. Hierna boort de leadzang vanuit een centrale positie messcherp in mijn ziel. De bijna statisch aanvoelende energie knapt van zijn stembanden af. De raspjes, rafeltjes, rammeltjes van snaren tegen het fretboard en alle ongepolijste imperfecties maakt het luisteren naar deze akoestische sessie tot een vreugdevol feestje. Hier is niets aan gesleuteld. Dit is waar het bij de muziekbeleving van jouw favoriete band om gaat. Dit is live en wat laat deze set dit fenomenaal horen.
Terug in de tijd
Nadat de trommelvliezen zijn opgewarmd kies ik het album Into The Labyrinth van The Dead Can Dance. Een genre waar ik voor in de stemming moet zijn, maar waarbij het intronummer Yulunga (Spirit Dance) heel mooi laat horen hoe een set de soundstage opbouwt en waar deze de verschillende elementen in de ruimte plaatst. Presteert de set goed, dan zink ik al snel weg in het muzikale landschap dat zich kenmerkt met eigenwijze zeemeeuwen en vreemde klanken. Wanneer ik de strijkinstrumenten beluister verbaas ik me over het hoog oplossende vermogen waarmee deze set dit album weergeeft. De klagende zang en de uit het Midden-Oosten afkomstige instrumenten scheppen een majestueuze luisteromgeving. Percussie wordt weids en ruimtelijk neergezet en de meeuwen nemen een eigen plek in tussen de luidsprekers en het plafond. Het laag legt een heerlijk ontspannen laagfundament in de ruimte. Niet te overheersend, maar juist met een delicate balans. Zalig dit.
Na het ontwaken uit een droomwereld plaats ik tenslotte het album Out Of The Blue van de band XQS Excuse onder de puck en start ik de gelijknamige introtrack. Ik weet niet veel van de band, behalve dat deze eens uit de omgeving van Arnhem en Nijmegen kwam. De officiële website bestaat niet meer en er is online ook niet veel recents meer over deze band te vinden. Jammer, want dit album behoort tot een van de muzikale pareltjes in mijn collectie en kenmerkt zich door zijn hele eigen aanstekelijke post-grunge, pop en rock invloeden. Bij het melodieuze Out Of The Blue worden de toms en slagwerk met een heerlijk authentieke klank door de MartinLogan’s weergegeven. De elektrische leadgitaar klinkt rauw als een wortel maar heeft, net als het slagwerk, een warme volheid over zich. Dit is echt lekkere muziek. Dit laagdrempelige album klinkt misschien een beetje gecomprimeerd, maar legt op hetzelfde moment een kenmerkende ruige garageband sound in de ruimte. Geluid met een authentieke klank die je ook ervaart wanneer je een oefenruimte betreedt waar een band in een muffige en licht zweterige atmosfeer aan het repeteren is. Dit brengt me, met gesloten ogen, gevoelsmatig een paar jaar terug in de tijd.
Mijn oordeel
Mijn doordeweekse werkomgeving wordt vooral bepaald door het werk achter een laptop in een huiselijke omgeving. Het incidenteel bezoeken van een winkel of importeur zijn voor mij dus momenten waar ik van kan genieten. Dit luisterbezoek aan Penhold maakt hierop geen uitzondering. Zeker niet wanneer ik aan de weergave-eigenschappen kan horen dat er tijd en moeite is besteed om de set goed aan me te presenteren. Want jongens, wat levert deze MartinLogan Michi combinatie sublieme prestaties. Ondanks dat te veel openheid en transparantie het niet altijd voor me doen, levert deze set dit op een ongedwongen wijze waarbij ik meermaals in een muziekstuk een ‘hé’ moment ervaar. Een lijntje, een kraakje of subtiel aanwezig detail dat ik niet eerder had opgemerkt bij albums die ik al decennialang dacht te kennen. Deze Expression ESL 13A elektrostaten fileren de muziek laagje voor laagje met de precisie van een hersenchirurg, zonder het karakter of de ziel uit de muziek te snijden.
Dankzij het snelle en stabiele karakter van de Michi versterking maakt deze een uitstekende match met deze hoogsensitieve elektrostaten waarmee de meest subtiele details in de muziek tot leven komen. De bijpassende cd-speler maakt de beleving helemaal compleet. Met deze set investeer je in een combinatie waarmee je album na album onder een microscoop legt en telkens weer details waarneemt die je altijd hebt gemist. De toevoeging van ARC voegt een homogeen en goed gecontroleerd laag aan de weergave toe. Met ingeschakelde ruimtecorrectie ervaar ik een fraai gebalanceerd totaalbeeld waarbij het laag met minder intensiteit maar met meer kwaliteit wordt weergegeven. Wanneer we ARC uitschakelden nam het laagste laag met een fractie toe, maar leverde deze op controle in. Dit werkt dus zeer effectief.
Tenslotte hebben we nog gespeeld met het overgangsgebied tussen de woofer en het hooggespannen vel. Omdat woofers enige massatraagheid hebben terwijl het flinterdunne vel juist meer snelheid heeft, heb ik wel eens begrepen dat een goede aansluiting op elkaar lastig is en dit heeft MartinLogan inmiddels goed in de vingers. Aangezien een elektrostaat vaak wat verder in de ruimte geplaatst moet worden om geen hinder te ondervinden van de achter het panel opgewekte geluidssignaal, kan de muziek in sommige ruimtes misschien wat dun klinken. Wanneer we met de overlap in dit gebied spelen, zorgt dit voor een warmere klank en een toename in punch in het midlaag. Penhold had deze overgang al zodanig ingesteld dat ik de door hen verkozen stand prefereerde boven de latere instellingen. Met een toename van overlap vond ik de midbas in de luisterruimte bij Penhold een fractie te veel aan gewicht krijgen, maar liet me wel duidelijk het effect ervan horen.
Tijdens de reviewperiode heb ik uiteraard meerdere albums in de speler gehad. Hierbij kwam ik tot de conclusie dat dit geen speler is om nummer na nummer van verschillende schijfjes af te spelen. Hiervoor vergt het uitnemen en plaatsen van de puck te veel. Hoe zeer ik dit ook voorzichtig probeerde te doen, het lukte me zelden zonder met de zware puck tegen de rand aan te tikken. Ondanks dat de afwerking uiterst sterk is, bij een speler van een slordige zesduizend euro is elke tik in gedachte al snel een euro waard. De Michi Q5 is, net als een geheel manuele platenspeler, een speler voor pure muziekliefhebbers. Deze speler nodigt juist uit om een album op te zetten, er comfortabel voor te gaan zitten en, onder het genot van een glaasje van het een of ander, het gehele album uit te luisteren. Hond op de bank en het gezin dus op de vloer. Zo kan je avond toch niet meer stuk?
Conclusie
Penhold heeft met de MartinLogan Expression ESL 13A, de Michi X5 en de Q5 een minimalistische maar hoogwaardige set voor me samengesteld. Dankzij ARC en een optimale plaatsing heb ik van elk album tot in de kleinste details en nuances in de muziek genoten. Ben je na het lezen van deze indruk nieuwsgierig geworden, dan staat tijdens het Dutch Audio Event ook een dikke Michi set met de door mij beluisterde MartinLogans voor je opgesteld. Deze wijkt met een gescheiden voor- en eindversterking van de door mij beluisterde set af. Dankzij deze flinke upgrade zal deze set waarschijnlijk op een nog hoger niveau presteren. Ben je straks ook in Veldhoven, vergeet dan niet om deze fraaie combinatie te gaan beluisteren. Misschien ben ik er zelf ook wel bij.
Prijzen
MartinLogan Expression ESL 13A € 10.999,- per stuk
Rotel Michi X5 € 8.999,-
Rotel Michi Q5 € 5.999,-
Penhold, www.penhold.nl
Reacties (0)