Primare bouwt al meer dan 35 jaar gewaardeerde en goed ontvangen hifi-apparatuur. De laatste jaren heeft het Zweedse merk zijn missie verfijnd en wordt er met een heel eigen Practical Design-aanpak ingespeeld op de nieuwste trends. Wat dat precies betekent, dat vragen we aan Primare-marketingdirecteur Terry Medalen.
Elk merk heeft wel z’n verhaal en mission statement. En laten we eerlijk zijn: vaak is dat pure marketing. Maar het fijne aan de audio-industrie is dat de meeste bedrijven het wél echt menen. Ze spuien zelden een hoop loze woorden opgesteld door een kamer vol boekhouders die amper weten wat hun onderneming produceert. Maar zelfs in een landschap gevuld met hifi-merken die met veel ernst en overtuiging te werk gaan is Primare een van de uitschieters. De Zweedse firma is opvallend sterk bezig met het uitleggen wat ze precies doen en waar ze voor staan. En dat is een heel andere boodschap dan wat je meestal hoort.
En neen, de zoektocht naar wat hun DNA inhoudt, lijkt niet bedoeld te zijn als navelstaarderij of een oefening in marketingspeak. Het Primare-team zoekt die kennis om helderheid te scheppen bij het ontwerpen van nieuwe producten. Het valt inderdaad op dat er bij de Primare-toestellen – en dat zijn versterkers, cd-spelers, streamers en voortrappen – andere accenten zijn gelegd dan bij de vele rivalen. Het begint al bij het designproces, horen we van Terry Medalen.
Scandinavische roots
De aandacht voor clean design was er al toen Bo Christensen Primare in 1985 oprichtte. Ingegeven door Scandinavische designfilosofieën, maar ook technisch sterk dankzij de aanwezigheid van ingenieurs zoals Bent Nielsen, die er sinds de aanvang bij was. Aanvankelijk zocht het merk wat meer extraverte ontwerpen op, zoals de radicaal zeshoekige 200 Series. Eind jaren negentig verscheen de 30 Series, de eerste toestellen die de Primare-designtaal vastlegde die nu nog altijd gehanteerd wordt.
Zoeken naar een balans
Een sleutelwoord dat in het designproces bij Primare de richting aangeeft is bijvoorbeeld ‘hygge’, een Scandinavische term voor… Ja, voor wat juist, Terry? “In het Zweeds staat het voor muziek, maar in het Deens en Noors voor cosy. Maar eigenlijk betekent het nog veel meer dan gewoon ‘gezellig’. Het drukt de diepe tevredenheid over het leven uit, zoals je beleeft aan tafel met vrienden en familie, of bij een knetterend haardvuur.” Hoe vertaalt dat zich naar een hifi-apparatuur? Je zou nu snel heel stereotiep over een ‘warm’ geluid kunnen beginnen, maar afgaande op wat wij al ervaren hebben is dat niet helemaal een correcte manier om ernaar te kijken. Medalen verwijst liever naar het Prisma-platform en de Prisma-app. Dat is het streaminggedeelte dat in veel van de Primare-producten aanwezig is (zie kader op volgende pagina).
Een andere term die Primare bezighoudt is ‘lagom’, een oer-Zweeds woord met vele betekenissen. Voor Medalen is het vooral significant als het staat voor ‘niet te veel en niet te weinig’. Hij verwijst dan onder meer naar hoe Primare voedingen selecteert voor zijn versterkers of de beslissing om te kiezen voor de UFPD 2-versterkertechnologie, maar we zien die filosofie ook een invloed hebben bij het industriële design van de Primare-toestellen. Heel kenmerkend is dat er gekozen is voor een moderne update van een klassieke vorm. De Primare-toestellen zijn op zich rechthoekig zoals vele audiotoestellen, maar door het gebruik van een zwevend voorpaneel uit geborsteld staal met een spaarzaam wit op zwart OLED-display, een beperkt aantal kleine toetsen en vaak een of twee grote, solide metalen draaiknoppen ontstaat een heel eigen sobere identiteit. Het is een soort verfijnde eenvoud.
Prisma
Verschillende Primare-toestellen komen met ingebouwde streamingopties. Primare koos daarbij om een eigen platform te ontwikkelen, Prisma. Het wordt in elk apparaat met streaming toegepast, van de compacte NP-5 MK2-streamer tot de high-end PRE35 Prisma-voorversterker. De bijhorende Prisma-app (iOS en Android) kan daardoor elk Primare-toestel bedienen. In sommige gevallen zelfs oude, helemaal analoge apparaten. Dat ontdekten we bijvoorbeeld tijdens het testen van de NP-5-streamer. Het is uitgerust met een RS-232-poort zodat je een kabel kunt leiden naar een Primare-versterker met een digitale input en eenzelfde RS-232-poort. Het wordt dan helemaal bedienbaar in de Prisma-app, incluis selectie van ingangen.
Als een merk anno 2021 ons vertelt dat ze kiezen om een eigen streamingplatform te ontwikkelen, fronsen we snel de wenkbrauwen. Het is immers niet eenvoudig om als hifi-bedrijf aan software-ontwikkeling te (blijven) doen. Er zijn voldoende voorbeelden van streaming-apps die niet up to date blijven of merken die blind blijven voor hoe de meerderheid naar streamingmuziek luistert. Primare koos daarom voor een gulden middenweg: Prisma is hun ding, maar de primaire manier van streamen is AirPlay 2 of Chromecast. Je hoeft de Prisma-app dus niet te gebruiken, de Primare-apparaten verschijnen gewoon in de app van streamingdiensten als Apple Music, YouTube Music, Qobuz en Tidal. Spotify Connect is er dan voor lui die liever vanuit de Spotify-app werken en DLNA zit ingebakken voor muziekliefhebbers met hun eigen hi-resbestanden. Als we dit schrijven is enkel de NP-5 MK2 Roon Ready, de bedoeling is dat de andere Prisma-toestellen volgen. Er wordt gewerkt aan de integratie van een aantal andere zaken, zoals internetradio.
Harmonie
Onder andere lagom, maar ook de erkenning dat niet alle muziekliefhebbers tegenwoordig op zoek zijn naar een groot systeem, deed Primare verder nadenken over de vorm en functie van hifi-toestellen. Een eerste vaststelling is dat het Zweedse merk gekozen heeft voor verschillende lijnen die qua hun looks wel allemaal perfect bij elkaar passen. Het industriële design wordt dus heel consequent toegepast, een teken dat er met zelfvertrouwen voor een bepaalde richting werd gekozen. Er is een zekere eenvormigheid die je bij weinig audiofabrikanten ziet. En dat is een goede zaak, want het zijn de interessantste merken die goed weten wat ze willen qua design. Zie bijvoorbeeld: Apple of BMW.
De line-up bestaat uit drie families: I15, i25 en i35. Het eerste wat opvalt is dat die I15 een heel ander formaat heeft dan de andere twee lijnen, wat significanter is dan je zou vermoeden. Door te kiezen voor een slanker profiel moet de I15-serie, de instapfamilie bij Primare, een stuk minder opvallend of ja, ‘aanstootgevend’ in een woonkamer vertoeven. Dat lukt die I15-modellen met afmetingen van amper 7,3 cm hoog en 35 cm breed vrij goed. Ondanks die bescheidenheid bevatten ze wel ‘echte’ hifi-onderdelen, zoals goed presterende klasse D Hypex-modules in de versterkermodellen, ondersteund door gesofistikeerde en robuuste voedingen, of aparte DAC-luiken. Dat zie je minder bij producten die op eerste zicht lifestyle-vriendelijk ontworpen zijn. Vaak is het vertrekpunt dat zo’n product klein en compact moet zijn, en zijn de technische keuzes die daarop volgen daarop afgestemd. Helemaal anders is dat niet bij Primare, maar de Practical Design-filosofie levert toch toestellen op die volbloedig hifi te noemen zijn.
WiSA
De audio-industrie staat op een keerpunt. Dat zie je in de enorme variëteit van producten die er verschijnen. Aan een kant is er het geloof in de traditionelere vormen van hifi, met bronnen, een versterker en een paar passieve speakers. Maar er is ook de nieuwe strekking, die inzet op actieve speakers die geen tower of power vereisen. Op eerste zicht nestelt Primare zich in dat eerste kamp, maar dat klopt niet helemaal. Al heel vroeg hield het rekening met de actieve speaker-trend. De SC15 Prisma- en PRE35 Prisma-voorversterkers die perfecte partners zijn voor eindtrappen zoals de 35.2 of de I15-versterker bevatten eveneens een WiSA-module waarmee je actieve luidsprekers actief kunt aansturen. Daardoor kon zo’n SC15 Prisma of PRE35 Prisma streaming en connectiviteit toevoegen aan draadloze speakers. En dat via WiSA, een nogal unieke speakerkabelvervanger die ontworpen is om echt bij de hifi-markt te passen. De standaard ondersteunt daarom overdracht in hi-reskwaliteit en met een lage latency – belangrijk voor tv-geluid. Primare maakt zelf geen compatibele WiSA-speakers, maar die zijn te vinden bij verschillende andere merken. Zoals het Deense System Audio (waarmee het merk informeel samenwerkt), Bang & Olufsen of bij Klipsch.
I15 in zijn vele vormen
Heel eigen aan Primare, lijkt ons, is dat de I15-serie bestaat uit veel modellen. Ook dat is ongewoon, want in dit segment kiezen rivaliserende merken vaak om alle energie in één alleskunner-model te steken. Misschien twee. De Zweden zien het anders. Dat er bijvoorbeeld een volledig analoge I15-versterker bestaat én een I15-versterker met Prisma-streaming en DAC ingebouwd, dat heeft iets lagom. Als koper kies je daardoor enkel de functies die je echt wenst. De helemaal analoge I15 is er bijgevolg voor mensen die hun versterker puristisch zien of liefst met aparte componenten werken. Eventueel complementeren ze die I15 met een SC15 Prisma, een voorversterker, DAC en streamer. Wie naar cd’s wil luisteren, kan dan weer kiezen tussen de DD15 – een tot de essentie teruggebrachte cd-transport met enkele digitale uitgangen – of de CD15 Prisma, met DAC en streaming ingebouwd. Gek? Niet helemaal, want als je bijvoorbeeld gaat voor een I15 Prisma is een cd-speler met (opnieuw) een eigen DAC minder optimaal dan een cd-transport. Ga je voor de pure analoge I15, dan is een cd-speler met analoge outputs wél de logische keuze.
Die keuzevrijheid is er ook als je een vinylista bent. De I15 uitgerust kan worden met een ingebouwde MM phono-ingang off kun je opteren voor de aparte R15-MM/MC-phonovoorversterker. De I15 Prisma is dan weer een versterker voor mensen die net géén wildgroei aan toestellen willen. Het is even groot als de andere I15-modellen, terwijl het wel nagenoeg alle opties bevat van de losse toestellen.
Niet enkel de buitenkant
Je kunt de indruk krijgen dat die Primare-obsessie met bepaalde waarden nastreven te maken heeft met het design van het uiterlijk. Op basis van een aantal gesprekken en tests van producten is het echter duidelijk dat heel de productontwikkeling erdoor doordrenkt is. Je ziet dat als je onder de motorkap van producten duikt. Het begint al bij het selecteren van de verschillende onderdelen. “We kiezen niet één bepaalde technologie omdat we die toevallig geweldig vinden. De realiteit is dat sommige technieken beter zijn voor één toestel en bij een ander apparaat er beter voor iets anders wordt gekozen.” Dat zorgt ergens voor een paradox: de Primare-toestellen zien er misschien wel heel gelijkaardig uit, intern bestaan er grote verschillen. Die analoge I15 en de streamende I15 Prisma zijn daar een voorbeeld van, Medalen verwijst ook graag naar de voedingen die worden toegepast. Die zijn echt de basis voor alles, luidt het: “Ook hier heeft lagom zijn plaats. We weten dat bepaalde voedingen betere opgewassen zijn voor bepaalde taken. In onze eindtrappen bijvoorbeeld, is er nood aan veel vermogen die onmiddellijk geleverd wordt zodat de UFPD 2-versterkers alles krijgen wat nodig is om eender welke luidsprekers aan te sturen. Daar kiezen we voor switched-mode voeding. Bij een cd-speler of een voorversterker gebruiken we eerder een lineaire voeding. We kiezen ook niet zomaar altijd grote ringkerntransformatoren.” Dat oogt stoer qua specs, maar, zegt Medalen: “Ze doen sommige zaken goed. Ze produceren een beperkt en manipuleerbaar magnetisch veld bijvoorbeeld, wat ze heel geschikt maakt voor onze phono-voortrappen.”
De ontwerpers bij Primare zijn bovendien heel gefocust op zo kort mogelijke signaalpaden, wat resulteert in heel cleane printplaten van vier lagen. Er is ook die keuze voor UFPD of ultra fast power device, een klasse D-versterkingstechnologie die volledig in het analoge domein opereert. Inmiddels past Primare een nieuwe generatie toe, UFPD 2. “We hebben het niet geselecteerd omdat we een bepaald statement willen maken over technologie, wel omdat het volgens ons de beste kwaliteiten bezit om de sound te produceren waar we naar streven”, aldus Medalen.
De toekomst brengt...
Het huidige aanbod van Primare is helemaal gericht op de muziekliefhebber die van stereo houdt. In het verleden waren er nochtans ook heel wat producten gericht op de thuisbioscoop. De BD32 en BD32 MKII bijvoorbeeld, waren gewaardeerde Blu-rayspelers op basis van Oppo-spelers. De Zweden hadden ook verschillende meerkanaalseindtrappen en surroundvoorversterkers. Heeft Primare dan surround opgegeven? Enkel tijdelijk. Momenteel werkt het aan een SPA25 Prisma (een negenkanaals geïntegreerde versterker) en de SP35 Prisma (een volledig gebalanceerde 16-kanaalsprocessor). Het eerste wat er aankomt is de A35.8, een achtkanaalsversterker die ook alle kanalen kan bridgen om een zeer krachtige bi-amping stereoversterker van 750 Watt per kanaal te creëren. De A35.8 werd verwacht in het tweede kwartaal van 2022, met de SPA25 Prisma en SP35 Prisma daarna.
Het eindresultaat telt
Ook dat is een beetje paradoxaal: bij Primare kunnen ze uren praten over technologie en er worden bij momenten zeer eigenzinnige keuzes gemaakt. En toch is het bedrijf niet geobsedeerd door specificaties. Medalen legt bijvoorbeeld uit dat Primare niet overtuigd is dat een duurder elektronisch onderdeel zoals een condensator per se altijd beter is dan een goedkoper. Soms blijkt een mainstream-component als onderdeel van een bepaald design net beter te klinken. “We meten veel, maar we luisteren ook veel”, zegt Terry Medalen. “Uiteindelijk is het achterliggende idee dat je niet gewaar zou mogen zijn van technologie of welke keuzes er zijn gemaakt als je naar muziek luistert met onze producten. Het zou simpelweg ‘juist’ moeten klinken. Niet te veel, niet te weinig.”
Reacties (0)