Van smarthome naar smart city: slim wonen in de digitale stad

Sensoren overal, het Internet of Things, slimme software en de overgang van vastgoed naar programmeerbaar flexgoed bevorderen de leefbaarheid, mobiliteit, veiligheid en gezondheid in de slimme digitale stad.

Van smarthome naar slimme, digitale stad

Het slim wonen in de digitale stad staat momenteel hoog op de agenda van beleidsmakers. Overal zijn er conferenties, steeds meer steden noemen zich digitaal en er is ook een digitale stedenagenda met een innoverende estafette door het gehele land. Gemeentelijke financiering, aparte subsidiestromen vanuit het rijk en de Europese commissie bieden de geldelijke mogelijkheden om pilots en projecten te realiseren. Binnen een periode van vijf jaar hoopt de overheid een netwerk van digitale steden over geheel Nederland uit te rollen. Informatietechnologie wordt gezien als de methode om de wereldwijde toenemende verstedelijking in goede banen te leiden. Grote economische kansen en beter & slim wonen voor de inwoners. Die moeten dan ook wel zelf daadwerkelijk, zoals in Barcelona en Madrid, kunnen participeren.

Wat is een slimme digitale stad?

In feite is een slimme stad of wijk gewoon een netwerkuitbreiding van het smarthome. Bij het slimme huis ging het altijd al over groen bij energie- en watergebruik, binnenklimaat, veiligheid, verlichting, video, audio en communicatie door het gehele huis en gewoon lekker wonen met behulp van huishoudelijke domotica. Onlangs kwamen daar de gezondheid, leefstijl en welbevinden (de GLW) nog eens bij. En uitbreiding naar de slimme tuin mag in dit plaatje niet ontbreken. Voor het slimme kantoor, het smartoffice, geldt hetzelfde als het smart-home.

Zoals gezegd nemen de mogelijkheden van slimme huizen gestadig toe door de vleugels uit te slaan naar de digitale gemeenschap. Dit via koppeling aan netwerken (draadloos en bekabeld), het combineren van sensoren en faciliteiten via het Internet of Things (IoT) en gegevensverwerking plus sharing (delen) op basis van Big Data.

De digital community van de wijk en/of stad voegen nog meerdere belangrijke woon- en leefaspecten toe:

• De mobiliteit. Geen issue voor een alleenstaand huis maar zeker wel bij de regeling van de verkeersstromen in de wijk en stad. Parkeren waar nodig met aanvullende oplossing, aanvullend transport en afhalen of bezorgen. Opstoppingen zijn te voorkomen en de optimale verkeersdoorgang per wijk of straat af te stemmen.
• De leefbaarheid buitenshuis. Dit betreft zowel het milieu, temperatuur, luchtkwaliteit, zon, schaduw, lichtval en vochtigheid, geluidsbeheersing, het schoonhouden van de wijk en het tegengaan van overlast.
• Uitgebreidere veiligheid. Van buurtpreventie tot misdaadbestrijding. Maar ook het voorkomen van ongelukken, baldadigheid, het bewaken van kinderen, ouderen en mensen met beperkingen (psychisch of lichamelijk) behoren hiebij. Het systeem kan tevens verwarde personen onderscheppen. Rampenbestrijding, waarschuwingen bij slecht weer en of andere calamiteiten gaan naadloos over in de digitale stadsveiligheid. Relatief nieuw is de ontwikkeling van een smart concept voor beveiliging van evenementen.
• De GLW. Gezondheid, Leefstijl en Welzijn behoren mede tot de publieke taak van de gemeente. Preventie, zorg aan huis, het organiseren van gezonde activiteiten en leefstijl bijvoorbeeld. Verder past de transitie (zorg en regie naar de gemeente) goed in het concept van de smart digital city.
• Groen en duurzaam. Straatverlichting, temperatuurbeheersing, ventilatie, bevloeiing, CO2 neutraal, waterbeheer, noem maar op, de digitale stad heeft het in de slimme vingers.
• Cultuur, kunst en uitgaan. Digitale steden kunnen gemakkelijk de city transformeren tot een belevende omgeving voor evenementen, het organiseren van sport en festivals, exposities en festival met sound, vision, light en water. Het uitgaansleven valt van te voren te bekijken met trailers en zelfs in 3D of 360 graden. Boeken van films, theaters en wedstrijden in het stadion doe je online. Idem bij restaurants met vooraf een kijkje in de keuken en zelfs het samenstellen van een eigen menu.
• Shopping. Breng de winkelstraten weer slim tot leven. Nog altijd willen de meeste mensen eerst kennis maken met producten alvorens hen aan te schaffen. Waar kan je deze zien, voelen en uitproberen. Juist ja, in de slimme winkelstraat. Aanvullend zijn de wandelroutes (buying traffic), parkeer- en zit & eetgelegenheden. Bezorging thuis maakt het shoppingconcept af.

Kortom, de digitale slimme stad vormt de logische aanvulling op het smarthome en -office. Ook hier geldt weer hetzelfde bij de slimme stadsparken als de tuinen bij de huizen.

Input van de burger is belangrijk

De verleiding is groot bij beleidsmakers om allemaal geweldige slimme dingen voor de burgers te gaan bedenken. Dan dreigen er twee grote gevaren:

1. De burger krijgt voorzieningen die hij/zij helemaal niet wil, geen feeling mee heeft of niet in staat is om deze te gebruiken.
2. Het alleen richten van de mogelijkheden en faciliteiten op bepaalde in het oog springende probleemgroepen. Bijvoorbeeld de gezondheidsvoorzieningen bij ouderen uitsluitend op de immobiele mensen, zieken, gebrekkigen en dementerenden. Dat is dan slechts 10% van de doelgroep. En de rest dan? Die kan er ook prima gebruik van maken om comfortabeler, gezonder en zelfstandig te wonen! Hetzelfde geldt voor de lagere sociale (SES)-groepen, allochtonen en asielzoekers. Zonde van het geld als (dure) projecten voor de smart city hierdoor mislukken.

Burgers hebben vaak al goede ideeën over hoe hun wijk en stad meer leefbaar, veiliger, gezonder, duurzamer en fraaier te maken. De gemeente inventariseert in deze wensen, toont de inspirerende mogelijkheden en legt de wet & regelgeving begrijpelijk uit.

De slimme burger die op eigen kracht participeert in het aanbod van de gemeente, dienstverleners en nutsvoorzieningen. De meeste gemeenten doen al burgerzaken, wijkbeheer en inspraak bij (politieke) issues online en per app. Op buurt- en wijkniveau zie je comités op Facebook, WhatsApp etc. die de eigen leefbaarheid, veiligheid en het milieu beheren. Hetzelfde geldt voor de zorg en leefstijl, informatievoorziening en onderwijs.

De Smart Citizen vormt een prima opstap naar een participatiesamenleving. Uitgerust met slimme systemen om de eigen leefomgeving, duurzaamheid en zorg te monitoren plus mee te denken en daadwerkelijk invloed uit te oefenen maakt hij of zij een essentieel deel uit van de slimme stad.

Van vast- naar flexgoed

De gebouwen en inwoners vormen het kapitaal van de stad. Aan kapitaal dat vast zit heb je niet zoveel. Echter wel als je dit flexibel en efficiënt kunt inzetten. Hetzelfde geldt voor de bakstenen en het beton. Als de huizen, kantoren en andere panden slechts voor één doel geschikt zijn dreigt zowel overtollig als te kort aan vastgoed, al naar gelang de vraag verandert. Vastgoed wordt dan letterlijk een blok beton of steen om de stedelijke nek!

De aandacht gaat daarom steeds vaker uit naar flexgoed. Dat zijn huizen en panden die je zowel veelzijdig kunt aanpassen als qua domotica kunt (her-)programmeren. Daarmee ontstaan drie interessante woon-, werk- en leefvormen:

1. Het multi-inzetbare gebouw. Van wonen en werken tot produceren.
2. Het meegroeiende pand. Dat kan zowel de hospitality op het gebied van woongenot en werkfaciliteiten (werkomgeving volgt de gebruiker) zijn als het in de loop der jaren aanpassen voor de leeftijd en gezondheid van de bewoners.
3. Het huis of gebouw op maat. Bijvoorbeeld woongroepen voor mensen met beperkingen of handicap, complexen voor studenten en vluchtelingen, speciale bedrijfsruimten en recreatieve voorzieningen.

Het smart concept voorziet in de connectiviteit, programmeerbaarheid en flexibele bouw. Veel nieuwe woonwijken houden al rekening met het flexgoed-concept.

Infrastructuur

Geen smart city zonder een goede infrastructuur. Daarbij gaat het om connectivity, compatibiliteit, data sharing en gebruiksvriendelijkheid. Belangrijk is dat de netwerken voor thuis, onderweg in de stad en hospitality op de place to be optimaal met elkaar verbonden zijn en waar nodig de juiste gevraagde service bieden. De infrastructuur en nieuwe mogelijkheden zijn er vaak al. Denk aan de communicatienetwerken voor telefonie, beeldbellen, social media, klantportalen en streaming internet aangevuld met het IoT. En de burgers beschikken over smartphones, slimme horloges of wearables, tablets, car navigation en smart tv’s. Je behoeft hen slechts op de juiste plek in te zetten en onderling te verbinden. IP en Ethernet voorzien in krachtige op maat en functionaliteit programmeerbare netwerken. Sensoren, switchers, draadloos (WiFi, LiFi) en flexibele optische vezelkabels zijn gewoon beschikbaar. En apps van de stad zelf of voor speciale diensten zijn er vaak al.

Slimme diensten

De burgerservices lopen in de digitale stad al grotendeels via de city website, facebook of andere online-voorzieningen. Beeldbellen met jouw gemeenteambtenaar, het wijkbestuur of de wijkagent is relatief normaal.

Het betalingsverkeer gaat naast de pinpas met direct contact steeds meer met de smartphone. Meldt afval, onveilige situaties, criminaliteit, overlast, ongevallen en kapotte zaken via WhatsApp. Volg thuis of onderweg de gemeenteraad. Geef je mening of stem mee. Wat is de snelste weg en waar is het te vinden? Vraag het de city-app met GPS en Augmented of Virtual Reality.

Slimme gezondheid in de stad

Ook hier eigenlijk hetgeen voor thuis geldt, gaat op grotere schaal ook op voor de wijk en stad. De gemeente heeft publieke taken bij het gezond houden van haar burgers en het bieden van preventieve en curatieve voorzieningen. Via de smart city krijgt de gemeente grip/regie op het aanbod, afstemming en voorzieningen in het kader van transitie. Een gezond leefmilieu, een gezonde leefstijl bevorderen en zorg aan huis optimaliseren worden standaard in de slimme stad.

Sensoren helpen bij het bewaken van ouderen en hulpbehoevenden. Maar ook bij het verbeteren van de nazorg thuis, mantelzorg en meer zelfstandigheid voor mensen met beperkingen. Zie verder het artikel over E-Health in het smarthome.

Ook in 3D

De stad belevend verkennen of de juiste structuren lokaliseren in 3D. Dat kan tegenwoordig al in de digitale city Rotterdam met 3D Citymapping. Rotterdam 3D is een 3D-model van alle panden in de stad. Het is gebaseerd op het Hoogtebestand Rotterdam en de BAG (Basisregistratie Adressen en Gebouwen). Het toegankelijk maken van deze data biedt Rotterdammers de mogelijkheid mee te bouwen aan de stad. De data zijn daarom compleet, actueel en gratis! Bestanden zijn per buurt te downloaden via de links.

Ondernemingsdossier

Als ondernemer last van of veel tijd kwijt met regel- en wetgeving? Het ondernemingsdossier van de digitale stad biedt uitkomst. Een digitaal ondernemingsdossier stelt een ondernemer in staat om bepaalde informatie uit de bedrijfsvoering eenmalig vast te leggen en meerdere keren beschikbaar te stellen aan overheden zoals toezichthouders en vergunningverleners.

De ondernemer bepaalt zelf welke overheden toegang hebben tot zijn Ondernemingsdossier. Het Ondernemingsdossier is en blijft dan ook van de ondernemer. Ook makkelijk voor toezichthouders. Die kunnen actuele gegevens raadplegen en controles op afstand uitvoeren. Extra veiligheid bij risicovolle bedrijven.

De Digitale Stedenagenda

Om niet steeds het wiel te behoeven uitvinden, van elkaar te leren, te kunnen innoveren en afstemmen hebben VWS en de Nederlandse gemeenten een Digitale StedenAgenda (DSA) met tour door de deelnemende steden opgezet. De DSA streeft naar een vitale en weerbare samenleving waarin burgers voor zichzelf zorgen, voor elkaar zorgen en samen optrekken om een prettige, leefbare samenleving te creëren. ICT biedt daarbij kansen op betere kwaliteit en meer maatwerk, tegen lagere kosten. De gemeenten die zich binnen de DSA organiseren zien het als hun taak die kansen te pakken en structureel te implementeren in hun steden. Zie voor info: www.digitalestedenagenda.nl.

Belangrijke thema’s op de DSA zijn de bedrijvige, veilige, lerende, zorgzame, groene, regelluwe en onze stad. Het thema Open netwerken gaat over vrije toegang tot breedband internet, beveiliging van WiFi-netwerken, open data (standaarden voor en ontsluiting van datasets) en de Next Generation Netweken (NGN’s).

Een waar genot

Het slim wonen in de digitale stad kan het leven verrijken en zelfs tot een waar genot maken. Smart city’s zijn allerminst een eendagsvlieg. Zij hebben een grote potentie mits het allemaal niet in de technologie of fragmentatie verzandt en de burger interactief en innovatief mag meedenken.

Geschreven door Ulco Schuurmans