Smart Living Project – de basics van het automatiseren en de eerste ervaringen

Wat is het FWD Smart Living Project?

Samen met een groot aantal partners maakt FWD een nieuwbouwhuis compleet ‘smart’. We gaan ruim een jaar mee in het proces van oriënteren, kiezen, vergelijken, installeren, programmeren en gebruiken. We laten zien wat de verschillende mogelijkheden zijn, wat de verschillende partijen te bieden hebben en waarom er bij de specifieke behoeften van deze nieuwbouwwoning voor de betreffende systemen gekozen is. Wil je meer weten over het idee achter dit project? Lees dan verder op onze projectpagina.

Koppeling met Homey

Zoals we in ons artikel over de installatie van het basissysteem al verklapt hebben verliep de koppeling van de meeste apparaten met de Homey smarthomehub soepel. Met name bij de koppeling van de producten die middels Z-Wave communiceren kwamen we geen grote problemen tegen. Hier en daar wordt aangeraden producten onbeveiligd te koppelen, bijvoorbeeld bij de Heatit-producten, zodat de communicatie stabieler en sneller is. Op het moment van schrijven hebben we 112 Z-Wave-apparaten in het netwerk hangen, waarvan het merendeel beveiligd gekoppeld is. Overigens is onbeveiligd hier minder spannend dan je wellicht denkt. Het ergste dat kan gebeuren is dat iemand moedwillig je lampen uitzet, en zelfs onbeveiligd is dat niet heel eenvoudig en moet je het wel erg graag willen.

Naast Z-Wave gebruiken we nog andere protocollen, simpelweg omdat zeker niet alle mogelijke apparaten met Z-Wave uitgerust worden. Gelukkig biedt Homey voor vrijwel elke vorm van communicatie een oplossing. Zo hebben we ook wat goedkope en compacte sensoren via ZigBee gekoppeld, al moet gezegd worden dat ons ZigBee-netwerk klein is en het dus alleen werkt in de buurt (binnen een meter of 7) van de Homey. ZigBee is in onze situatie leuk voor erbij, aangezien er heel wat goedkope en leuke ZigBee-producten op de markt gebracht worden. En een ZigBee-netwerk kan prima naast een Z-Wave-netwerk bestaan. Op het moment van schrijven hebben we een tiental ZigBee-apparaten in gebruik.

Daarnaast zijn ook apparaten via WiFi gekoppeld. Denk aan de Neato robotstofzuiger, de Duux klimaatproducten, de Luxaflex Duettes, de Logitech Harmony Elite, de Panasonic airconditioning, de Siemens Home Connect-apparaten en de Google Nest-speakers. In de meeste gevallen vindt de communicatie met deze apparaten plaats via de cloud, wat betekent dat het product niet bereikbaar is wanneer er geen internetverbinding is. Op die zeldzame momenten ben je aangewezen op lokale bediening met een afstandsbediening of handmatig. We hebben ook een Philips Hue Bridge in de techniekruimte geplaatst, met name omdat Hue een aantal mooie armaturen heeft die we graag aan het interieur wilden toevoegen. De Hue-lampen kunnen echter via de bridge snel aan Homey toegevoegd worden. Zo kun je ze middels scenes of individueel met het domoticasysteem bedienen. Mocht je direct willen communiceren met de Hue-lampen dan is er ook een Homey-app voor Hue waarmee je zonder Bridge werkt. Onze ervaring met deze app is echter een stuk minder, met name wat betreft het selecteren van kleuren en de stabiliteit.

Om apparaten toe te voegen aan de Homey is een speciale Homey-app nodig. in de Appstore van Homey vind je apps voor nagenoeg alle populaire apparaten en diensten. Je installeert de app en volgt de stappen om snel een lamp of ander apparaat van het betreffende merk toe te voegen. Mocht je echter een apparaat hebben waarvoor geen Homey-app ontwikkeld is dan zijn er ook nog omwegen. Zo kun je bijvoorbeeld IFTTT gebruiken om een apparaat of dienst te koppelen. We hebben IFTTT als back-up op de Homey geïnstalleerd maar vooralsnog hebben we de dienst niet nodig gehad. Een andere optie is het gebruik van http-requests waarmee je een commando naar een ip-adres stuurt, via Homey (of richting Homey vanuit een ander apparaat). Hiermee kun je een device toch bedienen, al is het vrij basic. Tot slot kun je nog aan het programmeren slaan, mocht je die kennis hebben. Je kunt met Homey Script zelf een script schrijven om bijvoorbeeld een API van een product te koppelen met Homey. Dat is echter voor de meesten niet weggelegd, maar zoals gezegd hebben wij tot op heden alles via Homey-apps kunnen koppelen.

Flows: de basics

Als je eenmaal wat apparaten (sensoren, actoren, WiFi-apparaten, etc.) op Homey geïnstalleerd hebt dan kun je aan de slag met flows. Dit is een ander woord voor scenario’s: regels waarmee dingen automatisch uitgevoerd worden. Dit gaat volgens het ‘als dit, dan dat’-principe en je kunt het zo gek maken als je zelf wilt.

Flows gebruik je voor nagenoeg alles in huis. Van een simpele schakelaar tot een geavanceerd scenario waarbij de zonwering beweegt op basis van de zonnestraling. Zelfs al heb je een lamp aan een fysieke schakelaar gekoppeld, met daarachter een slimme module, dan nog kan het automatiseren van die schakelaar interessant zijn. Zo kun je bijvoorbeeld de helderheid van de lamp bij inschakeling automatisch laten aanpassen aan de hand van de helderheid (lux) in de ruimte. Of je laat een andere lamp automatisch mee inschakelen. Je kunt er alle kanten mee op, mits je zorgt voor de juiste actoren, sensoren en andere apparaten om de flows in te vullen.

Het ‘als dit, dan dat’-principe klinkt vrij eenvoudig – en dat is het in de basis ook – maar je kunt ook hier zover gaan als je zelf wilt. Je kunt namelijk ook een ‘en’ kaartje toevoegen, waarmee je een extra variabele aan een flow toevoegt. Bijvoorbeeld: Als de schakelaar wordt ingedrukt én de lux (helderheid) is minder dan 150lx, dan zet de lamp aan op 30%. Het is mogelijk meerdere ‘en-kaartjes’ toe te voegen en natuurlijk kun je zoveel ‘dan-kaartjes’ als je wilt toevoegen. Homey biedt ook tal van ingebouwde, handige functies, bijvoorbeeld het starten van een flow op tijd, zonsondergang of aanwezigheid. Afhankelijk van de apps en producten die je gekoppeld hebt kun je eindeloze triggers (als) gebruiken.

Een ander belangrijk onderdeel voor het automatiseren zijn de variabelen. Dit zijn vaste elementen, gebaseerd op tekst, nummers of ja/nee. Een variabele gebruik je om een bepaalde status aan te geven. Bijvoorbeeld: zet de variabele afwezig op ja of nee wanneer de aanwezigheid in huis verandert. Of creëer een vaste variabele met de standaard temperatuur in de ruimte. Deze variabele is dan in alle gewenste flows te gebruiken. Wij maken veel gebruik van variabelen omdat je hiermee eenvoudig overzicht houdt, flows eenvoudiger op kunt zetten en ook sensoren of actoren eenvoudig kunt vervangen. Stel je gebruikt de status van je voordeur (gesloten, open, op slot) in veel flows en hiervoor heb je een slim deurslot gekoppeld. Als het deurslot kapot gaat of wordt vervangen moet je al die flows aanpassen. Het is een stuk makkelijker om dat deurslot een variabele mee te geven die automatisch aangepast wordt. Bijvoorbeeld een ja/nee variabele voor de gesloten deur. Die variabele gebruik je vervolgens in je flows. Vervang je het deurslot, dan hoef je maar één flow aan te passen. Dit geldt ook voor tal van andere apparaten, met name sensoren.

Een laatste belangrijk punt heeft te maken met het overzicht, zeker wanneer je veel apparaten gaat koppelen. Zorg ervoor dat je duidelijke zones aanmaakt, met eigen icoontjes en duidelijke benamingen. Wij hebben ervoor gekozen cijfers voor de zones te zetten zodat we niet afhankelijk zijn van de alfabetische volgorde en zelfs dus belangrijke zones hoger kunnen plaatsen. Hetzelfde geldt voor het overzicht van je flows. Je kunt verschillende kanten op, maar wij hebben ervoor gekozen flows met name te organiseren op ruimte (zones), tenzij het flows voor het hele huis of algemene zaken zijn. Zo is er een map voor elke zone, maar ook een map voor de raamdecoratie, zonwering, vloerverwarming en het alarm. Daarnaast hebben we alle flows duidelijke namen gegeven, waarin de zone, het product en de trigger voorkomt. Als je richting de honderden flows gaat en je hebt geen structuur, dan wordt het terugvinden van flows een lastige opgave. Vergeet overigens niet ook je toegevoegde apparaten een duidelijke naam te geven. Wij kiezen ervoor apparaten altijd ook de naam van de ruimte mee te geven, maar het wel zo kort mogelijk te houden. Bijvoorbeeld: Duettes woonkamer en Sonos badkamer. Dit maakt het bedienen via de app eenvoudiger en straks het toevoegen aan Google Home ook.

Flows: voorbeelden van de basics

Voor diegenen die nog niet (uitgebreid) met Homey gewerkt hebben en graag wat meer over flows willen weten hebben we een aantal basic flows onder elkaar gezet. Dit zijn simpele flows, maar natuurlijk volledig afhankelijk van welke producten je hebt en hoe je ze inzet.

Onderstaande flows gebruikt een druk op een knop – in dit geval die van de Heatit sceneschakelaar – als trigger. Wanneer deze knop ingedrukt wordt, dan gebeurt er iets. We laten een aantal lampen dimmen. Op deze manier kun je snel een ruimte de juiste sfeer meegeven.

De volgende flows is er een waarbij we gebruikmaken van een variabele. We willen de verlichting onder de carport inschakelen, vlak voordat de zon ondergaat. Maar, dit hoeft alleen te gebeuren wanneer er iemand thuis is. Hiervoor hebben we de variabele ‘afwezigheid’ aangemaakt. Deze is gekoppeld aan flows van het alarm, en wordt automatisch op ja of nee gezet.

In onderstaande flow zie je hoe zo’n variabele gezet kan worden. Wanneer het deurslot vergrendeld wordt (een Nuki in dit geval) dan springt de variabele op ‘ja’. Andersom springt deze op ‘nee’. Vervolgens kunnen we die variabele in elke willekeurige flow gebruiken. Als trigger (als) maar ook als ‘en-kaartje’.

Met bewegingssensoren kun je ook snel eenvoudige flows maken, zoals in onderstaande voorbeeld. Als de sensor een beweging registreert, dan gaan specifieke lampen aan, op een specifiek dimniveau.

Tot slot een voorbeeld van een fysieke schakelaar waarachter een slimme module (Fibaro Dimmer 2) zit. Je kunt het aanzetten van de schakelaar gebruiken als trigger (als), om vervolgens met informatie over de ruimte de helderheid van de lamp te bepalen. Zoals je ziet is de helderheid van de sensor in een nummerieke variabele gezet zodat we deze informatie snel in flows kunnen gebruiken. In dit voorbeeld gebruiken we ook een ‘anders’-optie bij de ‘dan-kaartjes’. Simpel gezegd betekent dit dat wanneer niet aan het ‘en-kaartje’ voldaan wordt er ook iets mag gebeuren. Dit scheelt weer een extra flow maken.

Wat automatiseren we (nog) niet?

In het prille begin van dit project hebben we al eens gezet dat het automatiseren om het automatiseren geen doel is. Apparaten die op zichzelf prima werken hoeven niet per se in flows gegoten te worden, tenzij je er iets specifieks mee wilt doen. Nu alles toegevoegd en gekoppeld is hebben we dan ook verschillende apparaten die wel in Homey toegevoegd zijn maar waarmee we vooralsnog geen specifieke flows maken. Denk hierbij aan de Unifi Protect camera’s. Deze werken op zichzelf prima, geven al meldingen op je smartphone en nemen continu beelden op. De camera’s hebben we in Homey staan en zouden we kunnen gebruiken om bijvoorbeeld bij het registreren van een beweging een actie uit te voeren. Daar hebben we nu echter ook bewegingssensoren voor dus we laten het Unifi Protect-systeem op dit moment buiten de flows. Hetzelfde geldt voor de Synology NAS en de Unifi netwerkapparatuur. Ja, je kunt wat handige flows met deze apparaten creëren maar vooralsnog focussen we ons op flows die meer directe toegevoegde waarde hebben.

Overigens zijn ook de wasmachine en droger nog niet actief in flows geplaatst, maar dat heeft als reden dat ze over EEBUS-ondersteuning beschikken. Daar hebben we al uitgebreid over geschreven, maar simpel gezegd betekent dit dat ze automatisch aangestuurd worden door de energiemanager in huis. Ook meldingen van wanneer de was klaar is krijgen we dankzij Home Connect al automatisch op de smartphones, tablets en via Google Home. De vaatwasser heeft geen ondersteuning voor EEBUS en hiervoor gaan we dus zelf een aantal flows schrijven waarmee we inspelen op de hoeveelheid beschikbare zonne-energie. Later publiceren we een artikel over de EEBUS-integratie én de eigen flows voor energiegebruik.

Dashboard

Naast het automatiseren van verschillende toepassingen, zoals verlichting op basis van helderheid in de ruimte, zijn er meerdere manieren om de gekoppelde apparaten in huis te bedienen. Zo hebben we fysieke schakelaars op bepaalde punten, waarmee fysiek gekoppelde lampen en virtueel gekoppelde lampen aan- en uitgezet kunnen worden, maar ook sceneschakelaars waarmee bepaalde scenes voor een ruimte geactiveerd kunnen worden. Denk hierbij aan een dakraam dat opent, terwijl de verlichting uitgaat en het screen omlaag komt. Ook is alles dat in Homey gekoppeld is natuurlijk met de Homey-app op je smartphone te bedienen.

Op zowel de begane grond als de eerste verdieping hebben we echter nog een extra mogelijkheid toegevoegd, waarmee alles tot in detail te bedienen is. Hier hebben we namelijk een iPad aan de muur gemonteerd, middels een sDock tablethouder en vaste voeding. De iPad toont standaard de Homey Web App (https://my.homey.app/). Deze webpagina is in eerste instantie bedoeld als een geavanceerde tool om alles comfortabel in te kunnen stellen op een computer. De interface is geoptimaliseerd voor grotere schermen en biedt tal van opties om de weergave te personaliseren. Waar de Web App echter ook erg handig voor is, is voor gebruik als dashboard. We openen deze website op de iPad, maar gebruiken hiervoor de Kiosk+-app. Deze kun je zo instellen dat geen andere apps gebruikt kunnen worden en dat er niet naar een andere website genavigeerd kan worden. Ook kun je de website om de zoveel seconden laten verversen, wat in dit geval erg welkom is. Als de website namelijk lang openstaat dan wordt een lamp die aangezet is via een andere weg dan het dashboard soms niet met de juiste status getoond. Een refresh van de site haalt dan alle nieuwe statussen op. De Homey Web App laat je alle apparaten in huis bedienen, maar als dat er veel zijn kan het overzicht snel verloren raken. Om die reden hebben we op beide iPads apparaten in de favorieten gezet die op die verdieping het belangrijkst zijn. De pagina met favorieten wordt als homepage geladen en dus zijn de belangrijkste apparaten direct te bedienen. Let wel dat als je dit wilt doen je verschillende accounts voor de iPads moet aanmaken, bij voorkeur met alleen gastenrechten. Tot slot kun je indien gewenst indicatoren aanzetten door de weergave met grote tegels te tonen. Dit geeft, indien beschikbaar, onder meer het vermogen, dimniveau en de temperatuur weer per apparaat.

Hoewel de Homey Web App niet per se voor gebruik als dashboard bedoeld is voldoet deze tool momenteel prima. Het heeft de WAF (Wife Approval Factor) aangezien de tool vrijwel foutloos werkt, duidelijk is en overzichtelijk is. Maar, in de toekomst zouden we graag een stapje verder gaan, met nog meer gebruiksgemak, de weergave van data en specifieke opties in een zelf in te vullen en in te delen dashboard. Speciaal voor een mooi dashboard gaan we met Home Assistant aan de slag, maar dat doen we pas zodra het huis draait zoals we het graag willen hebben draaien.

Gebruik tot nu toe

Binnenkort gaan we de wat uitgebreidere flows en toepassingen in ons huis met je delen, maar we beginnen met de eerste ervaringen nu we een slim huis hebben. Laten we voorop stellen dat automatiseren niet iets is wat je één avondje doet en er daarna jaren van geniet, zeker niet met een systeem als Homey waar je zelf verantwoordelijk voor bent. Het is een proces dat continu loopt. Natuurlijk omdat er producten bijkomen of verdwijnen, omdat soms ondersteuning voor specifieke producten niet meer (goed) werkt, omdat er nieuwe mogelijkheden ontsloten worden en omdat jouw eigen wensen veranderen.

Maar het automatiseren zelf is ook niet in één keer gedaan, zeker wat de wat uitgebreidere flows betreft. Elke ruimte heeft zijn eigen manier waarop erin geleefd wordt en de kans dat je alle apparaten hier meteen exact op afstemt is vrij klein. Je begint met een basis en werkt het daarna verder uit. Zo zijn we nog steeds de scenario’s voor het automatisch aanzetten en dimmen van verlichting aan het tweaken. Soms is er net te weinig licht, soms staat bepaalde verlichting onnodig lang aan en soms wordt de verlichting te snel aangezet. Door een scenario te ervaren weet je ook hoe het beter kan. Hetzelfde geldt voor de vloerverwarming, waar de temperatuur soms te hoog oploopt, of de zonwering die net te vroeg weer opengaat waardoor de zon alsnog binnen schijnt. Dit weet je allemaal niet exact wanneer je een flow creëert. Creëer daarom ook niet teveel uitgebreide flows in één keer want dan verlies je snel het overzicht en moet je teveel tegelijkertijd in de gaten houden. Creëer, probeer, ervaar en verbeter. Op deze manier kom je tot de flows die perfect bij jouw situatie en wensen (en gezinsleden) passen. Een handige tip: maak bij belangrijke flows een ‘dan-kaartje’ met een notificatie op de tijdlijn. Zo kun je terugzien welke flow iets gedaan heeft op dat moment.

Dat gezegd hebbende is automatiseren het mooiste wat er is. Dat wisten we al maar ervaren we nog in 2.0-vorm. Verlichting, verwarming, koeling, zonwering, ventilatie, noem het maar op. In principe gaat alles op de automatische piloot, en dat is een verademing qua gebruik en een genot als liefhebber van domotica. Een oplossing vinden voor iets dat ingewikkeld, uitdagend of lastig is, is juist hetgeen dat automatiseren met je eigen handen zo leuk maakt. Dus nee, het werkt hier allemaal nog niet perfect. Elke dag test ik weer wat flows, probeer ik weer wat extra’s en schaaf ik weer wat bij. Dat betekent ook dat er nog voldoende leuke plannen voor geavanceerde flows op de plank liggen. Zo moet de irrigatie van de tuin nog gelegd en ingesteld worden en willen we meer automatiseren om het binnenklimaat automatisch optimaal te krijgen door ventilatie, airco, luchtreiniging, verwarming en koeling op elkaar af te stemmen. Daarbij is het nog even afwachten of de flows voor de vloerverwarming hun vruchten afwerpen zodra het kouder wordt. Kortom, nog genoeg te doen dus.

Met Homey zijn we tot op heden zeer tevreden. De hub heeft zijn beperkingen, waarvan we er eerder al een aantal met betrekking tot de installatie bespraken, maar over het algemene gebruik, de WAF en de stabiliteit kunnen we niet anders dan positief zijn. Zo nu en dan een kleine vastloper in de app, maar daarmee is ook alles gezegd. Ook met gekoppelde producten ervaren we geen grote problemen. Alleen de Fakro-producten (dakraam, gordijn en screen) werken nog niet optimaal aangezien ze via de Fakro-app voor Homey geen terugkoppeling van de status geven. Dat betekent dat als je ze via een afstandsbediening of knop op het raam zelf bedient, de status in Homey verkeerd is. Dat is voor het gebruik in flows een groot probleem, maar Fakro zegt te werken aan een oplossing. Ook willen de Heatit sceneschakelaars soms een commando niet doorsturen, wat frustrerend kan zijn. Waar dit aan ligt is nog niet duidelijk, maar dat is eigenlijk ook meteen het ‘grootste’ probleem dat we tegengekomen zijn.

Overigens is het sowieso te adviseren hier en daar ook met directe associaties te werken. Dit hebben we al eens uitgebreid besproken, maar het komt er op neer dat je een schakelaar (of bewegingssensor) direct koppelt aan een lamp waardoor deze altijd bediend kan worden, ook als het domoticasysteem niet werkt. We hebben een klein aantal fysieke schakelaars in huis, allemaal met dubbele pulsdrukker. De ene puls hangt aan een fysiek aangesloten lamp, de andere puls is middels een directe associatie verbonden met een andere lamp in de ruimte. Op deze manier hebben we altijd een back-up om de lamp te bedienen. Ook in de techniekruimte en bijkeuken werken we met directe associaties: de bewegingsmelder is direct gekoppeld aan de plafondlamp. Dit werkt dus altijd, maar je kunt er verder geen geavanceerde dingen mee doen. Je gebruikt deze oplossing dus vooral als back-up en in ruimtes waar verschillende scenes geen noodzaak zijn.

Tot slot kan ik niet vaak genoeg benadrukken dat variabelen (Homey Logic) een must zijn. Als je met Homey aan de slag gaat, begin dan ook meteen met variabelen. We hebben er nu al meer dan 50 en deze geven je continu de juiste informatie over statussen van apparaten of het huis. Middels berekeningen kun je geavanceerde flows maken, bijvoorbeeld voor de gemiddelde opbrengst van zonnepanelen van het afgelopen uur. Dat is wat geavanceerder en daar gaan we nog een keer dieper op in, maar het toont de mogelijkheden van variabelen. Als beginner, begin dan gewoon met ja/nee variabelen, bijvoorbeeld voor de aanwezigheid, de slaapstand of het alarm. Gebruik je sensoren voor lux (helderheid) dan kun je flows maken waarmee onder een bepaald aantal lux een ruimte op ‘donker – ja’ wordt gezet. Komt het aantal lux boven de waarde, zet dan de variabele op nee. Op basis van de variabele start je dan weer flows die de verlichting schakelen. Je kunt er alle kanten mee op.

De komende weken

Nu we de basis behandeld hebben gaan we in de komende weken dieper in op de wat geavanceerdere flows, onder meer voor de vloerverwarming en -koeling, de zonwering en het energiebeheer. Hierin gebruiken we bijvoorbeeld timers, een belangrijk onderdeel van het automatiseren. Ook laten we je flows zien waarmee we hele ruimtes in een bepaalde scene zetten, en kijken we naar de mogelijkheden van EEBUS in combinatie met de wasmachine en droger. Natuurlijk wordt er nog gewerkt aan de tuin, dus de installatie daarvan heb je nog van ons tegoed, gevolgd door de flows en het gebruik.

Heb je zelf verzoeken van flows die je graag wilt zien of ben je benieuwd naar hoe we bepaalde dingen aanpakken of opgelost hebben? Laat het in een reactie onder dit artikel weten en we nemen het mee. Ook suggesties voor mooie flows zijn zeker welkom.

Houd de website en social media in de gaten!

Ben je benieuwd naar hoe wij het aanpakken, voor welke producten en technieken we kiezen en hoe het bouwproces verloopt? Houd dan de website in de gaten. Houd vooral ook onze FWD Smart Living Project pagina in de gaten voor links naar alle artikelen, social media-kanalen en partners. Volg het FWD Smart Living Project op de voet via Instagram of Facebook. Hier plaatsen we regelmatig korte updates, foto’s en video’s over de bouw van het slimme huis.