Review: iFi Audio xDSD mobiele DAC (digitaal-analoog-converter)

Introductie iFi Audio xDSD

De xDSD ontvingen we op hetzelfde moment als de Pro iDSD, waarvan eerder een test verscheen. In een zekere zin zijn het twee tegenpolen: de Pro iDSD is een vlaggenschip-DAC van meer dan 2.000 euro dat je op je bureau zou plaatsen en dat propvol interessante functies zit, terwijl de 449-euro kostende xDSD letterlijk in je broekzak past en een veel bescheidener concept is. Tegelijkertijd is de xDSD net als de Pro iDSD helemaal een iFi Audio-product, met een sterke focus op betaalbare kwaliteit en interessante functies.

De xDSD is veelzijdiger dan je misschien zou denken, maar de voornaamste gebruiksscenario is toch als upgrade voor audio die je via een smartphone beluistert. Denk dan zowel aan eigen bestanden als streams van muziekdiensten, en ook audio bij video. Het verschil met via de hoofdtelefoonuitgang op je telefoon luisteren is dat dit toestel de audio digitaal uitleest, waardoor de DAC- en hoofdtelefoonversterker in je smartphone worden omzeild. In de plaats zet de xDSD de digitale muziek naar analoog geluid om en versterkt het dit zodat een koptelefoon of in-ear het kan afspelen. Het kwaliteitsverschil is absoluut hoorbaar, zeker als je begint met koptelefoons van een hogere kwaliteit – en dat kan al van 100-200 euro zijn. Het toestel heeft een accu en kan dus gerust mee op de trein voor de dagelijkse pendeltocht. De xDSD betreedt wel een druk arena, want er zijn nog heel wat mobiele DAC’s beschikbaar. Denk dan aan de Chord Mojo, RHA Dacamp L1, Sony PHA-3 en nog veel anderen.

Sierlijke verschijning

De xDSD is een compacte DAC/hoofdtelefoonversterker van 127 gram. Zo heeft iFi Audio er wel meer, onder meer in de micro- en nano-families. Op één vlak verschilt de xDSD heel duidelijk van deze toestellen: zijn uiterlijk. Het doosje heeft een zeer fraaie behuizing dat bijna volledig uit metaal bestaat, met golvingen aan de boven- en onderkant. Echt heel bijzonder en onderscheidend van andere mobiele DAC’s op de markt. Het metaal is wat vingerafdrukgevoelig, maar het ligt voor één of ander reden gewoon goed in de hand. Niet onbelangrijk voor een toestel dat je mobiel kan gebruiken en dus relatief vaak vastneemt. De xDSD is mee op een paar persreizen geweest en op een lange familiereis richting Italië, en werd daarbij niet bepaald zacht behandeld. Na al die avonturen is de behuizing nog altijd bijzonder gaaf, wat ons gevoel sterkt dat de xDSD lang zijn glans zal behouden. Dat mag je ook letterlijk nemen; de behuizing is nogal blits.

De kers op de taart van het mooie design is de gekartelde centrale volumeknop, die zo geplaatst is dat je hem in alle posities snel kunt bereiken en verdraaien. Het centrum van de knop licht vrij fel op, in een kleur die verandert naargelang het volumeniveau. Dat doet ons wat denken aan Chord, die andere Britse DAC-bouwer die graag met gekleurde led’s werkt om informatie door te geven.

Op de voorkant vind je verder enkel de 3,5-mm hoofdtelefooningang, vier kleine ledjes en een minuscule drukknop. Wat die laatste doet, vertellen we je verderop.

Gemaakt voor onderweg of thuis

In een traditionele hifi-wereld heeft een toestel als de xDSD enkel een rol als mobiele DAC. Maar er is geen reden waarom je dit apparaat ook niet aan je pc, laptop of Mac zou hangen, iets dat we heel wat luisteruren lang hebben gedaan. iFi Audio levert een blauwe (en vrij forse) USB 3.0-kabel mee om de xDSD aan je computer aan te sluiten. Dit is geen doorsnee kabel, want de kant die je in de DAC steekt eindigt op een vrouwelijke USB klasse A-stekker. Je kunt dus geen doorsnee USB-kabeltje gebruiken om je smartphone of pc aan de xDSD te hangen. In de compacte verpakking zitten nog heel wat extra’s, zoals allerlei USB-adapters en een verloopstekker om een optische kabel te verbinden met de S/PDIF-aansluiting op de achterkant van de xDSD.

Een schouderklopje dus voor iFi Audio dat ze heel accessoires wat meeleveren. We missen wel een aantal zaken die je nodig hebt om de xDSD te verbinden met een nieuwere mobiele telefoon, zoals een Android-smartphone met een USB klasse C-poort. Om deze te verbinden met de xDSD (of een andere mobiele DAC), ga je een extra adapter op de kop moeten tikken. Dit is helaas wat lastiger dan het klinkt, omdat heel wat goedkopere USB-C naar USB-A-adapters enkel stroom doorsturen maar niet data. Kabelboeren zijn helaas karig met informatie hierover. Ter illustratie: we hebben een viertal verschillende modellen bij Amazon besteld en slechts één werkte als een OTG-adapter. Gelukkig kosten dingen maar enkele euro’s… Ook voor een iPhone ga je een Lightning naar USB-adapter moeten aanschaffen. Neem één van Apple, dan ben je zeker dat het werkt.

Mobiel luisteren hoeft echter niet per se via de kabel. De xDSD kan ook draadloos worden gebruikt, met dank aan de ingebouwde Bluetooth-ontvanger met AAC- en aptX-ondersteuning. Er is geen NFC-chip voor een snelle pairing, maar handmatig is het niet veel moeilijker dan een knopje op de iFi Audio-DAC ingedrukt houden en in de instellingen van je telefoon te duiken. Voor onze test hebben we een Huawei P20 Pro gebruikt. We kiezen graag voor Huawei omdat dit merk uit de doos veel Bluetooth-codecs ondersteunt (en via de ontwikkelaarsopties kun je er meer inschakelen) én je kunt zien met welke codec een Bluetooth-toestel verbinding maakt. Bij de xDSD zien we goedkeurend dat het icoontje ‘aptX’ oplicht. Bij ons weten zijn de Sony-telefoons de enige andere die deze codecinformatie duidelijk aangeven.

De xDSD is uitgerust met een accu die volgens iFi Audio ongeveer tien uur meegaat. We hadden de indruk dat het wat korter was, maar zeker niet veel. Je kunt de DAC wel continu aan de USB-lader hangen, maar dat is eigenlijk niet de bedoeling, benadrukken de ontwerpers. De xDSD laadt nooit via de USB-kabel waarlangs de muziekstroom wordt aangeleverd, enkel via de aparte micro-USB-poort. Dat heeft voor- en nadelen. De stroomvoorziening apart houden zorgt er voor dat de DAC de accu van je mobiel toestel niet leegzuigt, maar het betekent wel dat je altijd moet zien dat de xDSD geladen is. Dat de accu bijna leeg is, wordt aangegeven door een klein rood ledje aan de achterkant. Dit is te subtiel, merkten we een paar keer toen de DAC opeens stopte met werken.

Een 3D-ervaring

De xDSD is gebouwd rond een DAC-chip van Burr-Brown, een merk dat eigendom is van Texas Instruments en waar iFi Audio-oprichter Vince Luke naar eigen zeggen enorme fan van is. Burr-Brown heeft de naam wat warmer te klinken dan grote rivaal ESS, een andere DAC-fabrikant die veel wordt toegepast. Die reputatie heeft misschien meer met het verleden te maken, toen Burr-Brown een paar geweldige DAC’s ontwierp. Maar we klagen zeker niet over de implementatie bij de xDSD – de uiteindelijke klank draait ook om meer dan enkel de DAC-chip zelf.

Wie trouwens denkt dat alle DAC’s hetzelfde klinken: we wisselen even tussen de iFi Audio xDSD, de Chord Mojo (met zijn eigen FPGA-conversie) en de RHA Dacamp L1 (op basis van een ESS 9018K2M), telkens met de AKG N5005, en het verschil is toch heel merkbaar. De RHA is analytischer en iets detailrijker, de xDSD is veel aangenamer en muzikaler. In termen van warmte blijft het wel achter op de Mojo, die een behoorlijke warme gloed over muziek legt en een snelle roll-off heeft in het hoog. De xDSD neemt wat ons betreft een tussenpositie in, wat een mooie plaats is om te vertoeven. We luisterden onder meer naar de vrij geslaagde liveregistratie van ‘Before the Dawn’ van Kate Bush, een van de eerste projecten in vele jaren van de roodharige Engelse. Op de Mojo klinkt het prima en meeslepend, maar via de xDSD hebben we het gevoel dat we net iets meer detail van wat er zich op het podium afspeelt opgediend krijgen. Dit detail doet het geluidsbeeld ook groter klinken en instrumenten meer een eigen leven leiden.

De xDSD doorstaat ook probleemloos onze formatentest. De DAC verwerkt PCM tot 768 kHz / 24-bit en DSD512, én speelt MQA af. De kleine led met opschrift ‘kHz’ verandert van kleur naargelang welke streamkwaliteit er binnenrolt.

We hebben het dan nog niet gehad over twee functies die de xDSD bezit en weinig andere DAC’s in dit prijssegment: XBass+ en 3D+. Beiden activeer je via de kleine knop rechts van de volume, terwijl twee witte leds je vertellen welke actief is. Je blijft dus opnieuw drukken tot de gewenste combinatie gevonden is. 3D+ vinden we een geweldige toevoeging. Het is een analoge schakeling die de klank meer een holografische speakerachtig karakter geeft, iets dat we wel fijn vinden. Crossfeed-functies zoals deze zijn niet iets nieuw. Je komt ze wel vaker tegen op duurdere DAC’s en hoofdtelefoonversterkers, zoals op de Chord Hugo 2 (digitaal) of de Phonitor 2 (analoog), of kun je via software als Roon regelen als je via de computer luistert. Er zijn ook apps voor smartphones die hetzelfde doen. Wat een crossfeed in essentie doet is zorgen dat de sterke kanaalscheiding die eigen is aan hoofdtelefoonluisteren wordt opgeheven zodat je een grotere soundstage krijgt zoals je bij luidsprekers ervaart. Het heeft niet bij elke muziekgenre echt een grote impact – elektronische en popmuziek bijvoorbeeld niet echt – maar bij alles waar veel instrumenten op een podium staan kan het een verbetering zijn. Misschien is dit helemaal subjectief, maar een functie als 3D+ nodigt ons altijd uit om langer te luisteren. Luistervermoeidheid treedt minder gauw op.

Ook XBass+ is een analoge schakeling die een streepje meer bass toevoegt. Geen vette, alle midrange verdoezelend laag, maar een heel subtiele toename, zoals we het graag hebben. Tenzij bij tracks met overdreven veel laag dat door de producer werd toegevoegd (het moest echt uit toen we luisterden naar ‘Songs of Experience’ van U2 bijvoorbeeld, zeker bij ‘Red Flag Day’), lieten we het meestal aan, toch met de AKG N5005 met de Reference-filter. Het zal een beetje afhangen van welke hoofdtelefoon of in-ears je gebruikt. Bij in-ears met veel bas gaat XBass+ totaal overbodig zijn.

Krachtige Cyberdrive

De xDSD heeft naast een USB-aansluiting en Bluetooth een derde ingang. Achteraan vind je een poort die zowel een optische als coaxiale kabel slikt, eventueel met behulp van een meegeleverde adapter. De DAC detecteert zelf wel over welke type kabel het gaat. Ingangselectie gaat via de volumeknop, die je indrukt om het toestel in te schakelen én om de ingang te selecteren. Licht hij blauw op, dan is Bluetooth actief, licht het groen op dan zijn de fysieke ingangen geselecteerd. De xDSD zoekt automatisch uit op welke er een signaal is. In de praktijk werkt dit allemaal heel soepel en ben je het vlug gewoon.

De xDSD is primair bedoeld voor hoofdtelefoonluisteren, al kun je ook kieze voor een line-uit met vast uitgangsniveau voor koppeling met een versterker. Een koptelefoon aansluiten doe je via de 3,5-mm ingang. Die is veelzijdig ingericht, zodat je zowel klassieke ongebalanceerde 3,5 mm jacks met drie ringen of een gebalanceerde hoofdtelefoon met een 3,5 mm jack met vier ringen kunt insteken. Dit is best interessant voor wie zijn high-end IEM’s gebalanceerd wil aansluiten, al zal die wellicht wel een 2,5 naar 3,5 mm adapter moeten opsporen. (Je merkt het wellicht: wie mobiel hoogwaardig hifi-geluid wil, raakt gauw verstrikt in een moeras van kabeltjes en adapters.) Toevallig komt de AKG N5005 die we voor deze test veel hebben gebruikt met een gebalanceerde 3,5 mm kabel, maar dat is wel heel uitzonderlijk. Voor in-ears is de xDSD zeer geschikt; de uitgang is zeer stil, zelfs als je iets heel gevoelig insteekt. De uitgangsimpedantie ligt heel laag, op minder dan 1 ohm, zegt iFi Audio, waardoor je veel in-ears en mobiele hoofdtelefoons met lage impedantie goed kunt aansturen. Vermogen is eveneens niet echt een probleem. De eigen Cyberdrive-hoofdtelefoonversterker levert 500 mW bij 16 ohm, wat voldoende is voor de meeste koptelefoons. We hebben tussendoor ook grotere over-ear hoofdtelefoons aangesloten, onder andere de Focal Clear en Elear, en de Denon ADH-D7200 (een koptelefoon die trouwens de XBass+-functie niet nodig heeft), en op geen enkel moment kwam de xDSD in ademnood. Ook niet als we op de AKG tracks beluisteren met ultralage tonen, zoals Max Richters ‘War Athem’ of Melanie De Biaso’s ‘Your Freedom Is the End of Me’ die we als vaste testtracks hanteren.

Zoals bij meer iFi Audio-producten krijg je de keuze tussen een Listen- en Measure-filter, waarbij geoptimaliseerd wordt voor transiënten respectievelijke de frequentierespons. Een beetje tot onze eigen verrassing vonden we de Measure-filter net iets beter klinken – maar het blijft een subtiel verschil.

Conclusie

De xDSD is een klein ding, maar wel een grote stap voor iFi Audio. Het ziet er veel eleganter en beter gebouwd uit dan de vorige mobiele DAC’s van het merk. De klank is zeer goed, in het bijzonder met de 3D+-functie die de meeste muziek natuurlijker doet klinken. Ook de bijzonder goede Bluetooth-functie verdient een vermelding. We zijn doorgaans geen fan van Bluetooth-streaming, maar dit klinkt echt wel prima. Als DAC zorgt de xDSD voor een vloeiende weergave die een fijn evenwicht bewandelt tussen muzikaliteit en detail. De hoofdtelefoonversterker laat de DAC niet in de steek, zelfs niet als je zeer gevoelige IEM’s insteekt. Dit alles maakt de iFi Audio xDSD een topkeuze voor iedereen die onderweg of aan zijn computer in hoge kwaliteit naar muziek wil luisteren, en dat aan een redelijke prijs.