Verslag High End München 2024

Sluipen de beursvloer op

Ondanks het belang van HEM tekenen sommige merken afwezig. Bowers & Wilkins (traditioneel sowieso zelden in München aanwezig), Denon, Marantz en Classé stuurden hun kat omdat het Masimo-moederbedrijf dit jaar verkiest een eigen groot internationaal event te organiseren later in het jaar. KEF was er eveneens niet, net zoals in voorgaande jaren. Toch hadden de Britten een zekere aanwezigheid op de beurs, aangezien hun speakers wel werden gebruikt door het Noorse Hegel (waarmee het nauw samenwerkt). Die Hegel pronkte vooral met de H600-versterker, de Viking cd-speler en de P30A/H30A-combinatie.

KEF is zeker niet het enige hifi-bedrijf dat de beursvloer opsluipt zonder op de officiële aanwezigheidslijst te staan. Zo liepen we enkele incognito Monitor Audio-topmensen tegen het lijf, terwijl hun Hyphn-speakers (82.500 euro per paar) werden gebruikt door Vitus Audio. Speakers of ander hifi-materiaal uitlenen voor demonstraties om je zichtbaarheid te verhogen is dan ook een veel geziene truc op deze beurs. Wilson Audio, Perlisten (die op HEM ook de S7t Limited Edition toonde), dCS en MSB zijn er meesters in. MSB had natuurlijk ook wel een eigen kamer die geweldig klonk, dankzij de combine van de nieuwe Cascade DAC met Magico-speakers.

Er zijn ook altijd een aantal merken die elders in München demonstreren, onder meer omdat er geen ruimte meer beschikbaar is in het MOC-gebouw. Kii Audio en AVM waren er zo twee die in de Motorworld driving club aan de andere kant van de straat een stand hadden opgebouwd. Maar AVM had wel weer toestellen uitgeleend aan onder meer Canton, waardoor het Duitse merk toch een zekere aanwezigheid op de beurs had. In Motorworld was er ook de plechtige voorstelling door Crystal Cable van onder meer de Infinity Power Cable, maar ook een cd die het merk in eigen beheer uitbrengt ter ere van hun twintigste verjaardag. Niet de enige Nederlanders die hun tweede decennium vierden op de show, trouwens. Ook Grimm Audio had een jubileum te vieren, wat ze onder meer deden met de PW1-phonovoorversterker en de LS1C-speakers met koolstofvezeltweeter.

Ten slotte was er nog de HiFi Deluxe-show in het centrum van München. Die is echter kleinschalig en heeft vooral boetiekmerken te gast. HEM zelf is al behoorlijk uitdagend om helemaal te bezoeken op enkele dagen, dus deze ‘sideshow’ moten we altijd overslaan.

Ultieme dromen

Een ding is zeker: lang moet je niet zoeken naar luidsprekers op de High End-beurs. Een aantal zijn echter makkelijk om links te laten liggen. Niet omdat er iets mee mis is, wel omdat ze echt mikken op een heel exclusief publiek en wellicht enkel op bestelling werken. Neem nu iets als de Karlemagne van Lyravox, dat in z’n goedkoopste versie 325.000 en duurste uitvoering 685.000 euro kost. Dat is wel pittig. Daarvoor krijg je wel iets: twee gigantische torens, elk bestaande uit tien elementen die van positie kunnen veranderd worden zodat de voorkant onder net de juiste hoek een kromming krijgt. Zo krijg je perfecte time-alignment. Elk element bevat een driver (of twee tweeters), en wordt door een aparte versterker aangestuurd. In deze speakers zitten dus geen crossovers, dat wordt allemaal digitaal geregeld.

Het Lyravox-systeem was zeker geen uitzondering. Er waren nog een handvol systemen op HEM te bewonderen die nog kostbaarder waren, zeker als je rekening houdt met de totaal setprijs. Bij luidsprekers van een half miljoen gebruik je geen kabels of een meubel van de bouwmarkt of doe-het-zelfzaak, wat dacht je? De kaap van één miljoen euro werd vast wel in meer kamers gerond.

Dit fenomeen kan voor sommigen best absurd overkomen. Een audiosysteem dat meer kost dan een huis, wie koopt dat? Het antwoord daarop is: “Een kleine groep”. Maar dat is niet anders dan bij exclusieve sportwagens of designobjecten. Een aantal van die dure hifi-apparaten mikken uitsluitend op een kleine groep heel vermogende mensen. Voor sommige audiomerken zijn die dure producten echter meer de ultieme uitingen van hun R&D-kunnen, net zoals F1-wagens dat zijn. Ze verkopen is ondergeschikt aan indruk maken en dingen leren die dan kunnen neerdruppelen naar realistische spullen.

Aan de ‘haalbare’ luxueuze premiumkant viel veel te bewonderen. Wat ons positief in het oog sprong – in willekeurige volgorde – waren de elegante zuilen van Estelon, Vitus Audio, het designaanbod van de Danish Audio Group (onder meer AXXESS, Aavik en Børresen), het knappe huwelijk tussen ALARE en Audia Flight, en het even geslaagde partnership tussen Marten-speakers en machtige Halcro-versterking.

Bij YG Acoustics werd er echt uitgepakt: de speakerfabrikant met een heel eigen industrieel design presenteerde de XV 3 Signature, een speaker die in zeer beperkte oplage gaat verschijnen. Acht paren zijn er, dus gegadigden wachten best niet te lang.

Niet acht, maar zes. Dat is het aantal Klimax Solo 800 monoblokversterkers (1,2 kW en 45.000 euro per stuk) dat Linn inzette om het Exakt Klimax-systeem aan te sturen. Een verlokkelijke fles Schotse Tamnavulin-whisky ontbrak uiteraard ook niet – al werd er niet van gedronken. Misschien als afsluiter van de beurs?

Luidsprekers voor de massa

Gelukkig ontbraken op deze editie van HEM bereikbare producten niet. Bij Argon Audio zagen we bijvoorbeeld nieuwe WiFi-speakers die voor 799 euro een heel muzieksysteem vormen. Tv en platenspeler aansluiten kan, net als streamen via Play-Fi. Het was ook de eerste confrontatie met de overtuiging bij hifi-merken dat blauw de hipste kleur wordt in 2024, want in die tint zijn deze actieve FORTE WIFI-luidsprekers ook beschikbaar. Ook de SA2, een Sonos Amp-uitdager van 499 euro, kun je in dezelfde kleuren krijgen.

Bij Q Acoustics werd de 3000c-familie voorgesteld. Deze instaplijn omvat drie boekenplankspeakers, een toren en een centerspeaker, allemaal in het bekende Q Acoustics-design met sterk afgeronde hoeken. Zoals altijd bij de Britten blijven de prijskaartjes bescheiden (vanaf 399 euro), terwijl er wel technologie uit de duurdere 5000- en Concept-series te bespeuren valt, zoals de C3-conus bij de woofer en een tweeter die hermetisch en ontkoppeld in de behuizing is ingebouwd.

Ook allesbehalve duur is de opgefriste Debut-lijn van ELAC. Met de oorspronkelijke Debut-speakers, ontworpen door Andrew Jones, scoorde het merk een dikke hit. De Debut 3.0-series die in München te zien was omvat modellen die beginnen aan 179 euro/stuk. De nieuwe Speaker Box 3 van Pro-Ject, een minispeaker beschikbaar in drie afwerkingen en de keuze tussen een papieren en een koolstofvezelwoofer, kost dan weer 199 euro/paar.

Aan dat prijspunt kreeg je nog niet zo lang geleden enkel heel basale, minder goed afgewerkte speakers, maar inmiddels klopt dat niet meer. De instapmodellen waar we het hier over hebben zijn niet enkel heel degelijk afgewerkt, ze zijn ook echt met kennis van zaken ontworpen. Wie met een kleiner budget aan de slag moet, kan tegenwoordig al ver komen.

Bij SVS viel ons oog op de Ultra Evolution-lijn. Dat het Amerikaanse merk al langer meer is dan een subwooferbouwer, moet toch wel bekend zijn. Met de Ultra Evolution doet het gooi richting de high-end, met speakers die uitpakken met een bolle voorkant. Dit moet zorgen voor een betere time-alignment van de frequenties; een techniek die ook bijvoorbeeld Focal al jaren toepast. De Ultra Evolution Pinnacle kwam zo heel indrukwekkend over.

High-end prestaties zonder het prijskaartje

Mik je wat hoger, terwijl je het toch haalbaar wil houden? Dan was er deze HEM-editie heel boeiend. Een belangrijke lancering bij DALI bijvoorbeeld, waar de hogere middenklassers uit de Rubicon-lijn vervangen worden door de Rubikore-modellen. Qua het uiterlijk verandert er niet zoveel, de nadruk lag vooral op het toepassen van innovaties uit de high-end Kore en Epikore. Zoals het gebruik van DALI’s favoriete materiaal, SMC, in spoelen van de cross-over, en een vernieuwde hybride tweeter-module. Er is nu ook een Cinema-model dat zowel als centerspeaker als links/rechts kan geplaatst worden. De eigen surroundopstelling die we al jaren gebruiken voor tests is gebaseerd op Rubicon, dus we zijn wel heel benieuwd om te horen of Rubikore het beter doet.

Bij Piega was er bij bezoekers veel aandacht voor de Coax Gen 2-speakers. Niet helemaal nieuw, deze slanke speakers in aluminium behuizingen die met veel Zwitserse vakmanschap gebouwd worden. Het bedrijf start echter met het aanbieden van acht Excellence-kleuropties, via het anodiseren aangebracht. Heel anders dan een laklaag op metaal en heel elegant. De opstellingen paste mooi bij de HiFi Rose-streamers en versterkers, die sinds kort door Piega verdeeld worden in de Benelux.

De artistieke afwerking en kwaliteit die de nieuwe Sonetto G2-lijn van Sonus faber etaleert, daar kunnen maar weinig aan tippen in dit prijssegment. De update aan deze populaire middenklasser van de Italianen omvat naast een strakker design ook nieuwe drivertechnologie en een betonbasis.

De transmissielijnspeakers van PMC bieden altijd net iets anders. Mis dus zeker niet de kans om de Fenestria-topmodellen te horen, mocht die kans je pad ooit kruisen. In München pakten de Britten uit met de nieuwe Active twenty5i die enkele weken eerder gelanceerd werden. In essentie zijn het de bekende twenty5-speakers, maar nu voorzien van krachtige versterking. Je kunt zelfs de bestaande passieve modellen actief maken.

Ontwerpers met een eigen aanpak

Ontwerper Andrew Jones ontbrak natuurlijk ook niet op de show. Na ELAC verhuisde hij naar MoFi Electronics, waar de audiodesigner zijn geliefde coaxiale driverdesigns inbouwde in een nieuwe reeks speakers met een knap retro-uiterlijk. Die Sourcepoint 8 en Sourcepoint 10 zijn compact zoals een BMW X1 een kleine auto wordt genoemd, maar toch vond Jones het interessant om een grotere vloerstaander te bouwen. De Sourcepoint 888 komt met drie 8-inch drivers, met hergebruikt van de coaxiale speaker uit de Sourcepoint 8. Komt er dus een nog grotere vloerstaander met de 10-inch driver van de Sourcepoint 10? “Wie weet!”, lachte de man.

Het Britse merk EPOS werd enkele jaren geleden overgenomen door luidsprekerontwerper Karl-Heinz Fink (die zowat voor alle grote hifi-merken designs heeft gemaakt). In sommige landen is EPOS een heel bekende naam dankzij een reeks succesvolle speakers in de jaren tachtig. In tegenstelling tot heel wat retrospeakers die nu verschijnen, brengt Fink die oude modellen niet gewoon opnieuw tot leven met iets modernere drivers. Het zijn volledig hertekende designs die inspelen op de nieuwste inzichten, je herkent ze nauwelijks als verwant aan de historische EPOS-speakers. Na eerder een ES-14N-middenmodel en een kleine ES-7N te hebben gelanceerd, presenteerde de Duitse ontwerper dit jaar een 3-wegs ES-28N. Ook beschikbaar in een lichtgroen, voor wie zwart of wit te saai vindt. Er werd gedemonstreerd met een modern ogende draaitafel van Luphonic. Leuk detail: naargelang welke zijde van een magneet je op de basis legde, kies je voor 33 of 45 tpm.

Bij Totem viel er zoals altijd veel te beleven. Bij het merk van ontwerper Vince Bruzzese pikten we de nieuwe LOON Monitors, kleine speakers van circa 1.500 euro per paar die naar goede Totem-gewoonte indrukwekkend laag produceerden. Op de beurs werden ze aangestuurd door een eigen Kin-versterker.

De grootste luidsprekerbouwer van Duitsland, Canton, stelde vorig jaar op deze beurs de nieuwe Reference-lijn voor. Daar hoorde een gelimiteerde GS-editie bij die door zijn omvang (155 kg) en prijs (50.000 euro/paar) heel wat exclusiever was dan de bereikbaardere Reference-speakers. Blijkbaar heeft Canton en z’n hoofdontwerper Frank Goebl door die reeks de smaak te pakken van het high-endsegment. Dit jaar onthulde het de Reference Alpha 1 en Alpha 2, twee speakers die duidelijk op de GS-editie gebaseerd zijn maar met nieuwe woofers. Ook typisch voor het merk: achteraan is er een regeling om de treble, midden en laag telkens met tot 1,5 dB te verhogen of verlagen.

Oog voor het verleden

Over vintage design gesproken, als je er de plaats voor hebt is er ook de Vintage Classic Gold SP van Fyne Audio. Het is een echt een ontwerp van vroeger, een grote kast met een centrale woofer (er is zelfs een 15-inch versie beschikbaar!) en toonregeling vooraan. De 70th Anniversary Autograph 12 die Tannoy dan weer voorstelde zit helemaal in dezelfde sfeer.

Ook bij Dynaudio zijn ze trots op hun erfgoed. Na het succes van de gelimiteerde Heritage Special – die echt teruggreep naar designs van weleer – presenteert het Deense bedrijf de Contour Legacy. Als knipoog naar de oorspronkelijke Contours uit de jaren tachtig is deze in Skanderborg handgemaakte vloerstaander heel geslaagd. De speakers zijn enkel beschikbaar in Amerikaans walnoot en de oplage is beperkt tot 1.000 paartjes.

Iets helemaal anders is The Bookshelf, een gezamenlijk project van Dynaudio, Keiji Ashizawa Design uit Tokio en Karimoku uit Japan. Die laatste zorgt voor het unieke Japanse eikenhout, dat in ruwe plankvorm eerst tot zes maanden lang gedroogd wordt vooraleer tot panelen wordt herleid. Hiermee wordt een boekenplankspeaker met een Esotar 3-tweeter en met een bijzonder design gecreëerd dat heel exclusief in de markt wordt gezet. Nog bij Dynaudio: een actieve versie van de Confidence 20A, met krachtige versterking die in de stand wordt verwerkt. Dat is slim gezien. Ten slotte is er de Contour 20 Black Edition. Een nieuwe kleur, dat klopt, maar ook meer. Deze Contour komt boven de Contour 20i te staan. Die laatste blijft doorlopen, terwijl de Black Edition vanwege de betere Esotar 3-tweeter ook iets duurder in de markt staat.

Het was ook heel bijzonder om bij Audiovector binnen te wandelen en bijna vijftig jaar terug in de tijd gekatapuleerd te worden. De Trapeze-speaker met z’n bijzondere trapeziumvorm uit 1979 is weer helemaal terug, wel met nieuwe drivers, crossover  behuizing. Maar in de basis blijft het concept identiek aan het verleden. Intrigerend aan deze vorm is vooral dat er plaats is voor een grote 12-inch woofer die ter plekke de AMT-tweeter goed complementeerde. Qua prijs hoorden we ’17.500 euro’; nostalgie komt dus wel met een stevig prijskaartje.

Versterkers met veel talent

Het beeld van de audiofiel die twee gigantische speakers aanstuurt door een stapel loodzware toestellen? Tja, helemaal fout is het niet en zeker niet op deze beurs. Op HEM kun je altijd veel monoblokken bespeuren die je zelfs met twee mensen moeilijk zou optillen. Pure power, zoiets straalt het altijd wel uit. Maar dat het ook anders kan, bewijst de nieuwe Naim Uniti Nova PE. Het is niet goedkoop – reken circa 10.000 euro – maar het is wel een heel mooi designding met uitstekende streamingopties ingebouwd én met heel wat power. Geleverd door Purifi Eigentakt-modules, klasse D dus. Dat is een first voor het merk uit Salisbury. Een keuze die een tikje controversieel bij de merkfans is, maar het stuurde wel een paar Focal Maestro Utopia Evo magistraal aan. Voor wie die 10K te veel is, blijven de andere Uniti-modellen onveranderd bestaan.

Arcam begon vorig jaar met het opfrissen van zijn versterkeraanbod. De nieuwe Radia-modellen zijn een radicaal nieuw begin, met dank aan de designers die eerder bij JBL en Harman soundbars en Bluetooth-speakers tekenden. De opdracht was hifi aantrekkelijker te maken voor een jonger publiek, niet enkel qua ontwerp maar ook qua functionaliteit. De eerste Radia-lichting maakte op dat vlak indruk, in München stelde Arcam het vervolg voor. De Radia SA35 en SA45 zijn alles-in-versterkers die opvallen dankzij grote schermen vooraan en een uitgebreid aanbod ingangen. Zo is er HDMI-ARC om de Arcams aan te sluiten op de tv en een phono-ingang. De uitgebreide streamingopties kun je ook via de nieuwe ST25-streamer (met DAC) naar andere versterkers brengen.

Heel innovatief vinden we het modulaire Suzi-concept van Chord. Het toonde in München de Suzi-voorversterker en de Suzi-eindversterker, beide op een heel klein formaat. Voor de Chord-kenners: qua voetafdruk ongeveer gelijk aan de Hugo 2-DAC. Het idee is dat je de Suzi-voorversterker gewoon op de Suzi-eindtrap zet, of in de plaats de Hugo 2 (al dan niet met de 2go-streamingmodule). Wat je ook kiest, je eindigt met een minisysteem dat heel krachtig uit de hoek kan komen.

Nog iets voor mensen die van kleinere systemen houden: bij Mission was er een preview van de 778CDT cd-transport en 778S-streamer, twee bronnen die passen bij de betaalbare 778X-versterker. Het zijn toestellen op halve breedte en (alweer) een retro-uitstraling.

Analoog plezier

Over een vinylrevival wordt al heel lang geleuterd. Kijk je naar marktcijfers, dan klopt die hoerastemming ook echt. De afgelopen vijftien jaar zit de verkoop van platen weer in de lift, daar bestaat echt geen twijfel over. Natuurlijk was de stijging in het begin heel bescheiden en in absolute cijfers niet spectaculair te noemen. Maar inmiddels is dat wel anders. En dat zie je ook goed op High End München, waar platenspelers meer dan ooit aanwezig zijn. Want al die platen moeten wel met iets beluisterd worden.

Natuurlijk waren draaitafels nooit echt helemaal afwezig op HEM. Enkele grote merken (Pro-Ject en Clearaudio bijvoorbeeld) bleven hun ding doen en er waren altijd bedrijven die naarstig in draaitafels bleven geloven. Duitsland is een land bij uitstek waar dat het geval is; met merken als Transrotor (die een knappe variant van de Bellini voorstelde met een basis uit ruw of glad leistein) en Acoustic Solid. Maar buiten de grenzen van de oosterbuur zijn er genoeg voorbeelden te vinden van echte platenspelermerken. Denk maar aan Kuzma of Gold Note. Kortom, het aanbod aan platenspelers op de Beierse beurs was nooit echt klein, maar dit jaar waren er wel opvallend meer.

Als het over aantallen gaat, kan niemand tippen aan de introducties door Pro-Ject. Het grootste nieuws was de lancering van een Debut Evo 2-lijn, opvolgers voor de populaire Debut Carbon Evo uit 2020. Zoals voorheen betreft het hier een kant-en-klaar pakket met een platenspeler die technisch al op een hoger niveau staat (onder meer met een typische 8,6-inch koolstofvezeltoonarm), met een vanaf-prijs van 699 euro. Veel opvallende satijnkleurenopties horen er ook bij. Naast walnoot, wit of zwart kun je de speler krijgen in groen, geel, blauw, rood of een donkere wijnrood.

Hoger in de line-up is er nu een Debut Pro B (nu met een gebalanceerde uitgang, iets wat Pro-Ject sterk promoot) en de The Classic Reference. Dit is een luxe-vervolg op de The Classic (vanaf 4.990 euro), met zwevend subchassis en een dure 9-inch S-toonarm. Daarnaast presenteerde het een reeks accessoires, zoals een mooie display van de 24 (!) verschillende toonarmen die het Oostenrijkse bedrijf verkoopt.

Grote namen draaien mee

Pro-Ject weet altijd leuke samenwerkingen met artiesten uit de mooi te schudden. Dit jaar zagen we echter geen vervolg op de Metallica- of de Pink Floyd-draaitafels. Clearaudio van hun kant nam wel een vliegende start met z’n exclusieve Celebrity-lijn. Een speciale editie ontworpen in samenspraak met Al Di Meola en gelimiteerd tot 1.000 stuks moet deze draaitafels die verwijzen naar beroemheden op de kaart zetten. Gebaseerd op de Concept Signature, bezit deze fraaie uitvoering een vorm die lijkt op de Les Paul-gitaar van de jazzartiest. Er hoort ook een speciale Clearaudio-cartridge bij. Er zijn twee kleuruitvoeringen (eik en zwart), kostprijs is circa 4.000 euro.

Alweer bij Argon zagen we een Signature TT. Na het lanceren van heel betaalbare draaitafels (met de TT van 249 euro als instapper), ziet het Deense merk een stijgende vraag naar een platenspeler die een betere kwaliteit biedt. Met de TT-4 SE zocht het al hogere regionen op, maar bij die special edition draaide het vooral rond tweaks. De Signature is een nieuw design, met een subchassis en de Ortofon 2M Black gemonteerd.

FiiO kennen we vooral van hun draagbare muziekspelers en hoofdtelefoons. Sinds kort brengen ze daarnaast toestellen uit die passen bij luisteren aan je bureau, zoals de opmerkelijke R9 met groot scherm. Maar een platenspeler? Dat hadden we niet verwacht. De FiiO TT13 is een volautomatisch instapmodel met een modern design en Bluetooth. Of er nog meer gesofistikeerde toestellen komen, daar moeten we afwachten.

Next-level streamers en DACs

Drie aankondigingen trokken onze aandacht. Te beginnen bij AURALiC, dat op HEM een Altair G2.2 voorstelde. Deze streamer/mediaserver/DAC doet werkelijk alles, zo lijkt het. Naast de flexibiliteit geboden door het bekende Lightning-streamingplatform, bezit dit toestel HDMI-eARC, een phono-ingang en meer. Het is ook de ontbrekende schakel in de G2.2-familie, dat vorig jaar op HEM werd voorgesteld en draait op het Tesla G3-hardwareplatform. Die vind je ook in de bereikbare en compactere S1-toestellen die AURALiC in München presenteerde. Er is een Aries S1 (een digitaal transport) en Vega S1 (een streaming DAC), beide 1.999 euro. Een optionele S1 External Purer-Power Supply Unit laat upgraden toe.

De standgrootte van WiiM op HEM was omgekeerd evenredig met de aandacht dat de goedkope streamers en versterkers van dit merk (van 99 euro) online krijgen. Een zakdoek groot en nauwelijks aangekleed was het. Maar wel met een nieuwigheid: de WiiM Ultra, een streamer met veel ingangen en uitgangen én een aanraakscherm. Zelf noemt de fabrikant het een digitale hub, te gebruiken met andere WiiM (of toestellen met Interplay-modules). Je kunt bijvoorbeeld een platenspeler of de tv op de Ultra aansluiten en streamen naar een ander apparaat. De software en app van dit merk zijn ook verrassend goed.

HiFi Rose gaf op een fraaie stand ons de gelegenheid om al hun knappe producten rustig te bewonderen. Veel bekijks was er voor de RD160, de allereerste alleenstaande DAC van de Koreanen en die rond de combinatie van de AK4191 en de AK4499EX van AKM gebouwd is. Dit intrigerend duo kwamen we recent tegen in de Eversolo DMP-A8, waar we onder de indruk waren van de prestaties. AKM splitst hier een reguliere delta-sigma-chip in twee aparte eenheden, een voor digitale functies (zoals opsampling) en een voor de analoge.

Excentriek hoofdplezier

Met World Of Headphones was er een aparte minibeurs voor liefhebbers van hoofdtelefoons en alles wat erbij hoort. Het is een indrukwekkend deel van de show, want op een relatief kleine oppervlakte valt er veel te zien. En vooral: je kunt als bezoeker makkelijk zelf toestellen uitproberen. In deze High End-uithoek zie je dat draagbare muziekspelers of DAP’s een heel levendig marktsegment blijft en dat er veel bijzondere oplossingen zijn qua hoofdtelefoonversterking. Niets kan wedijveren met de excentrieke Ethereal van Metaxas and Sins, natuurlijk. Het is een soort grote metalen paspop met een klokmechanisme van Tourbillon; als je het prijs moet vragen, is het wellicht niets voor jou (denk circa 32.000 dollars). Geef ons dan liever maar de prachtige earcups van de ATH-WB LTD van Audio-Technica, een gelimiteerde reeks van 300 stuks versierd met een complexe houtfineer en laklaag. Het zag er heel luxe uit.

Toen Focal voor het eerst een high-end hoofdtelefoon introduceerde, kon niemand raden dat het Franse bedrijf met zoveel succes dit segment zou bestormen. Inmiddels zijn we heel wat luxueuze modellen verder. Dit jaar worden er twee relatief goedkopere modellen geïntroduceerd. De Azurys en Hadenys zijn gebaseerd op de populaire Bathys Bluetooth-koptelefoon, maar werken met een kabel. De eerste is een open ontwerp, het tweede een gesloten, verder delen ze een blauwe kleur, zachte oorkussens uit textiel en het typische Focal-oog voor modern design.

Meze Audio heeft een toppositie in de headfi-wereld veroverd dankzij weelderige maar ook dure koptelefoons zoals de Empyrean en Liric. Dit jaar is er echter meer liefde voor bereikbare prijspunten. De 105 AER bijvoorbeeld, is een open hoofdtelefoon die sterk lijkt op de 109 Pro maar de houten behuizingen inwisselt voor kunststof. Hierdoor halveert de prijs naar circa 400 euro. De Alba brengt dan weer de knowhow van de Rai Penta en Advar naar in-ears die voor circa 150-200 euro in de winkel zullen liggen.

Final Audio van hun kant presenteren een opvolger voor hun vlaggenschip, de D8000. Vergeleken met een aantal topmodellen die in alle hoeken bejubeld werden, bleef het over die D8000 altijd betrekkelijk stil. Onbegrijpelijk, want het was wel een zeer goede koptelefoon. Misschien dat de nieuwe X8000 (circa 5.000 euro) wel meer in de aandacht zal komen. Doet ons alvast opkijken: ondanks planar magnetic-drivers weegt het slechts 220 gram.

Een belangrijke lancering bij Sennheiser: de HD 620S. Als je de letters HD en iets uit het 600-cijferbereik bovenhaalt, dan verwijs je naar de meest legendarische modellen van het Duitse bedrijf, met name de HD 600. De HD 620S van 349 euro vaart wel een andere koers, want dit is een gesloten model die een beproefde techniek (schuin geplaatste drivers) toepast om een open klank te produceren én een stevig laag. Een eerste luisterproefje op de beurs liet interessante dingen horen.

Astell & Kern pakte met veel uit, waaronder een nieuwe budgetlijn van DAP’s die onder de merknaam Activo uitkomen. En met de Novus, een high-end, chique IEM die in samenwerking met Empire gecreëerd werd. Het beluisteren is ons niet gelukt, maar het zag er wel heel knap uit. Het zijn echter geen IEM’s voor iedereen, daar zorgt die prijskaart van 5.799 euro wel voor.