JVC XP-EXT1 draadloze surround-hoofdtelefoon
De XP-EXT1 wordt door de fabrikant omschreven als een persoonlijk draadloos hometheatresysteem. Ok, dat etiket is niet bepaald sexy, maar omschrijft wél precies wat het doet. Het is een totaaloplossing om surroundgeluid naar een hoofdtelefoon te brengen, met behoud van de ervaring die de nieuwste surroundtechnologieën met hoogtekanalen bieden. Een sleutelrol is weggelegd voor Exofield, een algoritme waar JVC nu al een aantal jaar aan werkt. Het is spitstechnologie voor – haal even diep adem – out-of-head localization sound field processing, daarbij rekening houdend met een aantal van je persoonlijke fysieke eigenschappen.
Deze test is nogal een primeur. De JVC XP-EXT1 bereikt pas binnenkort de winkels en zal circa 1.000 euro kosten. Dat is heel wat, maar dit is dan ook een volledig pakket. In de doos vind je een draadloze koptelefoon die een meteen een hoogwaardige indruk maakt én een compact toestel. Dit laatste apparaat is een multifunctioneel ding: het is de zender die draadloos verbindt met de hoofdtelefoon, maar ook een HDMI-hub met vier ingangen en één eARC-compatibele uitgang. Dit kastje communiceert bovendien met een bijhorende app. Kortom, de belofte die JVC met de XP-EXT1 maakt is niet van het minste. Er zijn niet veel alternatieven te bedenken voor wat het doet. De Sony MDR-HW700DS met 9.1 is een van de weinigen, maar het is inmiddels al vrij oud en ondersteunt nog maar net 4K. Maar kan deze draadloze koptelefoon echt een 7.1.4-opstelling vervangen? Tijd om op onderzoek te gaan!
Net een AV-receiver
Hoe gebruik je dit onconventioneel apparaat? De hub of processor mag je eigenlijk beschouwen als een simpele AV-receiver. Het heeft drie HDMI-ingangen waarop je bronnen zoals een console of een Ultra HD Blu-rayspeler kunt aansluiten. De HDMI-uitgang is eARC-compatibel, wat betekent dat de XP-EXT1 surround kan verwerken afkomstig van apps op je televisie. Er zijn dus twee scenario’s waarin je de JVC kunt toepassen: als uitbreiding op je tv (waarbij je dus vooral via apps als Netflix of Disney+ kijkt of je bronnen op de televisie hebt hangen) of als een hub voor je videobronnen. Het aansluiten in deze twee gevallen of de combinatie van beide is relatief eenvoudig.
En wat als je de XP-EXT1 wil gebruiken in combinatie met een AV-receiver, bijvoorbeeld als alternatief om het einde van de film ’s avonds laat uit te kijken? In onze opstelling met een Denon AVR-X6300H probeerden we eerst de JVC-zender op de tweede uitgang van de receiver te hangen, maar dit gaat toch wat problemen qua herkenning van surroundformaten. Uiteindelijk hebben we een Oppo UDP-203 en een Xbox One X verbonden met de JVC-zender, en dan de HDMI-uitgang verbonden met een HDMI-ingang op de Denon. Nadeel hiervan: de XP-EXT1 moet aanstaan, ook als je via je surroundspeakers geluid wil afspelen. We zeggen er meteen bij dat we bij onze receivertesten zelden naar die tweede of derde HDMI-output kijken. Het kan dus zijn dat bij een recentere receiver of een ander model je de XP-EXT1 wel gerust aan een secundaire uitgang kunt hangen.
De XP-EXT1 heeft naast zijn vier HDMI-poorten nog wat andere aansluitingen. Twee optische ingangen en een analoge cinch-aansluitingen maakt het verbinden van andere apparaten mogelijk. Denk aan een cd-speler of enkel audio van een spelconsole.
Hoofdtelefoon om langer te luisteren
Het tweede product in de doos is een draadloze koptelefoon. Het is een groter, zwaarder toestel met heel dikke oorkussens en een hoofdband met dikke kussens. Het is zeker comfortabel genoeg om op je hoofd te dragen gedurende een volledige film, al gaan je oren wel wat zweterig zijn tegen de tijd dat de aftiteling op het scherm verschijnt. Het is nu eenmaal moeilijk om een goede draagcomfort en geluidsisolatie te bieden zonder dat je oorbroei ervaart. Ook het gewicht is niet bepaald laag, 330 gram, al hebben we zeker ook audiofiele modellen op ons hoofd gehad die veel meer wogen. Dit is echt een koptelefoon voor iemand die in de sofa neerzit en daarbij misschien zijn hoofd rust op de rugleuning.
Op de hoofdtelefoon zelf zijn een reeks knoppen voorzien. Eigenlijk moet je voor niets uit je stoel komen of naar je smartphone gebruiken. Via de toetsen op de hoofdtelefoon regel je het volume, kies je welke ingang op de hub actief is en schakel je het Exofield-effect in/uit. Een minpunt daarbij is wel dat de toetsen helemaal gelijk liggen met de behuizing en heel gevoelig zijn. Als we tijdens het testen af en toe de Exofield-knop willen indrukken, duwden we zo regelmatig per ongeluk op de ingang-knop.
De verbinding tussen de koptelefoon en de zender verloopt via een eigen 5-GHz protocol, niet Bluetooth. Deze hogere frequentie is een goede keuze om drop-outs te voorkomen, een probleem dat je wel eens kunt ondervinden met draadloze tv-hoofdtelefoons op basis van RF-technologie die op 2,4 GHz opereren. Dat komt omdat 2,4 GHz een nogal druk deel van het radiospectrum is, met Bluetooth, WiFi en nog anderen die er gebruik van maken, plus heel wat storing. Het bereik is wat beperkter bij 5 GHz radiotechnologie, maar in dit geval is dat niet zo erg. Je gaat dit toestel toch enkel binnen een kamer gebruiken. Afgaande op onze tests gaat de batterij van de hoofdtelefoon ongeveer 10-12 uur mee.
Bluetooth is trouwens wel aanwezig op de JVC-zender, maar dient enkel om te verbinden met een smartphone waarop de Exofield-app draait.
Eerst meten
De app is de derde poot van het Exofield-verhaal. De XP-EXT1 biedt immers niet zomaar surround via een koptelefoon, maar surround dat realistisch klinkt omdat het aangepast is aan jouw fysieke eigenschappen. Denk aan de oor- en hoofdvorm, en de attributen van je gehoor. JVC is hier al even mee bezig en ontdekte onder meer dat de vorm van het gelaat mee (incluis de oogeigenschappen!) een invloed heeft op de perceptie van geluid. In een labo kunnen al die fysieke eigenschappen exact gemeten worden, bij iemand thuis ligt dat al wat moeilijker. Daarom wordt er bij de XP-EXT1 voor een tussenoplossing gekozen. Microfoons ingebouwd in de hoofdtelefoon zelf meten je oren (incluis het binnenoor). Op basis van die resultaten gaat het toestel kijken in een database met ruimere metingen en zoekt het de dichtstbijzijnde match. De twee microfoons (één per oor) kun je trouwens zien en voelen als je in de koptelefoon kijkt.
Als je met de XP-EXT1 aan de slag gaat, moet je dus eerst een meting uitvoeren. Daarvoor moet je de hoofdtelefoon op je hoofd plaatsen, tijdelijk een meegeleverde kabeltje verbinden tussen de koptelefoon en zender, en een stappenplan volgen in de app. Het meten zelf duurt enkele tientallen seconden, de berekeningen die daar op volgen nog een minuut of twee. De testtonen zijn niet bijzonder luid, dus ongemakkelijk is het niet. Ben je niet alleen thuis? In de app zijn vier slots voorzien voor metingen. Zo kunnen tot vier personen hun persoonlijk Exofield-geluid laten berekenen.
Controlepaneel
Je bent niet verplicht om de app te blijven gebruiken nadat je de Exofield-meting maakt. Hou het toch bij de hand, want het is toch wel handig. In het hoofdscherm zie je tijdens het bekijken van een film welke codec er aangeleverd wordt, kun je het volume regelen en is de Exofield-technologie met een druk op de knop in/uit te schakelen. Dat kan ook via de knoppen op de hoofdtelefoon, maar op een of andere manier vonden we de app praktischer. Misschien is dat voor jou anders. Wat je niet makkelijk kunt doen via de hoofdtelefoon is het geluidsmodus aanpassen. Er zijn er zo vier vaste (Flat, Movies, Music en Games) plus een custommodus die je beperkt zelf instelt. Het stelt niet zo veel voor, want je eigen sound kun je eigen bepalen via een 5-bands equalizer – en dat is niet genoeg om echt fijn af te regelen. In de app vind je nog een heel aantal instellingen, waarvan de aparte volumeregelingen voor het LFE-baskanaal en het centerkanaal de nuttigste zijn.
Test
We waren uiteraard heel benieuwd naar hoe goed de XP-EXT1 er in slaagt om een surroundervaring naar een koptelefoon te brengen. Zoals gebruikelijk starten we met de officiële Dolby Atmos-demo’s. De ervaring zet de toon voor heel de test: soms is het heel indrukwekkend, soms gewoon goed, maar hier en daar ook klanken die niet helemaal kloppen. ‘Audiosphere’ toont aan dat Exofield verbazend effectief hoogtekanalen inderdaad boven je laat klinken, maar het zijn vooral de achterste kanalen die ons ‘wow’ doen zeggen. De geluiden zweven rond ons hoofd, zo lijkt het echt. Bij ‘Shattered’ ervaren we dat ook, zeker bij de roepende stem van het kind ver weg in de tuin – maar klinken de vallende glasstukken een beetje kunstmatig.
Bij de autorace uit ‘Ready Player One’ (Ultra HD Blu-ray, Dolby Atmos) zijn we alweer zwaar onder de indruk. Effecten zitten overal rond ons hoofd. Auto’s slippen voor ons, motoren klinken achter ons, wrakken vliegen langs ons hoofd heen. De actie op het scherm wordt heel goed gebracht, zij het toch niet zo omhullend als met onze discrete luidsprekeropstelling. Het is straf, maar ook niet die grote geluidsbubbel die je bij een perfect afgeregelde speakersetup krijgt. Maar toch, bij deze scène krijg je iets dat vele malen beter is dan bij een gewone stereohoofdtelefoon. De positionering van geluidseffecten is betrekkelijk goed bij deze scène, en we zijn zeer tevreden met microdetailweergave. Al die kleine geluidseffecten die een scène perfect maken, zoals de muntstukken die Parzival oppikt en de bouten die van de vernietigde Akira-motorfiets vallen, springen er echt uit. Minder vinden we de weergave van dialogen. Ze klinken iets te dun en een beetje nasaal, alsof er iets te veel echo op zit. Dit is gek, want andere effecten en muziek in de achtergrond klinkt wel in orde. We zijn nu eenmaal met bijna-finale software bezig, misschien is dit nog een bug die er door JVC moet uitgehaald worden. We hebben in elk geval de indruk dat dit te maken heeft met de meting, niet zozeer met de kwaliteiten van de hoofdtelefoon.
Bij verschillende films waar muziek in de achtergrond de actie voorstuwt, zoals ‘John Wick 2’ (Ultra HD Blu-ray, Dolby Atmos) en ‘Atomic Blonde’ (Ultra HD Blu-ray, DTS:X), speelt het muzikale deel van de soundtrack ver buiten je hoofd af, met geluidseffecten dichterbij. Sfeervol is dat. Hetzelfde is waar bij ‘Hobbs & Shaw’ (Ultra HD Blu-ray, Dolby Atmos), waar in de finale in de verlaten nucleaire installatie in Ukraine propvol explosies, vuistgevechten en geweerschoten zit, maar je ook regelmatig slechte gags tussen de twee helden opgediend krijgt. Bij de Charlize Theron-film met DTS-codec klinkt het net iets beter dan de Dolby Atmos-films, valt ons wel op.
Ok, als je de JVC-koptelefoon voedt met Atmos of DTS:X is het resultaat behoorlijk indrukwekkend. Maar wat met andere content? Bij een aflevering van het indrukwekkende ‘Babylon Berlin’ (Dolby Digital+ 5.1), dat zich afspeelt in het Berlijnse nachtleven net voor de nazi’s de pret kwamen verpesten, doet de XP-EXT1 het goed. Meer zelfs, de kunstmatigheid bij stemmen is hier grotendeels weg, en de stadsgeluiden (zoals auto’s die voorbij rijden) worden sfeervol weergegeven. Selecteren we er echter een video (een aflevering van ‘The Orville’) met een stereo-soundtrack, dan klinkt het echt maar matig. In de instellingen van de app schakelen we het upsampelen van LPCM naar Neural:X – en dat is al een stuk aangenamer. Maar toch, het is duidelijk dat de XP-EXT1 en de Exofield-technologie het best werkt met een origineel surroundsoundtrack. Het upmixen van stereo naar surround kant beter. Ook dit: wat deze technologie echt perfect zou maken, is de aanwezigheid van een zogenaamde HRTF-sensor. Bij Exofield is ‘voor’ altijd recht voor je, ook als je wegkijkt van het scherm. Maar het kan ook anders: bijvoorbeeld bij de Audeze Mobius-gameheadset is er wel zo’n sensor, waardoor geluid verankert is met het scherm. Kijk je weg, dan bewegen de effecten in je oor zodat ze verankerd lijken in de kamer/aan het scherm. Het feit dat bij een Mobius bijvoorbeeld de stemmen altijd uit het scherm komen, zorgt echt voor net iets meer realisme.
Conclusie
De XP-EXT1 doet sommige zaken dus heel goed. Het creëert een grotere virtuele ruimte om je hoofd, wat veel aangenamer is dan een klassieke hoofdtelefoon die ‘in’ je hoofd speelt. Het is echt wel surround wat we horen. Effecten zijn heel vaak heel juist gepositioneerd. Het knappe is dat Exofield groots klinkt, maar je wel zeer betrokken blijft bij de actie op het scherm. Maar qua tonaliteit zit nog niet alles heel goed, waardoor soms stemmen kunstmatiger klinken en iets te ver weg. Misschien dat de finale software daar wel beterschap in brengt. Dat kan, want uiteindelijk is dit allemaal het werk van een algoritme.
De JVC XP-EXT1 is dus nog een beetje een work in progress, maar wat we nu al zien is behoorlijk indrukwekkend. Zoek je een manier om films en reeksen te beleven met volle surroundbeleving maar zonder de buren te storen? Dan is deze gloednieuwe (maar helaas: dure) JVC-koptelefoon de manier om het te doen. Een discrete luidsprekersetup kan het niet vervangen, maar het is wel een intrigerend pakket voor wie geen alternatief heeft of een aanvulling zoekt voor de momenten dat de rest van het huis slaapt.
Reacties (10)