Voor € 30.000,- kun je een hele mooie versterker met een paar zeer serieuze luidsprekers aanschaffen. Uiteraard zijn producten uit deze niche prijsklasse niet op iedere hoek van de straat te vinden, maar wie een beetje zijn best doet ontdekt al snel dat best veel winkels in Nederland dit soort begeerlijke objecten kunnen aanbieden. Om welke merken het dan gaat? Meestal wel de bekende mainstream namen en daar wringt wat mij betreft in dit geval de schoen. Want hoewel het natuurlijk bijna zonder uitzondering om hele mooie producten gaat, is het ook vaak een ‘veilige’ keuze. Oftewel een richting die bewust is afgestemd op de gemiddelde smaak. De twee producten van deze test zijn dat zeer beslist niet en volgen standvastig en gepassioneerd hun eigen idealen. Kiezen is daarom nog nooit zo leuk geweest.
Wie een beetje thuis is in de hifi-materie, ontdekt al snel dat de beide merken uit deze test ‘utterly British’ zijn. Wanneer ik willekeurig met het merk AVID van start ga, blijkt deze nog relatief jonge onderneming officieel in 1995 te zijn opgericht. Meteen al leuk wordt het wanneer blijkt dat AVID niet zomaar een willekeurige merknaam is maar staat voor ‘A Very Interesting Design’. Bij ondergetekende is het merk vooral bekend vanwege de uitgebreide reeks aan fraai gestileerde platenspelers en phonovoorversterkers. Maar al snel blijkt dit tegenwoordig nog maar het topje van de ijsberg te zijn. Want met name de laatste tien jaar heeft het merk zich veel breder georiënteerd waar de hier te bespreken Sigsum top geïntegreerde versterker een mooi voorbeeld is. Het assortiment dekt inmiddels zelfs de hele keten af, wat in dit geval wil zeggen dat deze onderneming dus van bron, bekabeling, rack, versterking tot aan luidsprekers alles kan aanbieden. Dit alles onder het bedrijfsmotto; ‘De waarheid en niets meer, maar ook niets minder’. Nu is iets roepen één, maar vraagt het waarmaken om hele andere vaardigheden. Daarom realiseert de eigen compromisloze ontwerp- en fabricagebenadering de best mogelijke producten die vandaag de dag volgens AVID beschikbaar zijn. Ronduit indrukwekkend is dat daarbij niet alleen alles volledig in eigen huis wordt vervaardigd, maar dat daarbij ook van ultramoderne computer ontwerptechnologie en grote investeringen in materiaalonderzoek gebruik wordt gemaakt. Alle producten van deze fabrikant worden vanuit hun productiebasis in Kimbolton, nabij Huntingdon, Cambridgeshire, ontworpen en bewust gebouwd voor de wereldmarkt. Een extra onverwachte voedingsbodem voor nog meer expertise is dat de kennis en kunde ook nog op heel andere gebieden wordt ingezet. Hieronder advies-, ontwerp- en fabricagediensten voor andere vooraanstaande bedrijven in de auto-, medische- en militaire industrie.
Utterly British: Graham
Na het hypermoderne AVID kan de tegenstelling met het typisch conservatieve Britse Graham bijna geen groter contrast vormen. Want verdwenen zijn meteen alle hoogtechnologische computergestuurde faciliteiten en welkom weer het pure traditionele vakmanschap. Het moge daarom meteen duidelijk zijn dat bij dit familiebedrijf authenticiteit nog steeds hogelijk wordt gewaardeerd en het vooral echt puur authentiek handwerk is wat de klok slaat. Het bedrijf dat is gevestigd in Newton Abbot, een kleine marktstad in het zuidwesten van Engeland, is met name bekend geworden door hun gepassioneerde aanpak bij het vervaardigen van de klassieke BBC-luidsprekerontwerpen. Achterliggende gedachte is dat alleen door deze benadering de beoogde niveaus aan neutraliteit, transparantie en muzikale bezieling kunnen worden gerealiseerd. Kwaliteiten die anders tegenwoordig nog maar moeilijk zijn te vinden, wat een extra drijfveer is om toch vooral door te gaan met deze bijzondere creaties. Toch is er gelukkig vandaag de dag een groot verschil ten opzichte van de producten van weleer. Een gegeven wat te maken heeft met de inzet van actuele componenten en productietechnieken, terwijl de onderneming er toch in is geslaagd om trouw te blijven aan de originele ontwerpen. Hoewel het bij Graham maar om een klein bedrijf gaat, kan het wel gebruik maken van de beste talenten in de branche waaronder ontwerper Derek Hughes en Volt Loudspeakers. Zoals al eerder verteld, wordt binnen dit bedrijf nog heel veel met de hand vervaardigd waarbij slechts één persoon verantwoordelijk is voor elke stap binnen het productieproces, inclusief testen en de uiteindelijke luistertest. Een tweede persoon controleert vervolgens het voltooide product dubbel, herhaalt de tests en bewaart de resultaten voor toekomstig gebruik. Als onderdeel van de testprocedure worden alle voltooide luidsprekers vergeleken met de master-referentiemodellen. Allemaal bedoeld om volledige consistentie te bereiken en garanderen. Wat de bedrijfsgeschiedenis betreft is Graham Audio opgericht door Paul Graham. Een man die al meer dan twintig jaar werkzaam is op veel verschillende gebieden van professionele audio en dat inclusief de opname- en uitzendindustrie en bij live geluid en uitvoeringen. Binnen de verschillende benaderingen heeft Paul altijd de voorkeur gegeven aan het klassieke ‘BBC-geluid’. Maar doordat hij vreesde dat veel van de klassieke ontwerpen voor altijd verloren zouden gaan, besloot hij dat de enige manier om deze erfenis te behouden was om de BBC toestemming te vragen of hij ze zelf in eigen beheer zou mogen bouwen. Na veelvuldig overleg over onder meer de gehanteerde werkwijze en benadering, kon dit gelukkig worden gehonoreerd. Het resultaat is iets om apetrots op te zijn want de debuutluidspreker LS5/9 sloeg vanaf het eerste moment al in als de spreekwoordelijke bom. Om het bedrijf ook voor de toekomst zoveel mogelijk veilig te kunnen stellen, is na een diepgaand onderzoeksprogramma vrij recent de volledig nieuwe vloerstaande VOTU geboren. Een indrukwekkend topmodel wat glashelder aantoont dat het merk ook heel goed in staat is volledig nieuw ontwikkelde modellen te vervaardigen. Ook de nieuwe en actuele Chartwell LS6 modellen maken onderdeel uit van dit nieuwe denken en zijn helemaal up-to-date aangaande de meest actuele weergave standaards.
AVID Sigsum
Terug nu weer naar het moderne AVID, waar de Sigsum (“The SUM of two SIGnals”) geïntegreerde versterker
(47 cm breed, 19 cm hoog en 50 cm diep) vanaf het eerste moment al punten scoort door met een prachtig gestileerd understatement uiterlijk een veelbelovende visuele belofte af te geven. Dit product ademt topkwaliteit en daar draagt het slimme gebruik van subtiele kleurcontrasten (zwart of zilverkleurige kast met op het front een subtiele gepolijste zilverkleurige bies) en een reusachtige fraai ingefreesde letter ‘A’ die zelfs 50 %(!) van de totale oppervlakte inneemt, zeker aan bij. Twee heel mooi vormgegeven solide draairegelaars voor bronkeuze en volume en een tweetal druktoetsen (mono en mute) met daartussenin een 6,3 mm jackplug voor hoofdtelefoon weergave, ronden deze voor audiofielen wild aantrekkelijke uitstraling fraai af. Zoals het een topmodel in deze categorie betaamt, zijn onderhuids veel componenten te vinden die ook in de referentie elektronica van het merk worden toegepast. Qua opbouw maakt het vooruitstrevende merk daarbij onderscheid tussen vier hoofdbouwstenen. De voeding, de voorversterker topologie, het eindversterkerdeel en de volumeregeling. Net zoals bij alles is het de zwakste schakel die het totaalniveau bepaalt en daarom is aan ieder van deze vier bijna obsessieve aandacht besteed.
Om met de voeding te beginnen bestaat deze uit een machtige en massieve 1.1KVA ringkerntransformator die ondersteund door vier grote elco’s, voor grote reserves zorgdraagt. Wanneer ik mijn aandacht naar het voorversterkerdeel verleg, zie ik een volledig nieuw circuitontwerp waarin nauwkeurig geselecteerde componenten voor een enorme dynamische headroom en zuiverheid zouden moeten zorgen. Het eindversterkerdeel wat feitelijk een verkleinde versie van de AVID referentieversterker is, zou in staat moeten zijn om werkelijk iedere luidspreker met groot gemak aan te sturen. Om echt alles uit het concept te halen is een bijzondere rol weggelegd voor wat klankmatig één van ’s werelds beste volumeregelaars is. Natuurlijk heb ik het dan over de in een heus messingblok gemonteerde ALPS RK50. Deze dure en puristische oplossing is wat AVID betreft het enige juiste antwoord wanneer je geen concessies wilt doen op het gebied van muzikaliteit in combinatie met een levensecht en realistisch karakter.
Onderhuids
Net zoals het uiterlijk een onverholen stille audiofiele belofte uitstraalt, blijkt dit (gelukkig!) ook het geval te zijn als ik de technische gegevens onder de loep neem. Toch word ik even op het verkeerde been gezet wanneer blijkt dat de versterker ondanks zijn forse voedingstransformator en 32,1 kg gewicht, maar tot een slechts gemiddelde 2 x 110 Watt aan 8 Ohm weet te komen? Hoewel over de stroomafgifte bij lagere impedanties nergens met geen woord wordt gerept, blijkt dit weer een typisch geval van Brits understatement. Want net zoals de vermogensopgave van een Rolls-Royce altijd wordt afgedaan als ‘voldoende’, is dit zeker ook bij deze AVID het geval. Doordat het merk ooit is gestart vanwege zijn liefde voor vinyl, komt de echte analoogfanaat ook bij deze versterker helemaal aan zijn trekken. Niet in het minst omdat de bekroonde Pulsus phonovoorversterker in zijn geheel in de Sigsum is geïmplementeerd. Dus ook hier het passieve RIAA-circuit (met Neumann HF-correctie) waarbij gebruik wordt gemaakt van hoogwaardige condensatoren die bijdragen aan de opvallend grote breedbandigheid en lineariteit. Kers op de taart is dat ieder kanaal afzonderlijk door een 35 VA nettransformator van stroom wordt voorzien. Uiteraard is er ook in de noodzakelijke flexibiliteit voorzien en kan voor ieder element uit een ruim scala aan instelbare versterking en weerstandstandswaarden worden gekozen. Net zo bijzonder als de voorzijde, blijkt ook de achterkant mooi doordacht en vooral robuust te zijn uitgevoerd. Op de enkele phono ingang met RCA connectoren na, zijn er verder nog vier analoge uitgangen beschikbaar en die zijn onderverdeeld in twee exemplaren RCA en twee voor XLR (gebalanceerd). Een pre-out met RCA’s completeert ten slotte de mogelijkheden, ware het niet dat twee paar ronduit excellente luidsprekeraansluitingen en een euro netstekker aansluiting de kwalitatief zeer hoogstaande indruk nog een keer extra onderstrepen. Love it of hate it is dat de AVID Sigsum niet met een afstandsbediening kan worden geleverd! Dit is enerzijds een logisch gevolg doordat de bijzondere ALPS RK50 volumepotmeter niet gemechaniseerd geleverd kan worden. Maar het is ook een best gewaagde actie in een tijd waar bedieningsgemak hoog op ieders lijstje staat.
Graham LS5/5
In zijn streven om de erfenis aan zeer gewaardeerde BBC ontwerpen levend te houden is Graham zeker niet alleen. Want ook merken als Rogers, Falcon en Stirling Broadcast ‘vissen’ in deze zelfde vijver. Toch zijn er maar weinigen die ook hun tanden in de grootste ontwerpen hebben durven zetten en dat heeft het eigenzinnige Graham hier nu juist wél gedaan. En met groot bedoel ik ook echt groot, want de hier te bespreken LS5/5 is geen petieterig kleine moderne boekenplankluidspreker die je even gemakkelijk wegmoffelt in een hoekje of kast. Nee, met deze volledig rechthoekige LS5/5 beken je vanaf het eerste moment volledig kleur. Wat namelijk te denken van afmetingen die 36 cm breed, 70 cm hoog en 48 cm diep zijn? Om over de overal op de voorzijde aanwezige zichtbare zwarte schroeven nog maar niet te spreken. Uiteraard is dit voor de liefhebber die al jaren bekend is met dit soort ontwerpen helemaal niet erg en een vast deel van de intrinsieke charme. Maar voor wie niet met dit soort luidsprekers bekend is, kan het best even slikken zijn. Wat het helemaal hilarisch maakt is dat dit ontwerp al serieus uit 1967(!) afkomstig is en dat twee van de drie luidsprekerunits op mysterieuze wijze door relatief smalle sleuven aan het zicht worden onttrokken? Wat is hier in hemelsnaam aan de hand en waarom is dit zo gedaan?
Serious business
Zo, bent u inmiddels al een beetje uitgelachen of bekomen van de visuele schrik? Ik kan het mij allemaal levendig voorstellen want het lijkt bijna of u uit uw nieuwe Tesla Model 3 bent gesleurd, om vervolgens in een Peugeot 304 met handchoke uit 1970 plaats te moeten nemen. Toch zal het gelach waarschijnlijk snel verstommen wanneer we beseffen dat deze Graham LS5/5 veel meer een volledig herbouwde klassieker is waarin de genen zijn behouden en de techniek volledig is gemoderniseerd. Maar laat ik bij het begin beginnen want deze Brit blijkt ondanks zijn ‘robuuste’ voorkomen weldegelijk een precisie instrument te zijn. Het plezier begint met eindelijk weer eens een echte 30 cm woofer. Een bas unit die lage frequenties tot 400 Hz verwerkt waarna een 20 cm middentoner het overneemt tot het overnamepunt van de 2,5 cm softdome tweeter dat op 3,5 kHz ligt. Heel mooi en kenmerkend voor een studio ontwerp is dat het frequentiebereik opvallend vlak van 40 Hz tot 20 kHz binnen 2 dB loopt.
‘Magische’ sleuven
Maar wat is nu toch de functies van die smalle sleuven voor de luidsprekerunits?
Het heeft te maken dat door een paneel met nauwkeurig gedefinieerde sleuf en dikte voor de desbetreffende luidspreker te plaatsen, kan worden bereikt dat de unit zich ineens als een kleiner exemplaar gaat gedragen. Met andere woorden kan het punt waarop hij begint te bundelen, worden verschoven naar een hogere frequentie! Dit maakt een heel duidelijk waarneembaar noodzakelijk verschil, waardoor in de kamer een opmerkelijk vloeiend frequentieverloop rond het overnamegebied ontstaat. Nog zo’n ‘magisch’ aspect is het gebruik van een relatief dunwandige kast. Dit is door de BBC en nu dus Graham heel bewust gekozen en zorgt er in de praktijk voor dat ongewenste resonanties weg worden geleid van het zo belangrijke middengebied. De tegenwoordig vaak gepropageerde (hele) zware en solide behuizing lijkt daarom mooi, maar bedenk dan dat zelfs hele zware objecten op een gegeven moment in trilling komen. Hierna hebben ze veel meer tijd nodig om weer tot rust te komen, waardoor ze intussen de volgende noten kunnen vertroebelen. Voor beide kampen valt uiteindelijk wat te zeggen, maar met deze klassieke denkwijze is dus ook vandaag de dag nog helemaal niets mis. Verder kan ik nog melden dat de tweeter van een beschermend rooster is voorzien (best zinvol omdat de tweeter dome als enige buiten de kast uitsteekt), er twee basreflexpoorten aan de voorzijde zijn geplaatst en het houtfineer zorgvuldig wordt gematcht en geselecteerd. Hoeveel maatregelen er onderhuids zijn genomen komt ondanks het ‘dunne wand concept’ ook tot uiting door het opvallend hoge gewicht van maar liefst 35,5 kg. De Graham LS5/5 is ondanks de forse afmetingen toch door één potent persoon met de nodige spierkracht op de overigens juist mooi ranke optioneel verkrijgbare standaards te plaatsen. Maar beter blijft om dit klusje met twee personen te doen. Met een vrij constante 8 Ohms impedantie en een rendement van 88dB SPL (2.83V, 1m) zijn deze luidsprekers met iedere goede versterker gemakkelijk aan te sturen. Daarbij biedt afsluitend een enkel mooi degelijk uitgevoerd paar luidsprekeraansluitingen plaats biedt voor ieder soort kabel en connector.
Luisteren - Graham LS5/5
Tja en daar staan ze dan in de meest kostbare donkere ebbenhout uitvoering in mijn luisterruimte van modale afmetingen (iets meer dan 6 x 4 meter) zeer aanwezig te zijn. Zoekt u iets onopvallends dan zullen dit niet uw luidsprekers gaan worden. Maar houdt u wel van een uitdaging en uzelf en mensen verbazen, dan is dit uw nieuwe aanwinst. Eén van de gesprekonderwerpen zal naast de grote hoekige behuizing uiteindelijk vooral over de ‘vreemde’ sleuven gaan. Zelf denk ik onbewust of zo’n grote 30 cm woofer in een dunwandige kast niet teveel van het goede zal zijn en maak ik mij toch wel zorgen of het geluid uit zo’n brede baffle nog wel voldoende van de kast los kan komen. Wanneer ik start met de toevallig voor een andere test aanwezige schitterende Trafomatic Lara buizenvoorversterker in combinatie met de Trafomatic Pandora mono buizen eindversterkers, ben ik het volgende moment echt met stomheid geslagen. Want wat kan dit op een heerlijke, aanstekelijke en toch geciviliseerde wijze muzikaal te keer gaan zeg! De bas gromt, knort en spint als een poes, het midden zingt, is inderdaad opvallend neutraal en heel mooi met stemmen en het hoog is soepel, fijnzinnig, maar toch ook robuust zonder nadruk naar zichzelf te trekken. Wat ik hier ook zeer duidelijk kan waarnemen, is de zin om eindelijk weer eens van een echte ‘ouderwetse’ 30 cm woofer gebruik te maken. Zo’n grotere jongen is gewoon echt in staat om veel lucht met groot gemak te verplaatsen. Heeft daarbij bovendien een lagere vervorming doordat hij veel minder wild hoeft te bewegen. Toch is het meest aantrekkelijke van deze luidsprekers dat ze een charme, ziel en sfeer in de muziek aanbrengen die vandaag de dag best zeldzaam is geworden. Natuurlijk hoor je het bij muziek uit dezelfde tijdgeest van het oer-ontwerp (jaren zestig/zeventig) zoals Frank Sinatra, Harry Belafonte, The Weavers of Count Basie. Maar verrassend plezierig is dat het net zo goed blijkt te gaan bij juist hele moderne muziek en stijlen waar je veel minder bij zou verwachten zoals bijvoorbeeld percussie van Slagerij van Kampen, de donkere experimentele techno muziek van Anders Trentemøller of om het vrolijker te houden de prachtige mystieke muziek van de Fransman Théo Le Vigoureux beter bekend als Fakear. In al deze voorbeelden is het één en al geciviliseerde gretigheid en een enorme aanstekelijkheid die de klok slaat. Zeker zo spelend is het gewoon onmogelijk om niet onder de indruk te raken van de geweldig goed gekozen muzikale balans van deze luidsprekers.
Verrassende ruimtelijkheid
Wat zeker ook aan deze presentatie bijdraagt is de totaal niet verwachte ruimtelijkheid. Dat de gleuven inderdaad uitstekend werk verrichten komt goed tot uiting doordat de verwachte bundeling bij bepaalde gebieden uitblijft en de weergave ongelofelijk goed van de kasten los komt. Oké, ook de super Trafomatic versterkers zijn panoramisch groot qua presentatie, maar ook bij andere mooie versterkers zoals de talentvolle AVID Sigsum, zijn deze Graham’s in staat om veel muzikale indruk te maken. Hoezo vintage en 1967? Deze visueel oude ontwerpen lijken gehoormatig veel meer op een volledig gemoderniseerde Jaquar E-Type dan een oude Peugeot 304. Zijn er dan geen kanttekeningen te maken? Jawel want ook al klinken de LS5/5’s absoluut evenwichtig en inderdaad zeer egaal in het middengebied, toch is er wel sprake van een eigen inbreng en Engelse signatuur – lees: voornaamheid in met name het middengebied. Anderzijds zorgt dit ervoor dat de weergave nooit irritant, schreeuwend, pregnant of op een andere wijze onprettig is en dat zorgt er zelfs voor dat nu eindelijk de albums van Adele eens goed blijken te klinken!
Luisteren - AVID Sigsum
De AVID Sigsum arriveert door Brexit vertragingen een week later en om de weergave zo adequaat mogelijk in te schatten sluit ik deze in een eerste ronde bewust aan op mijn referentie Master Contemporary C luidsprekers. Ah, dit is ook mooi en eveneens meteen herkenbaar als Britse. Maar toch is het ook heel anders dan de Graham. Want het eerste wat mij bij de inmiddels warm gespeelde Sigsum opvalt, zijn aspecten als controle, overzicht en beheersing. Wanneer ook de Graham LS5/5 kan worden aangesloten, legt de AVID ook hier meteen zijn enorme grip en reserves aan de dag. Duidelijk zichtbaar is dat de grote woofers ondanks het diepe laag en behoorlijke volume, maar nauwelijks uitslaan. Hierdoor overheerst bij alle nummers een sterk gevoel van gemak en moeiteloosheid. Let er bij deze volledig analoge versterker zonder dus DAC opties wel op dat u de gebalanceerde ingangen gebruikt. Want zelden hoor ik zo’n verschil tussen deze twee aansluit opties. Gebalanceerd klinkt de Sigsum mooi crispy en open maar gelukkig ook weer niet té. Terwijl het geluid single-ended aangesloten duidelijk ronder overkomt waarbij het stereobeeld meteen in alle dimensies krimpt. Ik vervolg mijn weg daarom dus gebalanceerd. Net als bij de Graham luidsprekers blijkt ook de AVID versterker over een voornaam middengebied te beschikken. Het midden en hoog bezitten ook de beheersing en controle van het laag, waarbij er een mooie openheid aanwezig is en een heel aangenaam vermogen om zowel zacht als heel luid nog steeds prettig te klinken. Dit is zonder meer een hele mooie versterker die net als de Graham duidelijk afwijkt qua eigenschappen van de grote massa. Het ontbreken van de afstandsbediening vind ik trouwens zelf bijzonder onprettig en een serieus minpunt. Maar het is ook maar wat voor soort luisteraar u bent. Draait u digitaal of analoog hele albums uit, dan is de afwezigheid geen enkel probleem. Maar bent u een echte ‘zapper’, dan zullen de vaak grote volumeverschillen per album of zelfs per nummer u regelmatig nopen om naar de versterker te lopen en aan de overigens zeer fraai lopende volumeregelaar te draaien. Toch wint uiteindelijk het positieve gevoel wat deze versterker oproept, want wat je er ook op afspeelt het muzikale gebeuren biedt altijd rust, een appetijtelijk overzicht, gemak, enorm veel controle, reinheid en een mooie dosis Brits geciviliseerd spelplezier.
Conclusie
Wat een bijzondere producten en vooral wat een heerlijk onderscheid van de grote massa! Zowel de AVID Sigsum als Graham LS5/5 hebben de nodige indruk op mij gemaakt door hun bijzondere combinatie van een natuurlijk en geciviliseerd karakter, in samenwerking met een heerlijk enthousiasme, kracht, ruimtelijkheid en breedbandigheid. Bij de moderne AVID is dit niet onverwacht, maar voor de klassiek vormgegeven Grahams des te meer. Dus bent u een echte muziekliefhebber die traditionele muzikale waarden nog met de hoofdletter ‘T’ schrijft, ballen heeft en niet vies bent van kleur bekennen, ga dan snel naar de AVID/Graham dealer en verbaas u dat u uw ‘vintage’ droom ook anno 2021 nog steeds prachtig kunt realiseren. Overigens kan niet ontkend worden dat deze twee producten qua prijs-kwaliteitverhouding geen prijsbrekers zijn. Maar ze zijn ook in staat om de ware liefhebber vol in zijn muzikale en gevoelsmatige hart te raken. Wanneer dat gebeurt, is er bijna geen weg meer terug en staat nog maar weinig in de weg om er intens van te gaan genieten.
Graham LS5/5 BBC monitor Vanaf € 12.000,- per paar
Reacties (0)