Inbouwspeakers worden vaak geassocieerd met hippe, moderne eetkamers en keukens waar geluidskwaliteit niet het belangrijkste is. Dat beeld is niet helemaal fout, maar tegelijkertijd is het ook te kortzichtig. Als je op punt staat een homecinema te bouwen is het zelfs een bijzonder goed idee om de voor- en nadelen van inbouw af te zetten tegen die van losse speakers. Dat doen we in dit artikel, in een achtergrondstuk op HiFi.nl nemen we ook het perspectief van de hifi-liefhebber er bij.
Een echte homecinema-ervaring
Of er losse speakers zijn die geschikt zijn om een surroundopstelling te bouwen? Natuurlijk. De 600- en 700-reeks van Bowers & Wilkins bijvoorbeeld, de Bronze-Silver-Gold van Monitor Audio, de Debut-lijn van ELAC, de Spektor-Opticon-Rubicon-families van Dali, de Q-, R- en Reference-reeksen van KEF… Zo kunnen we nog wel even doorgaan. Qua aanbod geen probleem en absoluut ook niet qua kwaliteit. De beste speakers ter wereld zijn losse luidsprekers, vraag het maar aan je innerlijke audiofiel.
Maar als je naar een echte bioscoop gaat, zal je nooit losse speakers in de zaal zien staan. Alles is inbouw. Ok, dat is grotendeels vanwege praktische redenen. Na een paar drukke weekendvertoningen zouden losse speakers wellicht al gesneuveld zijn. Maar het is ook omdat je met inbouw je de ruimte maximaal kan benutten. Omdat inbouwspeakers in het plafond en muren steken, wordt het zaalvolume helemaal benut. Losse speakers moeten een zekere afstand van de muur behouden en hebben zelf een zekere grootte. Het gecreëerde surroundlandschap speelt zich in een kleinere volume af. Dat is geen probleem als je over een grote ruimte beschikt, maar bij een kleinere ruimte kan inbouw je een betere ervaring leveren.
Ook omdat je potentieel beter de stelregels van Dolby kunt aanhouden. Die stipuleren dat de afstand van elke speaker naar de kijkpositie gelijk moet zijn. In een woonkamer is dat meestal een lastige. Je hebt misschien 3 meter afstand naar de voorste kanalen, maar de achterste staan dan weer op 1,5 meter. En Atmos-speakers aan het plafond zitten op 2,8 meter hoogte. Je AV-receiver lost eventuele afstandsverschillen grotendeels op, maar bij grote verschillen is het toch lastiger. Met inbouw raak je van dit probleem niet per se af, maar kun je wel makkelijker de rearkanalen wat verder van je bank af zetten. Voor Atmos-kanalen is inbouw ook de beste keuze, al is inbouwen in een plafond en de nodige kabels leggen nog iets uitdagender dan als je een speaker in een muur verwerkt.
Voor liefhebbers van projectie biedt inbouw ook een manier om echt een goede centerweergave te krijgen. Als je echt groot projecteert, dan ben je verplicht om een losse centerspeaker onder of boven het scherm te plaatsen. De afstand tot het middelpunt van het scherm kan echter zo groot zijn dat je merkt dat dialogen van elders komen. Met een akoestisch doorlatend projectiescherm kun je echter een inbouwspeaker achter het doek plaatsen, voor een heel natuurlijk resultaat.
Plaatsing losse luidsprekers en inbouwspeakers
Een set losse luidsprekers aanschaffen is slechts de eerste stap in de zoektocht naar een goed geluid. Je moet ze ook correct opstellen en alle akoestische problemen (proberen te) elimineren. Dat laatste is in de meeste woonkamers een utopie. Je moet werken met wat je hebt en het praktisch houden. Akoestische panelen en dergelijk zijn niet zo welkom, maar je kunt al veel doen de positie van de speakers. De plaatsing alleen al heeft immers een grote impact hebben op de klank. Het meteen goed krijgen is niet eenvoudig. Gelukkig is een grote voordeel van losse speakers dat je ze nog kunt verplaatsen en experimenteren met de plaatsing. Bijvoorbeeld door het veranderen van de hoek waarmee ze worden ingedraaid, een daad waarmee je muziek feller/gedetailleerder kunt laten klinken.
Dat is natuurlijk heel wat lastiger met inbouw. Eens in de muur, zitten ze vast in de muur. Je moet dus vooraf goed nadenken waar ze horen te zitten – en maar hopen dat er geen praktische redenen zijn waarom die locatie niet kan (zoals een elektriciteitsleiding die door de muur loopt). Wie al eens een oud huis heeft gerenoveerd kan getuigen dat je de gekste dingen kunt ontdekken als je begint in muren te kappen. Het beste resultaat ga je vast krijgen als je inbouw kunt betrekken in de planningsfase van een nieuwbouw- of renovatieproject. Overigens zijn er betere inbouwspeakers die wel in staat zijn om deels ‘in te draaien’. Ze beschikken over tweeters die je kunt draaien, om ze recht op de luisterpositie te laten uitstralen.
Lees meer over de akoestiek in een home cinema.
Bassen
De flexibiliteit die je hebt qua plaatsing bij losse speakers tegenover het werk om inbouw te plaatsen kan voor veel mensen meteen de discussie beslechten. Maar hoe zit het met argumenten uit akoestische hoek? Sowieso heb je bij beide types luidsprekers af te rekenen met reflecties. Omdat inbouwspeakers verder weg van de luisterpositie staan, zou je kunnen stellen dat er potentieel net meer reflectieproblemen kunnen ontstaan. Een nadeel van losse speakers is dan weer dat er akoestische problemen kunnen ontstaan door de geluidsgolven die uit de achterkant van de speaker komen. Veel luidsprekers komen met een baspoort die naar de achterkant wijst, waardoor de afstand naar de muur een impact heeft op basweergave. Maar zelfs zonder een basreflex aan de achterkant kun je bij een losse speaker meemaken dat een bepaalde lage frequentie verdwijnt door de terugkerende golf, een fenomeen dat speaker-boundary-interference heet. Je kunt hiermee te maken hebben als je luidsprekers opvallend dunne bassen verspreiden.
Dit probleem heb je niet met inbouwspeakers, al hebben die weer met eigen uitdagingen af te rekenen op basvlak. Inbouwspeakers komen doorgaans in een nis terecht die aanzienlijk kleiner is dan het kastvolume van een typische losse luidspreker. Dat beperkt sowieso wat er kan qua het laag.
Een vaak voorkomend probleem is dat een woonkamer eigenlijk niet groot is. Als je dan losse luidsprekers toch minstens een halve meter van de muur wil houden, blijken ze opeens toch wel heel dicht bij de luisterpositie te zitten. Zeker bij grote vloerstaanders is dat niet ideaal, want bij een afstand onder drie meter kan de coherentie van muziek verdwijnen. Van echt dichtbij hoor je immers de losse drivers spelen, niet de luidspreker in zijn totaliteit. Door het gebruik van inbouw win je wat afstand. De afstand die de speakers van de achterste muur moeten staan plus hun dikte wordt omgezet in afstand naar de luisteraar. Hoewel dat inderdaad meer reflecties kan opleveren, win je in een kleine kamer wel aan kwaliteit.
Bij inbouw ga je al heel snel een subwoofer willen betrekken, vooral als je de speakers inzet voor surround. Er bestaan inbouwsub’s, die weliswaar meer werk vragen om in te bouwen dan een kleine inbouwspeakers. Sommige modellen vereisen bijvoorbeeld een uitsparing om de overdruk in de geïntegreerde subwoofer de kamer in te sturen. Het is natuurlijk mogelijk om een losse subwoofer te combineren met inbouwspeakers.
Wijze van inbouwen
De klank van een inbouwspeaker wordt sterk bepaald door hoe de luidspreker is ingebouwd. De verschillen die kunnen ontstaan door de materialen die in een muur zijn verwerkt (zoals isolatie of lucht) proberen fabrikanten weg te werken door een backbox, een doos die op de achterkant van de inbouwspeaker wordt geplaatst. Een goed ontworpen backbox zal het overdragen van vibraties op de muur verminderen. Sowieso is het cruciaal dat de speakers stevig en luchtdicht zijn bevestigd. Onderdruk dus de neiging om wat te improviseren.
Ook goed om weten is dat er zoiets bestaat als on-wall-speakers, zoals de LCR-modellen van Dali, de Atelier-luidsprekers van Canton of de muurspeakers van Totem Acoustics. Deze speakers hang je plat tegen de muur, wat qua montage veel eenvoudiger is. Toch behouden ze de voordelen van inbouw, zoals geen geneutraliseerde basfrequenties en een grote afstand naar de luisterplek. Helemaal onopvallend zijn ze echter niet.
Budget
Inbouwspeakers en losse luidsprekers kun je aansturen met dezelfde elektronica. De technische vereisten zijn net hetzelfde. In grotere projecten met inbouw wordt echter dikwijls gewerkt met versterking in een rack, ergens uit het zicht weggestopt in de kelder of bergruimte. Alles in een rack stoppen kan mooi maar ook handig zijn in een groot project, zeker als er nog domotica aan te pas komt. Rackproducten zijn wel vaak een beetje duurder dan losse componenten.
Inbouw kost uiteindelijk altijd wel meer, gewoonweg vanwege de kosten voor het monteren en inbouwen. Ook de bekabeling correct aanbrengen draagt een zekere prijs. Er moet geboord en gekapt worden, buizen worden gelegd, en achteraf moet de muur terug in goede staat worden gebracht. Om de prijs te drukken (of de marge te verhogen) wordt bij projecten wordt vaak ter compensatie gekozen voor goedkopere inbouwspeakers. Dat gebeurt ook wel als het aanbrengen van een inbouwsysteem deel is van een veel groter bouwproject met veel verschillende onderdelen, waardoor de uiteindelijke bewoner niet altijd zicht heeft op wat er wordt geplaatst. De kwaliteitsverschillen tussen zeer goedkope en duurdere inbouwspeakers zijn echter groot, wellicht meer dan bij losse speakers uit verschillende prijsklassen. Probeer hier toch rekening mee te houden.
Blijft de vraag: kan inbouw ook high-endprestaties afleveren? Toch wel, speakers zoals de THX Extreme Home Theatre-lijn van KEF of de Phantom-luidsprekers zijn daar een mooi voorbeeld van. Natuurlijk moet je, net zoals bij losse high-end speakers, ook veel aandacht hebben voor alle randvoorwaarden, zoals versterking, bekabeling en montage.
Meer informatie
Meer tips en adviezen voor de aanschaf, het gebruik en het instellen van je audio- en videoproducten vind je in onze tips en advies-sectie. Ook kun je verder lezen via onderstaande links.
Reacties (2)