Welke mogelijkheden zijn er om een hifi-systeem up te graden? Eigenlijk is een betere vraag hoe je je geluid op een hoger niveau kunt krijgen. Dat is eigenlijk niet zo moeilijk. Maar, je moet wel uitgaan van een doel. Veel hifi-liefhebbers slaan aan het verbeteren zonder een duidelijk doel te omschrijven. Het is totaal onbelangrijk welk doel je hebt. Het doel moet omschrijven welk geluid je wilt hebben. Of dat voor iemand anders acceptabel is, of in de buurt komt van de werkelijkheid is niet belangrijk. Je moet er zelf naar luisteren. Dus, schrijf duidelijk op waaraan je nieuwe geluid moet voldoen. Voor dit artikel is het uitgangspunt dat het nieuwe geluid echt een verbetering is en niet alleen maar een verandering.
De snelste upgrade naar een beter geluid is om betere elektronica en luidsprekers te kopen. Maar, wat je aan elkaar knoopt moet wel matchen. De basis van elk systeem is de match tussen de versterker, de luidspreker en de luidsprekerkabel (systeembasis). Als dat op orde is, kun je opschalen door een steeds betere bron te kiezen. Dus, begin met mp3 en eindig met een half inch reel-to-reel studio machine. De volgende stap gaat over akoestiek en plaatsing. Die hebben een aanzienlijke invloed op het geluid. De laatste stap betreft de wereld van de accessoires. Dat gaat over alle vormen van netbehandeling, audioracks, cones, vibraplanes, stekkertjes, kabels, antistatische vloeistoffen, network switches, externe voedingen, wierook, piramides, platenreinigers en wat er nog meer is bedacht. Hier wordt op geen enkele manier beweerd dat accessoires niet helpen. Er zijn wel degelijk spulletjes waarmee een verbetering te maken is, maar er is ook veel snakeoil. Maar, wat je ook doet, je werkt altijd in het vijfprocentgebied. Op het moment dat een set al perfect speelt, kun je dan de laatste puntjes op de i zetten. Op een enkele uitzondering na is het vrijwel onmogelijk om met accessoires grote(re) stappen te maken. Vergelijk het maar met ‘to be dressed’. Je kiest een waanzinnige outfit. Maar, je maakt het af met een leuk dingetje van Cartier, Tiffany of Maison Van Cleef & Arpels. Overdrijf het niet, want dan krijg je Arno Kantelberg over je heen. Je wilt er niet uitzien als een aangeklede kerstboom uit Beverly Hills. Zo is het dus ook in de audio. Een gekozen accessoire moet ook heel precies de oorzaak van een geïdentificeerd probleem wegnemen. Consumenten zijn goed in het kopen van alle mogelijke accessoires, zonder na te denken over welk duidelijk omschreven probleem je ermee oplost. ‘Ja, ik las in een tijdschrift dat die kabels beter zijn…’.
Electrosmog
Electrosmog is binnen de wereld van bedreigingen in de richting van een goed geluidsbeeld en ook onze fysieke gezondheid een relatief nieuw thema. Electrosmog bestaat sinds de ontdekking van elektriciteit, maar is door de toename van de hoeveelheid elektronische apparatuur en communicatie-verbindingen in de belangstelling gekomen. Onder andere bij degenen die 5G-verbindingen aanvechten. Deze actievoerders weten nog waarom 5G een risico kan zijn… Vanuit deze problematiek is de stap naar geluidsweergave snel gemaakt. Audiofielen hebben een natuurlijke neiging om alles dat in het universum gebeurt te vertalen naar waarneembare invloeden op de geluidsweergave. Meestal zonder argumentatie waarom dat dan zo is. Ook suggestie, inbeelding en de expectation bias spelen een rol.
De zaken op een rijtje
Electrosmog bestaat uit elektrische, magnetische en elektromagnetische velden. Die straling heeft vanaf bepaalde waarden (intensiteiten) invloed op de levende natuur. Op het gemoed, op de waarneming, op de psyche en fysiek door celverandering en modificatie van het genetisch materiaal. Wie de invloed van straling op levende organismen ontkent kan zich te buiten gaan aan vele duizenden wetenschappelijke onderzoeken, waar deze relatie wordt aangegeven en verklaard. Electrosmog wordt opgewekt door elektronische apparatuur, maar heeft ook invloed op die apparatuur. Meetapparatuur en elektronica voor de ruimtevaart, luchtvaart, medische wereld, kernonderzoek en de chemische industrie moet dus idealiter ongevoelig zijn voor straling in de vorm van EMI en RFI. Vanuit dat gegeven zijn de audio-industrie en de audiofiel na gaan denken. De briljante conclusie was dat straling ook invloed zou kunnen hebben op de geluidsweergave. Gezien vanuit het professionele vakgebied en met betrekking tot kennis en compatibiliteit met stralingsstandaarden (EMC en RFC) loopt de audio-industrie jaren achter. Veel producten die RFI en EMI bestrijden of oplossingen in de audio-apparatuur zelf zijn enorm basaal, werken niet voor het type straling dat aanwezig is en voldoen nauwelijks aan de EMC en RFC technieken die de invloed van straling echt verminderen. De goeden natuurlijk uitgezonderd, is compatibiliteit (het voldoen aan standaarden) vooral iets voor de marketingafdeling en bovenal commercieel gedreven.
Tegen electrosmog kun je je beschermen. Er zijn professionele oplossingen om ruimten en apparatuur smogvrij te maken. Je kunt je hele huis volplakken met EMC ramen, Faraday tenten, conductive textiles, EMI coatings en magnetische shielding materials (mu-metals) zoals bijvoorbeeld gebruikt bij (sommige) trafo’s. In het kader van de ontwikkeling van netkabels is er hier een experiment geweest met netstekkers die omwonden werden met (kostbare) mu-metaal hulzen. Je hebt dan minder straling die de stekker bereikt en ook naar buiten manifesteert en soms kun je het in het geluid waarnemen.
Audio
Voor de audio-industrie komt de hele electrosmog problematiek als een geschenk uit de hemel. Deze industrie zoekt elk decennium naar een techniek of accessoire dat uiterst goedkoop te produceren is, om het vervolgens met een enorme winstmarge te kunnen verkopen. De marketing praat de consument daarbij tegelijkertijd een probleem aan dat niet of nauwelijks bestaat of waar heel ver weg een kleine kern van waarheid te vinden is. Iedereen kent nog een aantal modieuze grillen uit de geschiedenis. Denk aan kabels waarmee geen enkel probleem werd ervaren tot Monster Cable de markt opschudde. Andere modieuze verschijnselen zijn netfilters, aardpennen, vergulde connectoren, spikes en cones, zekeringen, stickers en folies, resonantie in kabels, verhalen over fase enzovoorts. Goed, beetje gechargeerd want sommige accessoires werken wel degelijk. Electrosmog is overigens een echt bestaand issue. Maar, de audio-industrie zal niet altijd met echt goede en afdoende oplossingen komen. De oplossingen bestaan vrijwel altijd uit simpele accessoires in een blisterverpakking die zo goedkoop mogelijk te fabriceren zijn. Soms ook uit kostbare oplossingen die niet afdoende werken of juist erg goed. Als consument wil je waarschijnlijk ook geen complexe en echt goed werkende oplossingen. Electrosmog approved materialen zijn vaak erg duur en het vergt veel breek- en bouwwerk om je huis electrosmog-vrij te maken. Beetje vergelijkbaar met echt afdoende akoestische oplossingen.
Voor de rest van het artikel worden de gevolgen van electrosmog op stemming, gezondheid, psyche en het fysieke lichaam (electrostress) even genegeerd, hoewel stemmingsveranderingen wel van invloed kunnen zijn op de perceptie van audio. Het gaat dus bovenal over de invloed van electrosmog op de geluidsweergave, de waarneming daarvan en wat je daaraan kunt doen.
Vortex Hifi
Ed Doggen, van importeur Daluso, brengt een aantal accessoires op de markt die behulpzaam kunnen zijn in de strijd tegen electrosmog. Los van de hierboven gemaakte kritische opmerkingen, is het de bedoeling om onbevooroordeeld en objectief naar de problematiek en de oplossingen te kijken. Ed is serieus in deze materie gedoken en heeft daarover een aantal zeer lezenswaardige artikelen geschreven (zie website Daluso, Music Emotion en Hifi.nl). Ed levert producten van het Duitse Vortex Hifi. In een van deze artikelen komt uit onderzoek naar voren dat niet-thermische straling (oscillerende energiestructuren binnen geopathische straling) biologisch erg actief is en zich op allerlei punten op aarde mengt (meeliften) met de straling vanaf 0 Hz die we kennen. Deze straling wordt ook gemoduleerd. Die geopathische straling veroorzaakt clustering van rode bloedcellen en andere medische afwijkingen. Daarnaast is er invloed op de perceptie van geluid. De invloed op de rode bloedcellen (Rouleaux-effect) is in talloze testen, met Ed zelf als lijdend voorwerp, aangetoond.
Norbert Maurer is oprichter van Vortex Hifi en kreeg in 1984 een patent voor hoogfrequent optimalisatie technieken. Zijn visie is dat elke muziekliefhebber een natuurlijke muziekervaring zou moeten beleven. Om dat te bereiken zet hij nanotechnologie in, afschermingstechnieken en biologische informatietechnieken ontleend aan de homeopathie en alternatieve geneeskunde. De kwaliteit van wat we horen is gekoppeld aan de kwaliteit waarmee de akoestische data door het zenuwstelsel wordt verwerkt. Laag- en hoogfrequente straling verstoort dit proces, aldus Maurer.
Producten
Vortex Hifi heeft veel producten. Om daar een tweedeling in te maken gaat het om producten die de elektromagnetische straling verminderen, dan wel de effecten van die straling verminderen. Dat is allemaal wetenschappelijk verklaarbaar. Ook dat electrosmog ziektebeelden kan veroorzaken en invloed heeft op de kwaliteit en de perceptie van de geluidsweergave. Als tweede zijn er producten die de invloed van aardstralen verminderen. Het kennisgebied rondom aardstralen valt onder de pseudo-wetenschap. Aardstralen vormen een hypothetisch en mystiek krachtenveld (geopathisch veld) dat verantwoordelijk kan worden gehouden, op het moment dat dit veld stoort, voor allerlei aandoeningen. In dit artikel volgt geen discussie over of dat allemaal waar of onwaar is. Voor ondergetekende, vanuit de wetenschappelijke discipline, roept het aardstralen-concept vragen op. Maar, zolang er geen wetenschappelijk bewijs (voor of tegen) is voor beweringen binnen dit kennisdomein, zijn deze (voorlopig) te accepteren in de vorm van hypotheses.
De voor deze review geleverde Vortex GeoPath Optimizer 2 en 3 werken met het uitgangspunt dat wij onderhevig zijn aan geopathische stoorvelden. In gewone taal staat dat voor aardstralen. Het zijn afwijkingen van het aardstralenveld van onze planeet en blootstelling aan zo’n zone kan een lange lijst van medische afwijkingen veroorzaken. Let op dat met dit magnetische veld niet het veld van William Gilbert wordt bedoeld, dat gewoon meetbaar is. De GeoPath Optimizers ‘herstellen’ de invloed van geopathische stoorvelden. Herstel betekent dan ook dat onze perceptie en/of waarneming van muziek kan normaliseren en wellicht verbeteren.
Een volgend product is de Hoch Frequenz Optimizer (HFO). Die past net als de Geopath in de wandcontactdoos en pakt de frequenties in het DECT en WLAN bereik tot 5,8 GHz aan. In de praktijk wordt meestal een set van vijf HFO’s ingezet. Die moeten in een bepaalde configuratie in de luisterruimte staan. Het effect van deze vermindering van electrosmog is dat de zintuiglijke waarneming verbetert en het welbevinden toeneemt. Het is volgbaar en begrijpelijk dat er een elektronisch apparaat is dat de invloed van electrosmog vermindert. Je kunt namelijk filteren of de elektrische aarde vrij maken van storing. Maar, de HFO werkt door de genoemde straling in een ruimte te ‘informeren’ zodat de mens met minder stress reageert. Ook de stroomleiding en de geopathogene zone worden ‘geïnformeerd’. Een HFO werkt dus zowel op het electriciteitsnet als op de ruimte. Als er in de luisterruimte ook sprake is van storingen in de geopathogene zone, dan worden deze gereduceerd door een oscillation alignment techniek (AO-techniek). Met ‘informeren’ worden energie-structuren bedoeld die biologsche of fysieke reacties oproepen. Vortex Hifi heeft deze informatieprincipes ontleend aan de homeopathie, maar een snelle scan binnen dit vakgebied heeft geen verdere informatie (no pun intended) opgeleverd. Dat je met specifieke technieken de storingen op de elektronische aarde, in een bepaalde ruimte/behuizing of in kabels weg kunt krijgen is voor iemand met kennis binnen het EMI/RFI-domein en van elektronica te verklaren. Maar, als het om ‘informeren’ gaat dan haakt ondergetekende even af. Dat komt ook omdat Vortex Hifi op geen enkele manier inzicht biedt over hoe dit dan werkt. Maar, in deze review wordt zeker niet beweerd dat het niet werkt.
Het laatste product is de Oscillation Alignment Card (OACard). Deze cards hebben de vorm van een creditcard en verminderen de biologische invloed van elektromagnetische velden. Ze dienen op een specifieke manier bevestigd te worden aan WiFi-actieve mobieltjes, tablets, hotspots en andere apparaten. Vaak aan de stroomkabel van dit soort apparaten. Testen bij Vortex Hifi tonen de werking aan op levende organismen en op de interne (cel-)communicatie daarin. Dat laatste wordt ook niet verder verduidelijkt. Maar, het is bekend dat intercellulaire communicatie onder andere is gebaseerd op de werking van signaalmoleculen en enzymen. Het lijkt dus een chemisch proces. Interessant om dus te weten hoe Oscillation Alignment invloed heeft op zulke chemische processen. Maar, onderzoek leert dat die kaarten positieve biologisch actieve energiestructuren uitstralen in de vorm van onschuldige niet-thermische straling. Die straling is sterker dan de geopathische (niet- thermische) straling. De laatste kan daardoor geen electrostressreacties opwekken en laat ook (niet) langer rode bloedcellen clusteren. Dat laatste is onomstotelijk vastgesteld.
Testen
Vortex levert op de website allerlei vormen van bewijs die de werking van de producten illustreren. Het is bewijsvoering uit de formele wetenschap en uit de pseudo-wetenschap. Het zou een langdurig onderzoek vergen om een verificatie van de claims uit te voeren. Vortex wijst ook naar het onderzoek van andere wetenschappers. De claims uit de formele wetenschappen zijn te volgen. Het materiaal uit de pseudo-wetenschappen is lastiger te duiden. Dat wil op geen enkele manier zeggen dat de claims onterecht zijn of niet waar. In de wetenschap is het gebruikelijk om een theorie of hypothese aan te nemen totdat het tegendeel bewezen is. Maar, in deze review volgt geen verificatie en eventuele falsificatie van al die claims.
Een indicatie voor dat die technieken werken komt dus uit empirisch (praktijk)onderzoek. Niet door een op wiskunde en/of formele logica gebaseerd theoretisch model. De snelle test wordt ook niet opgezet volgens de formele procedures die daarvoor gelden binnen het testmanagement. Sogeti’s T-map kan dus in de kast blijven. Het zal geen verbazing wekken dat uw auteur al heel lang op gespannen voet staat met de marketing in de hifi en wat er zoal wordt beweerd op het internet. Wie kostbare producten levert met vermeende eigenschappen, zou dat met onderbouwde argumenten aan moeten kunnen tonen. Daar heeft een consument recht op. Dat kan met wiskundig en/of technisch onderbouwd bewijs, maar ook met goed uitgevoerde representatieve blinde luistertests. Daarmee kun je bewijzen dat een statistisch significant aantal luisteraars jouw claims ook daadwerkelijk waarnemen.
Testopzet
Het uitgangspunt is dat de luisterruimte een doorsnee is van de gemiddelde huiskamer en onderhevig is aan een dosis electrosmog. Misschien iets minder dan in stedelijke gebieden want luisterruimte 5 ligt grotendeels op het platteland. Maar mogelijkerwijs ligt de luisterruimte ook in een gebied waar de geopathische stoorvelden afwijkingen vertonen. Dit zijn overigens gevaarlijke aannames. De test bestaat uit het aansluiten van alle aanwezige Vortex-units. Die mogen een tijdje inwerken. Er wordt dan geluisterd naar een systeem. Daarna worden alle Vortex units afgekoppeld en wordt er opnieuw geluisterd naar het systeem (zelfde track, zelfde volume). De verwachting is dat bij ingeschakelde units de perceptie van het geluid in de richting van een verbeterde waargenomen geluidskwaliteit neigt. De lezer kan op deze testopzet overigens kritiek hebben. Beter om dit dan hier al meteen te doen voordat 750 ingezonden brieven de redactie bereiken en sommigen winkels gaan bellen omdat de review wellicht niet klopt. De test is dus niet representatief, de testomgeving is gebaseerd op aannames en ondergetekende kan ook last hebben van de ‘expectation bias’. Dat laatste leert dat, omdat die hele set met Vortex accessoires zowat 3950 euro kost, je het verschil wel moet horen toch?
Resultaat
Er is steeds geluisterd, door verschillende personen, met alle Vortex-units aangesloten. Vervolgens alle units uit en nogmaals geluisterd. Dit proces is minstens zes keer herhaald met steeds hetzelfde resultaat. Opvallend is dat de Vortex-units direct werken. Het effect hoeft niet ‘afgebouwd’ te worden en bij aansluiting is er meteen weer de waargenomen verandering in het geluid. Tijdens de eerste ‘uitschakeling’ had ondergetekende trouwens de ervaring dat er een lichte druk op de borst ontstond. Dat er iets van vrijheid in de omgeving verdween. Om de waarnemingen van de anderen niet in een bepaalde richting te duwen werden er geen gesloten vragen gesteld. De enige vraag was: ‘Je hoort hetzelfde muziekfragment twee keer. Als je verschillen hoort, beschrijf die dan’.
Goed, hier komen de waargenomen verschillen nadat de Vortex-units uit zijn gezet. Het geluid klinkt ‘zachter’. Dat is opmerkelijk, want het volume is op de versterker niet veranderd. Er is minder ruimte. De soundstage wordt echt smaller. Tonen sterven minder lang uit en de piano klinkt ‘wolliger’. Het algemene geluidsbeeld is vlakker, afstandelijker, minder open, minder natuurlijk en minder betrokken. De fraaie, diepe klank van instrumenten neemt af. Als je niet let op allerlei individuele eigenschappen van het geluid, dan klinkt het met de Vortex-units in actieve stand veel natuurlijker, sprekender, ruimtelijker, gedefinieerder en met een zeer fraaie, diep ontwikkelde klank. Het is minder ‘hifi’ en ‘synthetisch’, maar komt dichter in de buurt van ‘the real thing’. Elke keer dat de units weer ingeschakeld worden, ontstaat weer consequent hetzelfde fraaie geluidsbeeld.
Er is ook nog een experiment geweest met het alleen uitschakelen van de HFO’s. De stage wordt dan minder breed en het geluid wat ‘compacter’. Het geluid is ook minder vrij en levendig. Kennelijk hebben de HFO’s, in de context van de luisterruimte en gebruikte apparatuur, een behoorlijke invloed. Het is de vraag of de beschreven verschillen nou subtiel zijn of een ‘schokkende’ verbetering, om maar eens een redelijk misbruikte term te bezigen die je in diverse reviews en op het internet tegenkomt. Vind je het een schokkend verschil als je auto geen 190 km/uur haalt maar 200 km/uur? Het is verstandig om die discussie even links te laten liggen. De ervaring in de luisterruimte is in ieder geval dat de verschillen ogenblikkelijk waarneembaar zijn en dat er niet alleen sprake is van een verandering in geluid, maar ook van een verbetering. Het is ook mogelijk om exact aan te geven waarom de waargenomen veranderingen ook verbeteringen zijn. Voor nu laten we deze argumentatie even rusten.
Epiloog
To be fair, door delen van het verhaal van Vortex Hifi word je uit je wetenschappelijke comfort zone gegooid. De reguliere fysica rondom electrosmog, EMI, RFI, afscherming, balanced power en aardlussen is begrijpelijk. Als het gaat om aardstralen, homeopathie, alternatieve geneeskunde, invloed hebben op communicatie in levende organismen en ‘informeren’, dan leidt dat tot wetenschappelijke vragen. Wetenschappers geven vaak aan dat ze een en ander niet kunnen meten. Maar, als je iets nog niet kunt meten wil het niet zeggen dat het er niet is. Aan de andere kant wil uw auteur nadrukkelijk open staan voor alternatieve kennis en verklaringen. In de praktijk valt namelijk niet te ontkennen dat de Vortex-units gewoon werken. De resultaten zijn absoluut overtuigend en consequent herhaalbaar. Omdat de Vortex-units niet geopend kunnen worden, is het niet te achterhalen of ze werken met alleen reguliere EMI/RFI-technologie. Navraag leerde dat dit niet het geval is, maar dat de werking van de units in hoofdzaak stoelt op biologische informatieprincipes. Alleen de GeoPaths bevatten een ‘super snelle’ condensator. De HFO’s brengen de informaties in de ether middels de afgestemde in resonantie zijnde antennes over. Ed geeft aan dat de grootste invloed op de muziekbeleving het beste wordt ondersteund door de HFO Sigma, de GPO3 en de OACard3. Maar de andere modellen leveren ook al goede resultaten. Voor wie de focus iets meer heeft op de verbetering van het algemeen welbevinden zijn de ‘2’-modellen het betere alternatief. Voor een lezer(es) van dit verhaal lijkt het zinvol om de eventuele twijfel eens lekker te parkeren en gewoon te gaan luisteren. Ontwikkel dus een open mind, benader wat op je afkomt op een holistische manier en luister vooral naar muziek. Bij voorkeur met de Sigma en de ‘3’-units van Vortex Hifi. De vraag is of uw auteur nog zonder die dingen verder wil.
Prijzen
- HF Optimizer Sigma Set (1+4) € 1.999,-
- GeoPath3 (3-Pack) € 1.350,-
- OACard3 (per stuk) € 199,-
Daluso, www.daluso.nl
Reacties (0)