Review: Pro-Ject Automat A2 – Automatische platenspeler met goede klank

Waarom is een automatische speler zo zeldzaam?

Op enkele uitzonderingen na (zoals de Thorens TD 1601, de automatische versie van de TD1600) kom je niet vaak automatisch functies op duurdere platenspelers tegen. “Tegenwoordig”, moeten we daarbij toevoegen. Want vroeger was dat wel anders. Als je even rondkijkt, ontdek je veel vintage volautomatische toestellen van merken als Dual of Sony. Maar in de 21^ste eeuw lijkt de conclusie te zijn dat ‘automatisch’ heel moeilijk rijmt met ‘betere’ of high-end prestaties. Nochtans wel handig, zo’n naald die automatisch naar de plaat wordt gebracht en/of op het einde weer naar z’n ruststand keert.

De reden waarom volautomaten verdwenen zijn in het betere segment heeft te maken met de mechaniek en de duurzaamheid. Platenspelers met deze functies zijn complexer, wat qua levensduur mogelijk een probleem was bij die vintagemodellen. En dan was er nog de impact op de geluidskwaliteit. Het mechanisme nodig voor de automatische werking droeg bij sommige oudere spelers bij aan meer ‘rumble’ en lawaai. Dat leidde tot een voorkeur voor puristische, manuele designs – en dus het verdwijnen van automatische functies bij duurdere platenspelers.
Die trend werd nog verder versterkt door het verschijnen van heel goedkope budgettoestellen die wél automatische functies aan boord hadden. Vaak met mechanismen uit goedkope kunststof die veel lawaai maakten en onzacht de naald op het vinyl lieten vallen. En ja, het werkwoord ‘vallen’ was in sommige gevallen echt van toepassing. We moeten je er niet bij vertellen dat dit niet echt positief was voor de levensduur van die kostbare vinylplaten.

Made in Germany

Toch zien we de laatste tijd weer volautomaten zoals deze A2 en de veel goedkopere Automat A1 van 399 euro. Dat is mogelijk omdat bepaalde fabrikanten geïnvesteerd hebben in betere mechanismen en techniek. Dat deden ze natuurlijk omdat ze merkten dat vinyl wel weer populair wordt, maar dat een deel van het publiek handmatige platenspelers als gebruiksonvriendelijk ervaren. Commercieel gezien was er dus wel nood aan een manier om automatische functies beschikbaar te maken op kwaliteitsproducten.

In het geval van Pro-Ject investeerde het Oostenrijkse bedrijf via moederbedrijf Audio-Tuning in de fabriek van Fehrenbacher gelegen in het Zwarte Woud-gehucht Sint-Georgen. Deze fabriek bouwde decennialang automatische platenspelers voor Dual, vooraleer dit merk zich richtte op heel goedkope toestellen waarvan de productie naar Azië werd gebracht. Door de investering vanuit Audio-Tuning werd het mogelijk om de productie te verbeteren en nieuwe techniek te ontwikkelen. En: ondanks de Oostenrijkse wortels draagt de Automat A2 dus een ‘Made in Germany’-label.

Matzwarte hipster

Het valt echt op dat nieuwe platenspelers steeds forser worden. De Automat A2 ontsnapt niet aan deze trend. Het is een speler met een wat grotere voetafdruk, en de hoogte is ook niet zo bescheiden. Dankzij de knappe matzwarte afwerking oogt de Pro-Ject hierdoor heel strak en massief – en dat is het met 7,3 kg ook echt.

Je hebt best veel draaitafels op de markt die lonken naar vintageliefhebbers (zoals Pro-Jects eigen nogal letterlijk genaamde The Classic). De A2 heeft echter veel meer een moderne designuitstraling, met een sobere, understated look die toelaat om deze platenspeler eveneens bij een retroversterker en -meubel te plaatsen.

Wel opvallend: de Oostenrijkse firma biedt meestal meerdere kleuren aan, maar in dit geval blijft het beperkt tot die ene zwarte optie. Misschien omdat die matzwarte afwerking acht lagen met de hand aangebrachte lagen verf vereist. Die arbeidsintensieve aanpak maakt het wellicht lastiger om veel keuzemogelijkheden te bieden. Een satijnwitte uitvoering zou nochtans ook wel scoren, denken we.

Vangt schokken goed op

De grotere hoogte van het toestel komt door de complexere subchassis-constructie van de A2. Bij een subchassis is er een kleiner gedeelte aan de binnenkant dat geveerd is opgehangen in het buitenchassis. Dit ontkoppelt de draaischijf van vibraties van buitenaf en vangt motortrillingen beter op. Het is vergelijkbaar met een wagen met luchtvering, waar de inzittenden een schokvrije ervaring krijgen. Ook hier blijft de toonarm en het element gespaard van trillingen, waardoor de naald exacter de groeven van een plaat uitleest. Als dat overdreven lijkt: vergeet niet dat de punt van een naald minuscuul is en dat het tegen een enorme snelheid (verhoudingsgewijs tot 100 km/u!) door de groeven loopt. Zelfs de kleine trilling heeft dan een impact.

Bij de Automat A2 is er niet een groot subchassis dat heel de binnenkant bestrijkt, zoals bij The Classic of de TD 1601 wel het geval is. Het is compacter, bestaande uit de elektronisch geregelde motor, het mechanisme, de lager van de draaischijf en het stuk waar de toonarm op bevestigd is. Het statische deel van het MDF-chassis is dus behoorlijk groot, wat ook voor extra demping zorgt. Door de subchassis ligt de draaischijf trouwens een stuk lager, deels in de behuizing. Een plaat ligt daarom maar iets hoger dan de draaitafel, wat strak oogt.

De subchassis-constructie met het massieve MDF-gedeelte is in elk geval duurder om te fabriceren dan een dunnere basis uit een stuk hout of kunststof. Dat zal vast een groot deel van het prijskaartje van de A2 verklaren.

Nieuwe toonarm

Op de A2 is een nieuwe Pro-Ject-toonarm van 8,3 inch lang gemonteerd. Het is, zoals het merk graag heeft, een ultralicht exemplaar. Dat is bij een automaat zelfs een verplichting, zeggen de ontwerpers, omdat anders het mechanische gedeelte onmogelijk zwaar moet worden uitgevoerd.

Op andere vlakken is de arm eerder atypisch voor Pro-Ject. Zo is deze opgetrokken uit aluminium (in plaats van koolstofvezel-aluminium), zijn er nieuwe bijhorende lagers en heeft de arm een ongewoon systeem om af te regelen. Na het correct plaatsen van het gedempt contragewicht, draai je aan de zijkant de juiste waarde in (hetzelfde als de naalddruk). Wel makkelijk om in te stellen, dat wel.

Een zachte aanpak

De Automat A2 functioneert volledig automatisch. Maar als je dat wenst, kun je zelf het heft in handen nemen – of moet dat ‘toonarm’ zijn? Handmatig de naald positioneren kan zeker, bijvoorbeeld als je een specifieke track wil beluisteren. De speler begint dan automatisch te draaien zodra je de toonarm beweegt. De toonarm terug parkeren kan uiteraard eveneens met de hand. Of je geeft een lichte duw op een knop richting het ‘Stop’-opschrift.

Je koopt natuurlijk de Automat A2 omdat je dit alles liever niet zelf doet. In principe moet je enkel de knop naast de toonarm naar de positie ‘Start’ tikken. De draaischijf begint dan te roteren, de arm beweegt richting de buitenkant van de plaat en het element daalt dan neer. Dit gebeurt heel geleidelijk; want van ‘vallen’ of een schokkende beweging is er geen sprake. Positief, want hierdoor wordt de levensduur van je elementstilus verlengt. Het enige nadeel aan het automatisch starten: als je met een borstel stof wil verwijderen, moet je handmatig een cirkelbeweging maken.

Soepele werking

Eigenlijk zijn we positief over alle bewegingen die de toonarm maakt. Elk gebeurt soepel en relatief geruisloos. Er komt wel wat geluid van het mechanisme, maar zeker niet luid. Op twee-drie meter afstand was het nauwelijks te horen. Je hoort zeker niet het knarsen van een stroef nylontandwiel, zoals we ooit bij een budgetproduct observeerden.

Op het einde van een plaat verloopt het parkeren even soepel en stil als het starten. De A2 is trouwens goed afgesteld. Bij de twintigtal platen die we speelden, ging de naald nooit te vroeg omhoog. En het bleef ook nooit steken in een vroege uitloopgroef. Qua betrouwbaarheid maakte het mechanisme dus wel een goede indruk.

De Automat A2 is bovendien een heel veelzijdige automatische speler. Naast platen van 45- en 33 1/3-tpm kun je ook shellacs van 78 tpm afspelen. Met een selectieknop geef je aan of je een 12- of 7-inch plaat wil beluisteren. Niet vergeten, want dit bepaalt waar de naald naar beneden komt. Mocht dat toch nodig zijn, dan is er een schroef die kan verdraaid worden om het beginpunt te veranderen. Maar zoals gezegd hadden we daar nooit nood aan, ondanks de diversiteit van de platen die we speelden.

Lekker op feestjes

De automatische functie van de A2 blijkt ook heel handig in sociale situaties. Achtergrondmuziek nodig bij een feestje of als je met vrienden zit te keuvelen in de woonkamer? Uit gemakzucht kiest bijna iedereen voor een playlist op een streamingdienst. Want heel de tijd de draaitafel in de gaten houden en plaatjes wisselen, dat wordt naarmate de avond vordert en de fles wijn leger raakt steekt moeilijker. Ga je toch voor vinyl, dan heb je met de A2 in die situatie een paar voordelen. Verlies je bijvoorbeeld uit het oog dat een albumzijde gedaan is, dan zit de naald niet stof te vergaren en te verslijten in een uitloopgroef van een nog roterende plaat. Verander je de plaat of vraag je iemand om dat even te doen, terwijl je de hapjes uit de oven haalt? De kans op akkefietjes met je kostbaar element en vinyl is toch wat kleiner met de automatische startfunctie.

Over dat element gesproken: de 2M Red is een toepasselijke keuze voor een platenspeler op dit prijspunt. Het staat wel maar op het beginpunt binnen de Ortofon 2M-lijn, dus als je ooit wil upgraden is de stap naar een pakweg 2M Bronze makkelijk te maken. Het is bovendien een element waarvoor vervangnaalden beschikbaar zijn; je kunt dus heel makkelijk een versleten stilus vervangen.

Drukken en spelen maar

Meestal testen we hifi-apparatuur in onze werkruimte. Met de Automat A2 trekken we echter eerst naar de woonkamer, om daar de speler aan te sluiten op een eenvoudiger systeem dat iedereen in het gezin gebruikt. De A2 plaatsen we boven op een Marantz Stereo 70s die aangesloten is op een paar Focal On-Wall 301-speakers links en rechts van een 65-inch LG-tv. Het is een 2.1-systeem, met een kleine ELAC Sub 2030 om muziek en tv-geluid pakkender en rijker te maken. De Marantz-versterker bezit een phono-ingang, wat je natuurlijk nodig hebt bij deze A2. Heeft jouw versterker dat niet? Dan moet je tussen platenspeler en versterker een phono-voorversterker voorzien. Bij Pro-Ject vind je ze vanaf 59 euro.

Een aanstekelijke ritmische sound begroet ons als we op ‘Play’ drukken met de B-kant van Coltrane’s ‘Blue Train – The Complete Masters’. De saxofoon klinkt vol en warm, en ook de contrabas heeft een duidelijke aanwezigheid. De Ortofon-cartridge staat voor een warmer, wat basrijker geluid, wat goed de eigenschappen van de A2 complementeert. Aanstekelijk is het echt bij ‘Locomotion’, waar we echt opgaan in het drumwerk van Philly Joe Jones en ook die kwieke, hoge trompet van Lee Morgan net juist gepresenteerd krijgen. Het 2M Red-element haalt veel uit deze opname, dus over de cartridgekeuze van Pro-Ject zijn we zeker niet ontevreden. Tegelijkertijd is de Automat A2 zeker goed genoeg om een betere cartridge te laten renderen.

Wanneer we daarna genieten van de ruige concertopnames op ‘Live North America 2016’ van Gary Clark Jr. horen we een gedetailleerde midrangeweergave die de vervormde gitaar van de meestergitarist mooi in beeld brengt. De betere chassisconstructie van de A2 doet hier trouwens prima z’n werk om wolligheid te vermijden. Bij dit album merk je vanwege z’n livekarakter het minder, maar bij ‘Random Access Memories’ van Daft Punk blijkt de Pro-Ject ook voor een streepje extra aanwezigheid in het laag te zorgen. Dat is wel fijn bij die wat heldere Focals en de subwoofer, want hierdoor klinkt deze combinatie met de A2 net wat interessanter dan gewoonlijk. Dat geeft ook ‘Hurt’ op ‘Collapsed in Sunbeams’ van Arlo Parks voldoende body. Het is vooral de stem van de Britse zangeres die wordt uitgelicht, de percussie in het bijzonder is een tikje donkerder. Voor R&B zoals dit is de A2 wel goed geschikt, de Pro-Ject zet precies de juiste zaken in de picture.

In een high-end set

Om te horen hoe goed deze Automat A2 écht is, installeren we hem in de testruimte waar we eerder een reeks phonovoorversterkers op de pijnbank legden. Aangesloten op een echt high-endsysteem bestaande uit een Musical Fidelity Nu-Vista Vinyl 2, Hegel H600 en Focal Sopra N°2’s, stelt de A2 ondanks zijn veel lagere prijs niet teleur. Het element is in deze context uiteraard een zwakkere schakel – je wilt bij een systeem met deze resolutie echt hoger mikken – maar de tracks op de ‘Canton Reference Check Vol.2’-album worden eigenlijk wel verrassend lijvig en vol met detail gepresenteerd. De akoestische gitaar en stem van Big Daddy Wilson op ‘Walk A Mile in My Shoes’ bijvoorbeeld, worden karaktervol en authentiek gepresenteerd. Ook bij de Clash-klassieker ‘Guns of Brixton’ gebracht door Nouvelle Vague zet de A2 heel ruimtelijk neer (al laat de 2M Red hier soms te scherp klanken horen). Een sterk resultaat!

Conclusie

Het doel van Pro-Ject was een automatische platenspeler te creëren die op een hoger niveau speelt. Dat is absoluut gelukt bij de elegant ogende Automat A2. De subchassisconstructie en het massievere chassis zorgen voor een uitstekend fundament, terwijl het mechanisme zelf geruisloos en exact z’n werk doet. Uiteraard betaal je een prijs voor het comfort en de kwaliteit van de automatische functie. Wil je enkel manueel werken, dan heb je voor dezelfde prijs handmatige draaitafels met, bijvoorbeeld, betere elementen.

Los van die bedenking is de Pro-Ject Automat A2 een automatische platenspeler die kwaliteit uitademt én het ook echt levert. En dat zal iedereen verrassen die dacht dat manuele spelers de enige audiofiele optie zijn.