Ten opzichte van het merk Esoteric ben ik niet geheel onbevoordeeld. Immers, in mijn Music Emotion referentie-luisterset draait dagelijks de combinatie P-05 SACD-loopwerk en D-05-DAC. Bij introductie van deze set in 2012, ter gelegenheid van het 20-jarig jubileum van Esoteric, vergde dit een investering van maar liefst 16.000 euro. Niet alleen introduceerde Esoteric daarmee de eerste 32-bit dual mono DAC ter wereld, maar ook zag voor het eerst het VRDS-NEO VMK-5-loopwerk het levenslicht. In vergelijking met het toenmalige Esoteric-programma vond ik toen deze combinatie uitzonderlijk muzikaal klinken en het iets lichter uitgevoerd loopwerk werkte prima. Deze maakte aanzienlijk minder draaigeluiden dan de toenmalige zwaardere VRDS-loopwerken (die soms, ondanks keramische lagers, wel erg hoorbaar waren, vooral bij hogere SACD-snelheden). En al die jaren klinkt deze combinatie nog als nieuw, alles doet het, nooit enig mechanisch of elektronisch probleem gehad. Fijn is de upsamplingmogelijkheid van een PCM-signaal naar DSD. En het blijft keer op keer wonderlijk hoe mooi via een I-Link-verbinding loopwerk en DAC verbinding met elkaar zoeken en een wordclocksignaal wordt gesynchroniseerd. Het werkt feilloos. Er zijn maar weinig van deze sets gemaakt en tegenwoordig door liefhebbers zeer gezocht. Geen wonder dat Esoteric nu ook aangeeft dat juist die P-05/D-05-combinatie een belangrijke inspiratiebron is geweest bij het ontwikkelen van de K-05XD.
Mijn voorspelling van het afgelopen jaar lijkt geleidelijk uit te komen. In navolging van de al jarenlange opleving van vinyl neemt ook de belangstelling voor SACD en cd steeds maar toe. Fysieke media herwinnen weer aan populariteit. Doordat er zo langzamerhand ook een behoorlijke vervangingsmarkt voor Super Audio cd-spelers ontstaat, is het niet verwonderlijk dat tal van fabrikanten nieuwe cd-spelers introduceren, soms ook geschikt voor Super Audio. Ook in het topsegment zijn nieuwkomers te verwelkomen. Zo introduceerde het Zwitserse Goldmund recent de Eidos Reference Super Audio cd-speler, die maar liefst 90.750 euro moet kosten. Maar één van de belangrijkste recente introducties komt van het Japanse Esoteric. De nieuwe K-05XD SACD-speler komt binnen met bijna 21 kilo aan gewicht en, ten opzichte van zijn voorganger (de K-05XS), ontwikkeld op een geheel vernieuwd platform. Dit alles leidt tot een ongekend en onverslaanbaar prijs/prestatieniveau.
Het loopwerk
De voorganger van de K-05XD, de K-05XS, was van een slimline formaat en voorzien van het betrouwbare en fijne VRDS-NEO VMK-5-loopwerk. Direct valt op dat de K-05XD nu het grotere formaat heeft van de beide overige topmodellen in de K-serie (de K-01XD en K-03XD). Hiervoor zijn verschillende redenen. Allereerst heeft Esoteric op basis van het eerder geïntroduceerde VRDS-ATLAS-platform een geheel nieuw VRDS-loopwerk voor de K-05XD ontwikkeld, ATLAS 05. Dit is gebaseerd op hetzelfde ontwerp als dat voor de Grandioso-topmodellen en een stuk groter en zwaarder dan de oude versie. In een slimline formaat zou dit niet meer passen. Het betreft een hybride draaitafel, vervaardigd uit polycarbonaat en verfijnd afgewerkt aluminium, die op een superieure wijze vibraties voorkomt. Leuk is, dat net als bij de P-05 15 jaar geleden, de vorm van het Disc Clamping-systeem nog steeds is gebaseerd op dat van een master tape reel. Bij de P-05 kon je dit via een glazen venster bovenop zien, bij de K-05XD is al dit moois voor het oog verborgen. Over degelijkheid van het loopwerk gesproken: de brug van het loopwerk is gemaakt van een massief aluminium blok van 10 mm dikte en waanzinnig mooi afgewerkt. Japanse verfijning ten top! En dan maar het eerste compliment in dit review. Dit nieuwe loopwerk is ontzettend stil, zelfs bij het afspelen van een SACD op de hoogste draaisnelheden. Een verademing voor diegenen (inclusief mijzelf) die graag ook met een open hoofdtelefoon in een stille ruimte luisteren: je hoort absoluut geen draaigeluiden door de muziek. Werkelijk een schitterend loopwerk, waarbij je jezelf afvraagt waarom je nog zou willen upgraden naar zwaardere VRDS-versies. Als de lade van het loopwerk langzaam sluit, hoor je een doffe bonk. Alsof er een zware metalen kluisdeur dicht gaat.
K-05XD: interne opbouw
Een groter formaat dus dan zijn voorganger, en niet alleen vanwege het forsere loopwerk. Het chassis is vanaf de basis een geheel nieuw ontwerp. De K-05XD is nu wel even hoog als de twee andere K-topmodellen, maar iets minder diep en bevat een tweelaags chassis. Allereerst is het al zware loopwerk nog eens gemonteerd op een 5 mm dikke staalplaat en zijn alle overige chassisdelen ook van 2 mm dik staal vervaardigd. Het ontwerp is prachtig uitgevoerd en Esoteric heeft niets aan het toeval overgelaten. Ja, ook dit kost ruimte. Het audiocircuit is aan de bovenkant van het chassis bevestigd, en het voedingsgedeelte aan de onderzijde. Hiermee worden ongewenste magnetische velden voorkomen en is enige vorm van vibratie onmogelijk. We zien maar liefst 16 supercondensatoren met een totale capaciteit van 250 µF. Ja, dat ga je in het laag wel horen! De K-05XD is gebouwd als een tank, voor de eeuwigheid, en weegt maar liefst 20,7 kilo. Bijzonder is ook dat het aluminium toppaneel niet met schroeven is bevestigd en los kan bewegen, hetgeen volgens Esoteric bijdraagt aan een intensief en open geluidsbeeld.
K-05XD: de DAC
Reeds bij de ontwikkeling van de hogere topmodellen in de Grandioso- en K-serie zette Esoteric een bijzondere stap. Afscheid werd genomen van het inkopen van chips en gestart werd met de fabricage van een eigen Master Sound Discrete DAC. Ik ken deze DAC goed van het topmodel K-03XD en kan wel zeggen dat Esoteric hiermee wereldwijd een toonaangevende stap heeft gemaakt in geluidsweergave, zo ongekend goed. Het is dan ook een grote verrassing dat ook deze K-05XD van die eigen DAC is voorzien. Weliswaar iets minder in een über-uitvoering dan in een Grandioso-model, maar dat is relatief. Want bij de K-05XD bestaat de DAC uit 16 elementen per kanaal, waarbij elk element zijn eigen weerstanden, condensatoren, klok- en logische circuits heeft. Bovendien werkt elk element onafhankelijk ten opzichte van de andere. Via een Delta-Sigma-modulator, die in staat is tot 64-bit / 512 Fs, worden formats ondersteund tot DSD 22,5 MHz. Het gehele ontwerp is toegespitst op topweergave van zowel SACD als cd. Esoteric vervaardigt deze DAC geheel in eigen huis en maakt daarbij gebruik van geavanceerde board-mounting-technieken, soldeerverbindingen in een zuurstofvrije oven en een ‘clean room’ productieruimte die zelfs kan voldoen aan de hoogste eisen in de ruimtevaart of medische wereld. De K-05XD is tevens inzetbaar als separate DAC van topklasse, die ook MQA aankan. De K-05XD beschikt over een keur aan instellingen, onder andere voor digitale filters. Heel uitgebreid, waarbij je echt de uitgebreide gebruikershandleiding wel eens moet raadplegen. Maar typisch Esoteric: alles werkt, altijd. Het woord ‘bug’ is bij deze japanners onbekend.
K-05XD: de klok
Bij digitale weergave is de kwaliteit van het kloksignaal van het hoogste belang. Bij professionele opnamestudio’s weten ze dat al lang. Hier zien we met grote regelmaat externe master clocks in gebruik, soms zelfs atoomklokken (met het zeer licht radio-actieve Rubidium). Esoteric heeft hier een naam hoog te houden en vervaardigt als een van de weinige merken al jaren zelf masterclocks, veelal gericht op een 10 MHz kloksignaal. De japanners richtten zich op het verbeteren van de traditionele crystal-oscillator-circuits en ontwikkelden de Master Sound Discrete Clock voor de G1X, het topmodel masterclock in de Grandioso-serie. Opnieuw een verrassing: ook deze belangrijke nieuwe ontwikkeling is in de K-05XD terug te vinden. Zelfs dan is er nog een overtreffende trap, want op de achterzijde van de K-05XD zit ook nog een aansluiting voor een (nog betere?) externe masterclock. Het apparaat is in staat via ES-Link, een geoptimaliseerde transmissiemethode voor data, te communiceren met andere Esoteric-componenten met ES-Link. Hierdoor wordt het muzieksignaal minder beïnvloed door impedanties in het signaalpad en blijft het zo schoon mogelijk. Met een frequentiebereik van 5 Hz tot 70 kHz, een signaal-ruisverhouding van 110 dB (HF-A) en een totale harmonische vervorming van 0,0007% beschikt de K-05XD over topspecificaties. Maar belangrijker is: hoe klinkt deze nieuwe SACD-speler?
Poulissen in Roermond
Om deze vraag te kunnen beantwoorden kreeg ik geweldige hulp en ondersteuning van Poulissen in Roermond. Eigenaar Gerard Poulissen is in de Nederlandse hifi-wereld bepaald geen onbekende en runt al decennia één van de mooiste hifi-winkels in Nederland. Een echt familiebedrijf, waar ook een nieuwe generatie (Anne-Marie en Johan Poulissen) aan verbonden is. De ontvangst, begeleiding en hartelijke, Limburgse sfeer behoort in mijn beleving tot het beste dat je als klant kan overkomen. Dat ze bekroond zijn tot beste hifi-winkel in Nederland is dan ook logisch. Poulissen heeft veel ervaring in het verkopen van de échte topmerken. Geen wonder, dat Esoteric de Limburgers heeft uitgekozen als een van de weinige dealers in Nederland. En ook begrijpelijk dat potentiële klanten uit heel Nederland in de auto stappen om naar Roermond te rijden. Veel topapparaten staan er namelijk gewoon in de winkel en kunnen worden beluisterd. Een ander toonaangevend japans merk met fraaie SACD-spelers, Accu-
phase, heeft trouwens ook voor Poulissen gekozen. Eén van de eerste exemplaren van de K-05XD in Nederland stond al bij Poulissen opgesteld, overigens ook met andere topmodellen speelklaar. Medewerker Luuk Blenckers had voor mijn review een zeer stevige luisterset klaar staan: uiteraard de nieuwe K-05XD-SACD-speler, de Esoteric N-05XD netwerk-DAC/voorversterker/streamer en de Esoteric eindversterkers S-05 (klasse A, 30 watt per kanaal bij 8 ohm) en S-02 (145 watt per kanaal bij 8 ohm). Omdat er vanuit de Poulissen-collectie ook twee zware jongens aan luidsprekers klaarstonden (een paar waanzinnig mooie Bowers & Wilkins 801 D4) besloot Luc om deze voor alle zekerheid toch maar aan de S-02 te koppelen. Een juiste keuze, evenals de perfecte uitlijning en opstelling van de speakers, waarin ik Luc werkelijk niet kon verbeteren. Dat maak ik in de praktijk nog wel eens anders mee!
Tasmin Little en Szymanowski
Onder het genot van heerlijke koffie heb ik lang naar de K-05XD geluisterd. Een van mijn referentie-SACD’s is van Chandos: Szymanowski vioolconcerten, gespeeld door Tasmin Litte (CHSA 5185). Het is één van de allerbeste SACD-opnamen die er bestaan, vol rijke en fijne details in een prachtige akoestiek. De vele slagwerkinstrumenten, van pianissimo naar fortissimo, een schitterende viooltoon van Little en een geweldig BBC-orkest, maken deze opname tot een belevenis. En de K-05XD maakt dat helemaal waar. Vanuit diepe zwarte stilte zijn al die fijne details goed te horen. Die nieuwe DAC presenteert een helder, zilveren geluidsbeeld, met fijne gouden randjes. Niet strak neutraal, maar heel licht warm, met een groot stereobeeld en bijna driedimensionale ruimtelijkheid. Ik kan mij deze weergave in deze kwaliteit alleen maar herinneren van twee jaar eerder, bij het hogere topmodel K-03XD. Als Litte de G-snaar aanstrijkt klinkt deze sonor en vol, je houdt bijna je adem in om dit te volgen. Wat echt super klinkt is het laag, herkenbaar beter dan bij mijn aloude P-05/D-05-combi, die op dat vlak al zo goed is. In dit geval een perfecte match tussen goed bronmateriaal en deze SACD-speler.
Rachel Podger in La Stravaganza van Vivaldi
Dat Rachel tot ’s werelds beste barokviolisten behoort wisten we al, maar op de twee SACD’s van Channel Classics (CCS SA 19503) maakt ze dat extra waar. Deze prachtige serie vioolconcerten van Vivaldi vragen om een levendige vertolking, helderheid, een loepzuivere viooltoon, een top barokensemble en een strakke basso continuo. De K-05XD biedt dit allemaal aan, in overvloed. De detailrijkheid is ongekend. Dat geldt ook voor de plaatsing. Rachel Podger, temidden van haar musici, is bijna fysiek aanwezig. De K-05XD laat de geweldigde diamond-tweeters van de 801 D4’s schitteren. De dynamiek is ongekend. De musici klinken alsof ze bij Poulissen in de luisterruimte zitten, in Roermond. Welk concert ik ook afspeel, het is allemaal even goed. Er ontstaat geen luistermoeheid, eerder een drang om meer te willen horen. Geweldig.
Ronald Brautigam en Beethoven
Een van de allermooiste cycli van de vijf pianoconcerten van Beethoven is ingespeeld door onze eigen Ronald Brautigam op BIS. Stuk voor stuk zijn het ook audiofiele opnamen van het hoogste niveau. Ik heb geluisterd naar pianoconcert nummer 5 (BIS-SACD-1793). Op deze SACD staat ook nog eens de prachtige koraalfantasie voor koor en piano. Het niveau waarop de concertvleugel van Brautigam wordt weergegeven is ongekend goed, evenals het symfonie-orkest achter hem en om hem heen. Alles is te plaatsen. De sonore bas-
snaren, maar ook de hoge registers inclusief alle boventonen zijn goed waarneembaar en waarheidsgetrouw. Dat lichte tikkeltje warmte doet het goed en mij valt op hoe goed eigenlijk ook die voor- en eindversterkercombinatie van Esoteric is. Ook hier weer: de som der delen maakt het uiteindelijke resulaat uit. Ik ben na het beluisteren van deze Beethoven diep onder de indruk gekomen van deze K-05XD. Dat ik ook nog diverse jazz-cd’s heb gedraaid van Diana Krall, Claire Martin en Lyn Stanley laat ik maar even voor wat het is, want anders val ik in herhaling. Ook gewone cd’s klinken met deze K-05XD geweldig.
Conclusie: geweldig
Deze K-05XD staat in de prijslijst voor 13.500 euro. Gezien de geboden kwaliteit vind ik dit een aantrekkelijk prijsniveau. De bouwkwaliteit is het beste van het beste. En ik weet uit jarenlange ervaring: alles doet het altijd, en altijd goed. De technische innovaties van Esoteric hebben geleid tot een statement op het gebied van SACD-spelers in deze prijsklasse. In mijn achterhoofd rijst steeds de vraag hoe ik nu naar het hogere topmodel moet kijken, de K-03XD (die voor 19 mille verkrijgbaar is). De K-05XD zit er qua geluidskwaliteit werkelijk bovenop. Een geweldig en stil loopwerk. Een geweldig laag, een geweldig hoog, geweldige detailweergave. Wat een mooie DAC. Esoteric, gefeliciteerd met dit prachtige staaltje van gedegen, Japanse audiokwaliteit en TEAC, dank, dat jullie dochter ruimte en vrijheid krijgt en behoudt om deze mooie producten met de hand te mogen blijven bouwen. De oude K-05XS was het best verkochte SACD-model. Ik denk dat deze nieuwe K-05XD niet aan te slepen zal zijn. Ik verwacht dat Esoteric de komende maanden meer nieuwe audio-apparatuur zal introduceren, waaronder waarschijnlijk ook een nieuwe externe masterclock, bestemd voor aansluiting op de K-05XD.
Ik kan deze review alleen maar afsluiten met het allerhoogst denkbare compliment als reviewer: Deze K-05XD blijft bij mij thuis staan en is vanaf dit moment vast onderdeel van mijn Music Emotion referentie-luisterset, voor de onderdelen SACD en cd. Mijn aloude P-05/D-05-combinatie gaat met pensioen, maar afscheid ervan nemen doe ik niet. Want als je een goede Esoteric in huis hebt, is dat liefde voor het leven. Dank Gerard en Luc voor de geweldige luisterervaring en gastvrije ontvangst in Roermond. Na de review leidde Gerard mij nog even door zijn winkel en verontschuldigde zich over de lopende verbouwing van zijn toch al zo mooie B&O-afdeling. U moet op www.poulissen.nl nu eens kijken hoe mooi dat geworden is!
Redacteur: Jan Willem Voogd
Prijs:
Esoteric K-05XD € 13.500,-
www.esoteric.jp/en
Terrason Audio www.terrasonaudio.nl
Poulissen Audio Video Center www.poulissen.nl
Reacties (0)