Review: Bowers & Wilkins Formation Bar, Bass en Flex – soundbar met surround

Ondanks dat het Formation multiroomsysteem van Bowers & Wilkins pas een half jaar op de markt is behoort het wat ons betreft al tot de betere systemen op de markt. Met name op het gebied van geluidskwaliteit en een stabiel netwerk scoort de Britse fabrikant erg goed. Eerder keken we al naar de Bowers & Wilkins Formation Wedge, een stand-alone speaker. In deze review gaan we een stapje verder en combineren we de Formation Bar, Bass en Flex in een volledige homecinema surround-opstelling.

Wat is Bowers & Wilkins Formation?

De Formation line-up van Bowers & Wilkins is een line-up die bestaat uit draadloze en actieve speakers die samen een multiroomsysteem vormen. Je kunt de speakers in verschillende ruimten aan elkaar koppelen en muziek van streamingdiensten streamen naar alle of individuele speakers. Formation is in eigen huis ontwikkeld en moet draadloos streamen in hoge kwaliteit en zonder beperkingen mogelijk maken in een eigen ecosysteem; een platform waarop producten aangesloten kunnen worden en met elkaar kunnen communiceren. Formation werkt met zes verschillende radio’s met elk hun eigen frequenties voor stabiele en snelle verbindingen. Synchronisatie is een belangrijk onderdeel voor multiroom; Bowers & Wilkins heeft ervoor gezorgd dat dit met een vertraging van maximaal 1-2 microseconde nagenoeg perfect is. Daarbij maakt de techniek 24-bit/96 kHz hi-res audiostreaming mogelijk. Meer over de draadloze techniek achter Formation lees je in ons achtergrondartikel.

De Formation line-up bestaat uit de Formation Wedge (compacte stereospeaker), de Formation Duo (een paar stereospeakers), de Formation Bar (soundbar), de Formation Bass (subwoofer), de Formation Audio (hub waarop je bijvoorbeeld een platenspeler of cd-speler kunt aansluiten om deze onderdeel te maken van het Formation-systeem) en de Formation Flex (compacte speaker voor de kleinere ruimten of te gebruiken als surroundspeaker in een homecinema-opstelling).

In deze review kijken we naar de Formation Bar soundbar, Bass subwoofer en Flex surroundspeakers. Deze producten zijn te koop voor respectievelijk 1.249 euro, 1.099 euro en 449 euro (p.s.).

Premium design maar weinig aansluitingen

Het eerste wat opvalt bij de Formation Bar en Flex is dat ze net als de eerder geteste Wedge beschikken over een honinggraatstructuur met daar overheen een stoffen grille. Het geeft de producten wat ons betreft een premium uitstraling mee, zeker gecombineerd met de goud/koperkleurige elementen. De subwoofer komt ook met deze goud/koperkleurige elementen en een stoffen afwerking, maar heeft een wat aparte cilindervorm met een onzichtbare vlakke voet waardoor de speaker stabiel op de grond gezet kan worden. Hierdoor doet de speaker niet direct denken aan een subwoofer, wat vaak een log en vierkant gevaarte is. Dit model mag in het zicht staan en zal niet snel uit de toon vallen in een modern interieur. Dat geldt overigens voor alledrie de producten. Ze zijn netjes afgewerkt en maken gebruik van hoogwaardig ogende materialen.

Van de drie speakers die we testen is de Formation Flex de kleinste. Dit model is 215mm lang, 130mm breed en 130mm diep. Je kunt deze speaker dus vrijwel overal plaatsen, en met een optionele beugel zelfs aan de muur hangen. De speaker staat op een rubberen basis, waarin zich aansluitingen voor stroom en een netwerkkabel bevinden. Helaas is een usb-poort voor lokale muziek niet aanwezig.

De Bar is vanzelfsprekend breder, met een breedte van 1240mm. Dat maakt de soundbar ideaal voor schermen met een formaat van 55-inch en groter. Je kunt de soundbar onder de tv plaatsen of ophangen met de meegeleverde muurbeugel. De subwoofer is met een lengte van 234mm, een breedte van 440mm en een diepte van 240mm relatief compact te noemen, maar aan het gewicht van 12,1 kilogram merken we meteen dat we niet met een instappertje te maken hebben.

Qua bediening beschikken de Flex-luidsprekers over oplichtende touch-knoppen aan de bovenzijde, terwijl de Formation Bar over vier subtiele knoppen aan de bovenzijde beschikt. De subwoofer komt alleen met een Formation-knop aan de voorzijde. De Bar, Flex en de Bass komen met een ethernetpoort, en de Bar voegt daar nog een optische ingang aan toe voor audio van de televisie.

Geen HDMI

Het zal je vast opvallen; de Formation Bar komt alleen met een optische ingang en dus geen HDMI-poort. Hoewel dit voor de audioweergave (maximaal 5.1) geen groot nadeel is heeft een HDMI-poort toch onze voorkeur. Je kunt dan immers met HDMI ARC direct de audio vanuit de tv naar de soundbar sturen en het volume met de afstandsbediening van je tv bedienen, zonder hiervoor een afstandsbediening te hoeven koppelen.

Eenvoudige installatie

Niet alleen design en audiokwaliteit spelen een belangrijke rol bij de Formation-producten. Ook gebruiksgemak staat bovenaan het lijstje en dan merken we meteen. Je zet de speakers aan, downloadt de Bowers & Wilkins Home-app en er wordt direct naar speakers gezocht. Positief; je hoeft geen account aan te maken en kunt direct aan de slag. Zodra de speaker gevonden is koppel je deze door op de Formation-knop te drukken en vervolgens is het een kwestie van het wachtwoord voor je WiFi-netwerk invoeren (of met ethernet aansluiten), de speaker aan een ruimte toevoegen (of een ruimte aanmaken) en de laatste firmware-update laten downloaden en installeren. Het is een gebruiksvriendelijk proces waar je binnen een paar minuten doorheen loopt.

Bovenstaande geldt voor een individuele speaker, maar als je zoals wij gaat voor een complete surround-opstelling dan zijn er wat aandachtspunten. Zo moet je zorgen voor voldoende stopcontacten. Elke speaker heeft voeding nodig, ook de twee Flex-speakers achterin de kamer. Zorg er ook voor dat je de speakers die de surround-opstelling moeten vormen in dezelfde ruimte in de app plaatst. Daarbij krijg je tijdens de installatie van de twee Flex-luidsprekers de keuze om ze in een stereo-opstelling of in een surround-opstelling te gebruiken. Als je de soundbar al hebt kies je hier voor de surround-optie. Hierna gaat het in de app niet helemaal lekker, want vervolgens krijg je alsnog instructies over het opstellen van de Flex in een stereo-opstelling. Er wordt getoond hoe je de linker- en rechterspeaker moet plaatsen, maar dat is dus wat verwarrend aangezien ze achter de luisterpositie staan. Hierdoor wordt niet duidelijk welke speaker nu links en rechts achter je moet staan, maar dit kun je later alsnog controleren aanpassen in de instellingen van de app.

Wanneer je de soundbar geïnstalleerd hebt kun je ervoor kiezen ‘remote control learning’ te activeren, waarmee je de afstandsbediening van je tv gebruikt om het volume de soundbar te bedienen. Dit werkt prima, maar let er wel op dat dit alleen met infrarood remotes werkt. Werkt het niet dan gebruik je de app of de fysieke knoppen op de soundbar. De subwoofer is gelukkig letterlijk plug and play. Voeg de subwoofer aan dezelfde ruimte als de soundbar toe en direct worden beide producten gekoppeld.

Bowers & Wilkins Home-app

De Bowers & Wilkins Home-app is de app waarmee je de producten van Formation installeert, waar je ruimtes aanmaakt, waar je speakers of ruimten groepeert en waar je actieve muziek bedient. Het is niet de app waar je muziek zoekt en start en dus ook niet direct de app die je vaak zult gebruiken. Je kunt namelijk muziek direct vanaf je Apple-apparaat middels AirPlay 2 op de speakers afspelen, je kunt de speakers direct vanuit de Spotify-app aansturen, en je hebt bluetooth nog achter de hand. Hi-res diensten als Qobuz en Tidal worden in de toekomst middels een update nog toegevoegd, maar moeten voor nu via AirPlay 2, bluetooth of Roon afgespeeld worden. Voor de Formation Bar geldt de optische ingang nog als extra input.

Het advies van Bowers & Wilkins is om voor Roon te kiezen om de speakers te bedienen. Middels Roon heb je toegang tot nagenoeg alle streamingdiensten, kun je muziek uit je eigen netwerk zoeken en afspelen, kun je de hoogste audiokwaliteit behalen (directe integratie van o.a. Tidal en Qobuz), ruimtes aanmaken en muziek in verschillende (of dezelfde) ruimtes met Formation-speakers afspelen. Roon is echter wel software waarvoor betaald moet worden (500 dollar voor een levenslang abonnement, of 120 dollar per jaar) dus waarschijnlijk een stuk interessanter wanneer je ook een compleet Formation-systeem aanschaft. Dan valt de 500 dollar iets minder zwaar en haal je het maximale uit je muziek, zowel qua bronnen als qua kwaliteit.

De Home-app is een vrij sobere en simpele app, al is dat niet per se een nadeel omdat het de app overzichtelijk houdt. Toch hadden we graag gezien dat de Home-app het centrale punt is voor je bronnen (ook lokaal) zoals bijvoorbeeld Sonos dit heeft. Dat je vanuit die ene app eigenlijk alles direct oproept, afspeelt en aanstuurt. Dat je hier nu een externe (betaalde) app voor nodig hebt is een minpuntje. Qua multiroom werkt het echter perfect. Muziek op meerdere luidsprekers weergeven kan met de fysieke Formation-knop op de luidsprekers zelf (waarna een speaker de audio van de actieve speakers overneemt) of via de app.

Instellingen

De Bowers & Wilkins Home-app zelf bevat niet bijzonder veel instellingsmogelijkheden. Zo biedt de Formation Bar alleen aanpassingen voor de treble en bass. De soundbar heeft daarnaast nog instellingen om de naam van de tv-input te wijzigen, de afstandsbediening van de tv te koppelen en het infraroodsignaal te verlengen wanneer de soundbar voor de infraroodontvanger van de tv staat. Een optie die we nog missen is de vertragingsaanpassing voor wanneer audio en beeld niet synchroon lopen. Ja, je vindt deze optie ook op de meeste tv’s, maar soms is de vertraging dusdanig dat die optie niet voldoende speling biedt. Wanneer de soundbar deze optie ook biedt is de kans groter dat je audio en beeld synchroon krijgt. Uiteindelijk hebben wij de audio en het beeld wel synchroon gekregen met aanpassingen op de tv, maar op een tweede tv kregen we het niet perfect synchroon. Voor de subwoofer kunnen we alleen de gain aanpassen. Er is geen cross-over functie, iets dat we wel graag zien verschijnen aangezien de subwoofer meebromt, bijvoorbeeld bij iemand met een wat lagere stem. Tot slot kunnen we bij de Flex-luidsprekers de treble en bass aanpassen, en kunnen we hier dan ook de twee speakers omdraaien. Tik je op één van de twee speakers dan kun je een geluid laten afspelen, waardoor je ook direct weet of ze juist gepositioneerd staan.

Kijkend naar de surround-opstelling missen we nog iets belangrijks. Het is namelijk niet mogelijk om een deel van die opstelling tijdelijk uit te schakelen of op te delen. De Flex-speakers aan de achterzijde spelen dus altijd mee, ongeacht of je naar muziek luistert of een film kijkt. We missen een simpele optie waarmee die twee luidsprekers (of juist de subwoofer) even uit te schakelen zijn. En het zou helemaal mooi zijn om de Flex-luidsprekers tijdelijk als stereopaar te gebruiken, zonder ze opnieuw als stereopaar te moeten installeren. Voor nu is het dus één compleet surroundsysteem dat ook alleen als dusdanig gebruikt moet worden.

Kalibratie

Voor onze surround-opstelling zijn er twee belangrijke extra opties in de app te vinden. De eerste is ‘channel delays’ en deze optie geeft je de mogelijkheid om de juiste afstanden tussen de speakers en de luisterpositie te bepalen. Hiervoor heb je een meetlint nodig want je moet letterlijk de afstand tussen elke speaker en de plek waar je zit meten. Deze afstanden voer je in in de app en vervolgens doet de software de rest. De tweede optie is ‘channel levels’ waarmee je het volume van elke speaker kunt aanpassen voor een gebalanceerde weergave. Hiervoor heb je een decibelmeter of een app die het volume kan meten nodig. Meet vanaf de luisterpositie het volume van elke individuele speaker en pas het volume aan in de app. Beide opties zijn natuurlijk handig en goed – we raden dan ook zeker aan ze te gebruiken -, maar we hadden graag ook een Trueplay-achtige functie gezien waarmee de audioweergave automatisch aangepast wordt aan de akoestiek van de ruimte. Een beginnende gebruiker zal zich immers niet graag in deze geavanceerde instellingen begeven en wil dat het snel optimaal werkt.

Geluidskwaliteit

Voordat we de geluidskwaliteit beoordelen, eerst wat specs. De Formation Bar beschikt over drie 25mm double dome-tweeters en zes 65mm midrange drivers. De subwoofer komt met twee 165mm drivers (20Hz tot 150Hz) en de Flex is voorzien van een 25mm ontkoppelde double dome-tweeter en een 100mm midrange driver. We testen de speakers los van elkaar en als complete surroundset.

Formation Bar en Bass

De Formation Bar is in de basis een soundbar zoals we de soundbar kennen; een langwerpige speaker voor bij de tv waarmee je vooral de audioweergave van de tv-audio verbetert. De gemiddelde soundbar die we testen is dan ook geen hoogstaande speaker en meestal niet geoptimaliseerd voor een premium muziekweergave. Gelukkig is de Formation Bar de uitzondering op die regel. Deze soundbar is zeker niet alleen een verbetering voor de audio uit je tv. Het is een complete soundbar waarmee zowel film als muziek naar een hoger niveau getild worden. De audioweergave is vrij neutraal, maar dat is iets dat Bowers & Wilkins ook nastreeft en zeker geen slechte eigenschap. Bij zowel muziek als film biedt de Bar een uiterst gebalanceerde audioweergave, zonder veel kleuring en met de focus op een zo natuurlijk mogelijke weergave.

Natuurlijk blijft het een soundbar en heeft de Formation Bar dus de beperkingen van zijn kenmerkende behuizing, maar muziek wordt toch redelijk breed en open neergezet, waardoor het geluidsbeeld iets breder dan de tv getrokken wordt. De weergave is levendig, voorzien van subtiele details, warme vocalen en heldere hoge tonen. Zelfs de lage tonen komen er – zonder subwoofer – nog indrukwekkend strak en overtuigend uit. Ook de plaatsing in de ruimte is dynamisch en gedetailleerd, en vooral veel opener en transparanter dan het geluid uit de tv (LG oled met ingebouwde soundbar). Instrumenten nemen hun specifieke plek in de ruimte in waardoor het een levendig samenspel van instrumenten en vocalen wordt. Er zit zelfs wat diepte in het geluid, waarbij de vocalen wat meer richting de luisterpositie komen. De balans is overal in terug te horen; niets wordt ondergesneeuwd of teveel benadrukt. Ook wanneer we het volume verder opendraaien houdt de soundbar zijn hoofd koel en is er geen sprake van vervorming of een verschuiving van de focus. Het blijft een gebalanceerd en strak plaatje. De Formation Bar maakt het luisteren naar muziek via een soundbar, in tegenstelling tot diverse andere soundbars, comfortabel en positioneert zich daardoor als prima oplossing voor wat muziek tussendoor of op de achtergrond. De veeleisende luisteraar zal echter nog altijd de voorkeur geven aan een premium setje stereoluidsprekers voor muziek.

Voegen we de Formation Bass aan de opstelling toe dan komt er meteen meer punch in de lagere regionen en vanzelfsprekend kan de subwoofer ook een stuk dieper gaan. Heb je een kleine ruimte dan is deze speaker niet eens echt nodig – en misschien is hij dan zelfs te aanwezig -, maar voor een middelgrote tot grote kamer bewijst de Bass meteen zijn meerwaarde. De lage tonen zijn nog strakker, met meer power erachter zodat je het niet alleen hoort maar ook voelt. Het samenspel met de soundbar is nagenoeg perfect te noemen want je hoort niet eens dat de subwoofer er staat. Totdat je hem uitzet; dan mis je toch die finesse en extra kracht in de lage tonen.

Schakelen we over naar film dan moet die subwoofer er zeker bijstaan, we kunnen niet meer zonder. We hebben de Transformers filmserie er weer eens bij gepakt en de subwoofer zorgde ervoor dat de actie tot in de onderbuik voelbaar was. Geen continu rommelende lage tonen, maar strakke en krachtige explosies van geluid waarmee extra dynamiek aan een film meegegeven wordt. De soundbar zelf lijkt hierdoor overigens meer ruimte te hebben voor de middentonen en hoge tonen waardoor het geheel iets rustiger overkomt. Dialogen zijn helder en komen goed naar voren, terwijl de soundtrack breed en dynamisch neergezet wordt. Hier en daar missen we wel dat beetje kracht in de soundtrack. Het lijkt alsof de voorkeur uitgaat naar effecten en dialogen, waardoor de muziek iets verder naar achteren geschoven wordt en dus wat van de dynamiek weghaalt. Daarbij moet gezegd worden dat de subwoofer soms te snel mee wil spelen, iets dat we met name bij praatprogramma’s horen zodra er iemand met een wat lagere stem spreekt. Dit laat de subwoofer soms wat storend meebrommen. Hopelijk kan dit in de toekomst middels een cross-over-functie aangepast worden, of je draait de gain wat terug.

Surround (Bar, Bass en Flex)

Tot slot voegen we de twee Flex-luidsprekers aan de opstelling toe voor de echte surround-ervaring, en dat is meteen merkbaar. In eerste instantie wat té heftig waardoor we het volume van deze speakers wat naar beneden bij moesten stellen. Het is even spelen, maar eenmaal die balans gevonden zorgen de twee Flex-luidsprekers voor een strakke en overtuigende surround-ervaring. Voor surround-effecten is geen geavanceerde, dure speaker vereist maar de Flex-luidsprekers laten toch horen hier meer uit te halen dan de meeste, eenvoudige surround-speakers. Ook achterin de ruimte wordt een levendige weergave met een groot bereik gerealiseerd, waarbij effecten soepel van links naar rechts, en van voor naar achteren bewegen. De luidsprekers spelen naadloos samen met de soundbar, zorgen voor overtuigende diepte in de weergave en geven effecten met subtiele details weer. Zorg wel dat je de surround-speakers (ongeveer) op oorhoogte zet of hangt voor de meest optimale weergave. Tot slot gooien we het volume ver open en merken we dat dit eigenlijk alleen maar positieve resultaten oplevert. Geen van de luidsprekers valt uit de toon, het samenspel blijft naadloos en de complete set trekt je nog verder in de film. De surround-weergave weet ons dus absoluut te bekoren, al geldt nog steeds dat we de soundtrack soms iets te ver naar achteren geschoven vinden worden. Overigens spelen de surround-speakers ook met muziek mee, en dat is iets dat we graag middels een simpel schuifje uit zouden willen zetten. Het is een kwestie van smaak, maar wij houden de muziek graag stereo.

Formation Flex (stereo)

We hebben de Formation Flex-luidsprekers ook als stereopaar ingesteld en hier onze favoriete muziek op afgevuurd. Wat meteen opvalt is dat deze compacte speakers ondanks hun formaat indrukwekkend klinken. Als surround-speakers hadden we al niks te klagen, maar het moet gezegd worden dat ze als stereopaartje ook erg fijn zijn om naar te luisteren. Denk hierbij vooral aan de keuken, de slaapkamer of een andere wat kleinere ruimte. De Flex is een volledige speaker met voldoende bereik en volume om muziek open, breed en voorzien van voldoende detail neer te zetten. Vocalen zijn warm en sprankelend, de plaatsing in de ruimte is strak, er zit nog aardig wat laag in en er is altijd sprake van een nette balans. Ook met wat meer volume blijft de weergave gecontroleerd en prettig om naar te luisteren.

Prijzig met focus op prestaties

De 5.1-kanaals opstelling met de Formation Bar, Bass en Flex is met een prijs van ruim 3.000 euro niet goedkoop te noemen en eerlijkheid gebied te zeggen dat je voor minder geld al een mooi surround-systeem kunt aanschaffen. Voor ongeveer 2.000 euro heb je bijvoorbeeld hetzelfde systeem van Sonos, één van de belangrijkste concurrenten. Het Formation-systeem van Bowers & Wilkins blinkt wat ons betreft echter uit op het gebied van geluidskwaliteit, premium design en ook een geavanceerd mesh-netwerk waarin de speakers naadloos samenspelen. Design is een kwestie van smaak, en natuurlijk werkt het Sonos-systeem ook prima. Daarbij moet gezegd worden dat Sonos het qua software vooralsnog beter voor elkaar heeft. Maar, de audioweergave is het onderdeel waarop Bowers & Wilkins vooral inzet en waarmee consumenten over de streep getrokken moeten worden. Je moet er dieper voor in de buidel tasten maar in onze optiek presteert de Formation-opstelling op een hoger niveau, zowel met muziek als met film.

Conclusie

Bowers & Wilkins heeft met de Formation Bar, Bass en Flex een stijlvolle, premium oplossing voor diegenen die een surround-ervaring zonder gedoe en zonder kabels willen hebben. De filmervaring wordt naar een hoger niveau getild, met krachtige, diepe lage tonen en een naadloze surround-weergave, terwijl de muziekweergave menig andere soundbar doet verbleken. Het is niet te vergelijken met een stereo-opstelling, maar de soundbar laat je absoluut van je favoriete muziek genieten. Zowel de Bar als de Flex verzorgen een neutrale, open weergave met een goede balans. Zelfs als stereopaar biedt de Flex een fraaie oplossing om kleinere ruimten te vullen met een levendig en rijk geluid. Toch zijn er nog wel wat verbeterpunten te vinden. Qua hardware bieden de Formation-speakers alles dat je nodig hebt, al geven we wel de voorkeur aan HDMI ARC in plaats van optisch, maar de verbeterpunten zitten hem vooral in de software. Zo is het instellen van de Flex-speakers als surround-speakers wat verwarrend, zien we graag een optie voor beeld- en audiosynchronisatie, missen we een cross-ver-functie voor de subwoofer en verwachten een optie waarmee specifieke speakers in een ruimte tijdelijk worden uitgeschakeld of als stereopaar gebruikt worden. Tot slot zien we de Home-app in de toekomst graag als dé centrale plek voor al je bronnen en het bedienen van het multiroomsysteem, zodat Roon een extra optie voor de echte liefhebbers is. Volgens Bowers & Wilkins wordt aan de meeste punten hard gewerkt en mogen we snel updates verwachten waarmee de mogelijkheden uitgebreid worden en problemen worden opgelost.

Al met al zijn we positief gestemd over de Bowers & Wilkins Formation Bar, Bass en Flex. Ben je op zoek naar ‘draadloos’, flexibel en uitbreidbaar surround-systeem dat met luidsprekers in het hele huis verbonden kan worden en zich qua prestaties in de bovenste regionen van dit marktsegment bevindt, dan is het Formation-systeem absoluut het overwegen waard.