HEA (Hay-End Audio) is eigendom van Hay en dat staat in Limburg voor Harry. Hay studeerde aan de TU in Eindhoven en liep stage bij Philips (professional audio) om zijn specialisatie in analoge elektrotechniek af te kunnen ronden. Daarna werkte hij in de productontwikkelingsindustrie met een voorkeur voor buizentechniek. In 2005 werd HEA opgericht. In eerste instantie richtte de organisatie zich op de verkoop en distributie van een aantal bestaande merken. Met Venray als locatie voor het bedrijf, ontwerpt en bouwt hij daar nu zelf luidsprekers, buizenversterkers en converters. HEA verkoopt vanuit de eigen vestiging rechtstreeks aan de consument. Dat houdt de kosten laag en ook de prijs die de consument betaalt voor de producten. Bezoekers zijn op afspraak welkom in de luisterruimte van het bedrijf. Zelf meegenomen platen en cd’s zijn welkom.
Ongeveer twee decennia geleden bezocht uw reporter Hay-End Audio in Venlo. Destijds heel interessant want Hay en ondergetekende hebben een vrijwel gemeenschappelijke kijk op techniek, weergave en muziek. Inmiddels is er veel veranderd daar in het zuiden. Daarover een verslag.
Degelijke en ambachtelijke producten met een lange levensduur
Uw reporter bezocht HEA om kennis te maken met een aantal nieuwe producten. Het vorige bezoek moet ergens rond 2004 zijn geweest op het toenmalige bedrijfsadres in Venlo. Vandaag de dag dus een aangename en hernieuwde kennismaking. Het bedrijf hanteert een aantal uitgangspunten. Bij HEA vind je producten die fraai en degelijk gebouwd zijn, maar het is form follows function. De consument dient zich te realiseren dat meer dan de helft van de productprijs van veel moderne apparatuur wordt ingenomen door bling bling, in de vorm van fraaie cnc-gemaakte aluminium behuizingen, bij volle maan aangebrachte laklagen, gouden voetjes en constructies van eye catching acryl en tropische houtsoorten. Dat staat dan in de etalage en is bedoeld om consumenten aan te trekken die bovenal naar geluid kijken. HEA bouwt apparatuur die gericht is op consumenten die naar muziek luisteren. Voor de apparatuur worden de meest simpele schakelingen gebruikt en op de HEA-systemen kun je elke vorm van muziek draaien. Het klinkt (in hoge mate) zoals het is opgenomen. Interessant is dat Hay nadenkt over de componenten die geplaatst worden op de four-layer printen van bijvoorbeeld de converter. Het gebruik van bepaalde smd’s (surface mount devices) is onontkoombaar omdat er simpelweg geen alternatief voor is. Maar elke elektronicus zou moeten weten dat smd’s op bepaalde plaatsen ongewenst zijn. Tegenwoordig zie je peperdure eindversterkers met smd’s die dan snoeiheet worden en de levensduur van zo’n apparaat ernstig beperken. Niet gek dat een nieuwe smart-tv het maar vier jaar volhoudt. Waar mogelijk past HEA dus zogenaamde through-hole componenten toe. Degelijke axiale en radiale weerstanden en condensatoren, die niet op de uiterste grens van belastbaarheid zweven en aan de onderkant van de print gesoldeerd worden. Goed ontworpen elektronica heeft ruime belastbaarheidsmarges. Dat is duurder om te bouwen en veel fabrikanten plaatsen daarom onderdelen die precies op de belastbaarheidsgrens zitten. Je ziet ook dat alle componenten op dezelfde print gemonteerd zijn. Displays, potmeters, knoppen en de in- en uitgangsbussen. Soms ook nog de gelijkrichting, afvlakking en stabilisatie van de voeding. Zo’n print, in bijvoorbeeld een peperdure converter of streamer, kost dan af-productie 25 euro.
Artephonos DAC front-end
In 2020 werd het HEA Artephonos DAC front-end geïntroduceerd. Dat bestaat uit een standaard chassis (zie foto’s) waar verschillende modulen in kunnen worden geplaatst. Als klant kun je kiezen tussen een buizen-DAC, een buizenvoorversterker met vijf ingangen, een solid state MC-voorversterker, een triode MM-phonoversterker en een triode hoofdtelefoonversterker. De voorversterker is handig als er eindversterkers worden aangestuurd, zoals de eindversterker-uitvoering van de 6AS7PP. De DAC gaat tot 96 kHz. HEA twijfelt aan het nut van zeer hoge sampling-frequenties. De digitale ingangen zijn ruim voorradig. Twee Toslink-inputs, drie RCA-inputs, USB en I2S over HDMI. Hoewel dit platform DAC front-end heet, kan het ook geleverd worden zonder DAC. Als klant kun je bijvoorbeeld een phonoversterker met hoofdtelefoonversterker krijgen. Of een voorversterker met een DAC. Er zijn dus allerlei configuraties mogelijk op hetzelfde basis chassis.
Versterkers
Artephonos is het eigen merk dat ook eindversterkers in de catalogus heeft staan. Het begon lang geleden met de Cayin 9088D full triode push-pull monoblokken. Zeer goede prestaties, maar voor veel klanten buiten het budget. HEA bouwde vervolgens een eigen versterker met vergelijkbare eigenschappen, maar met een aantrekkelijker prijskaartje. Deze Arte-phonos Ensemble werd opgevolgd door de 6C33PP en de laatste is weer gebouwd op het eerder beschreven HEA DAC/front-end platform. Het is een geïntegreerde versterker, maar is ook leverbaar als eindversterker. Op hetzelfde platform is inmiddels de 300B SE leverbaar. Een klant die daarna toch meer vermogen zou willen hebben, kan deze versterker dan laten voorzien van 6C33-buizen. Het ontwerp maakt deze wissel voor de fabrikant relatief eenvoudig. De 300B SE levert 10 watt per kanaal en de 6C33PP twee keer 50 watt in 8 ohm en twee keer 70 watt in 4 ohm. Op aanvraag is er ook een 845 SE-versterker beschikbaar. Alle buizenversterkers zijn leverbaar in geïntegreerde vorm of als eindversterker.
Life starts from 12 inch
Volgens Hay begint het leven boven de 12 inch. Dat gaat dan niet over de bekende langspeelplaat, hoewel analoog op het hoogste niveau nog voordelen heeft boven digitaal, maar het gaat om de diameter van de woofer. Laat het duidelijk zijn dat analoog en digitaal tegenwoordig aan elkaar gewaagd zijn. Wie de hifi-geschiedenis een beetje heeft gevolgd weet dat veel luidsprekers uit de vijftiger tot tachtiger jaren voorzien waren van woofers met een flinke diameter. De meeste moderne mid-fi zuiltjes hebben een woofer van hooguit 8 inch. Dat is goedkoper voor de fabrikant en past in de beweging dat audio-apparatuur zo compact mogelijk moet zijn. Een rare ontwikkeling waarbij je de core-functie van apparatuur (het weergeven van muziek) ondergeschikt maakt aan formaat, gebruiksvriendelijkheid, draadloosheid, het hebben van een app en design. De mensheid gaat echt naar de bliksem. Grote woofers geven meer rust, hebben meer impact, kunnen meer lucht verplaatsen en gaan vaak dieper. HEA heeft zelfs een model met een 15 inch woofer in de catalogus.
Die nobele gedachte is gematerialiseerd in de vorm van de lijn met Peitho-luidsprekers. De verschillende modellen worden op aanvraag gebouwd en ze werken volgens het zogenaamde ‘simulated infinite baffle’-principe. In principe wordt de woofer daarmee niet geremd in de beweging, want de behuizing is open. De weergave is dan ook snel, neutraal en goed gecontroleerd. Een voordeel is dat de luidspreker dichter bij de achterwand kan staan, zonder gevolgen voor de balans. Kenmerkend voor deze luidsprekers is dat zelfs bij een laag volume het geluid levendig is en tonaal mooi in balans. Er werd geluisterd naar de Peitho 606DP, met de 15 inch woofer. DP staat voor dipooltweeter aan de achterzijde.
Workshop
Het bedrijf van Hay heeft een artesanaal karakter. Vergelijkbaar met kleine audiobedrijven in Japan waar handmatig in een kleine setting fabelachtige dingen worden gedaan met zilver, zijde, vintage elektronenbuizen en mooie houtsoorten. Wellicht ziet de werkruimte van Hay er dan minder betoverend uit, maar alles is aanwezig om de apparatuur te ontwerpen en bouwen. De printplaten worden met de computer ontworpen en vervolgens met de hand bestukt. Vooral met de smd-componenten, die doorgaans onderdeel uitmaken van converters, is er enig chirurgisch precisiewerk nodig. Zelf wel eens een ISL3170EIBZ 14-Channel Line Transceiver op een smd-board gesoldeerd? Ook het metaalwerk wordt in eigen huis ontworpen en vervolgens wordt alles samengebouwd tot het door de klant bestelde apparaat. Voor de klant heeft het veel voordelen om zaken te doen met een bedrijf zoals Hay dat heeft. De apparatuur kent weinig moderne fratsen zoals grote verlichte displays, apps, fabrikant-eigen gemaakte onderdelen en ingewikkelde online update-functies. Als consument weet je van tevoren dat jouw converter, versterker of streamer over vijf jaar onbruikbaar is. Onderdelen zijn dan moeilijk verkrijgbaar, de fabrikant is failliet of overgenomen en je apparaat is niet meer compatibel met de nieuwe generatie smartphones. Dat is het grote nadeel sinds hifi-apparatuur in het computerdomein terecht is gekomen. De technologie die HEA toepast is basaal en nog zeer vele jaren te onderhouden. Het is een Nederlands bedrijf, dus de service is naast de deur. Misschien moet de hifi-industrie weer degelijke apparaten gaan bouwen die tientallen jaren mee kunnen en makkelijk onderhoudbaar zijn. Wellicht ook afstand nemen van zeer tijdelijke technologie die niet belangrijk is voor een optimale geluidskwaliteit. Het gaat om geluid en niet om een touch-sensitive display in allerlei fancy kleuren.
Luisteren
HEA heeft een fraaie luisterruimte waar u ook als consument welkom bent. De Peitho 606DP stond aangesloten op een buizenset, klonk realistisch en kwam met een vleugje warmte. Vervolgens een fraaie ruimtelijke weergave met diepte in de stage, een voortreffelijk dynamisch gedrag, een fraaie detaillering en een diep en krachtig laag. Het systeem klinkt ook snel en neutraal. De klankweergave is erg goed. Dat bewees onder andere de pianotoon van Kevin Hays en Brad Mehldau. Weinig tegenkoppeling in de versterkers veroorzaakt, volgens Hay, het goede dynamische gedrag. De Peitho is een hoogrendement open baffle-systeem met een overgang naar een hoorntweeter bij 800 Hz. De hoorn is in drie standen instelbaar, bedoeld om de weergave aan te passen aan de akoestiek of aan de voorkeur van de luisteraar.
Epiloog
HEA ontwerpt en bouwt degelijke en zeer goede producten die de basis vormen voor een mooi systeem en een lange te verwachten levensduur hebben. Het zijn met de hand gebouwde apparaten voor iedereen, waarbij gestreefd wordt naar een zo goed mogelijke weergave van muziek en een maximale prestatie wordt gezocht voor zeer acceptabele investeringen. U bent welkom in de luisterruimte van HEA. Over twee decennia vanaf nu komt u dan wellicht deze auteur daar tegen.
Reacties (0)