Veel mensen dromen van een eigen thuisbioscoop in hun woning. Maar het echt bouwen, dat is voor een grote stap in het onbekende. Om te tonen wat mogelijk is, bouwde Reference Sounds in z’n Experience Center een high-end cinema die tot in de puntjes afgesteld is.
Met het openen van de Experience Center in 2020 wou Reference Sounds de vele high-end producten die het verdeelt in Nederland en België in een geschikt kader presenteren. Het bedrijf importeert immers verschillende toonaangevende merken die in het topsegment opereren op vlak van elektronica en speakers. Denk dan bijvoorbeeld aan Dan D’Agostino, Audio Research, Mark Levinson of Wilson Audio. Eerste probleem: die producten zijn door hun omvang en prijskaartjes maar op een beperkt aantal plaatsen te beleven. Je stelt immers niet zomaar een paar Alexx V’s of een Dan D’Agostine Relentless op voor een snelle luistersessie. Daarom bouwde de importeur een Experience Center in Almere. Een dealer kan daar met een geïnteresseerde klant op bezoek komen en de high-end producten in optimale omstandigheden ervaren.
In dit artikel zoomen we echter in op een andere activiteit van Reference Sounds. Het bedrijf is eveneens heel actief in custom install (CI) en biedt ondersteuning bij het bouwen van thuisbioscopen, tot het leveren van het volledige ontwerp toe. Dat haakt in met het aanbod aan verschillende CI-producten die Reference Sounds verdeelt, zoals de inbouwspeakers en elektronica van JBL Synthesis. Michael Huigen, eigenaar van de firma, kan daarbij teruggrijpen naar z’n diepe kennis over cinemadesign, akoestische ingrepen en het afregelen van een thuisbioscoop. Bijvoorbeeld met Dirac, de toonaangevende kamerkalibratiesoftware die iedereen kan gebruiken maar weinigen echt volleerd in zijn.
Een designalternatief
Zelf aan productontwikkeling doen hoort er bij Reference Sounds ook bij, wat opnieuw aangeeft dat het bedrijf niet zomaar een distributeur is. Bij ons bezoek krijgen we bijvoorbeeld een reeks knappe designwanden te zien die beter tv-geluid heel aantrekkelijk maken en tegelijkertijd heel subtiel in een interieur passen.
Deze Cinemawall by Reference Sounds-wanden combineren een houten kader met speakers verborgen achter akoestisch doek. De tv monteer je er op, wat een heel strak geheel oplevert. “Er zijn mensen die iets veel beters willen dan een soundbar maar nu ook niet de stap willen of kunnen zetten naar een toegewijde thuisbioscoopruimte. Een Cinemawall is dan een mooie tussenoplossing die toch veel beleving kan bieden. Want er is veel meeslepend geluid te beleven. Via Netflix of Disney+ bijvoorbeeld, heb je toegang tot films met geweldige soundtracks in surround. ”
Momenteel wordt er druk gewerkt aan een online configurator voor de Cinemawall die te vinden zal zijn op www.cinemawall.eu. Met de configurator wordt het mogelijk om zo’n wand helemaal op maat samen te stellen, met verschillende houtsoorten en kleuren van akoestische stoffen. Ook patronen of prints zijn mogelijk. De Cinemawall zal beschikbaar zijn in verschillende afmetingen (denk S, M, L en XL) en in stereo- en surroundopstellingen met eventueel een of twee subwoofers ingebouwd. Om het systeem aan te sturen, kan er ad hoc iets gekozen worden. Een opstelling die we bij Reference Sounds beluisterden, werd bijvoorbeeld aangestuurd met een Arcam AV-receiver. Een Stereo Cinemawall zal vanaf ongeveer 5.500 euro leverbaar zijn, incluis versterking.
Over de Cinemawall by Reference Sounds is goed over nagedacht, dat is duidelijk. Ook om te zorgen dat zo’n wand er heel strak en luxueus uitziet. Het blijft hier de bedoeling om betere audio aan te bieden zonder de woonkamer over te nemen. Het kan ook gekoppeld worden met een bijhorende kast op maat. De installatie zal gebeuren in samenspraak met een dealer en een lokale interieurspecialist. Al denkt Michael er over na om de wand in een doe-het-zelf-formaat aan te bieden.
Vanaf een eigen blauwdruk
Naar het Experience Center zijn we echter afgezakt om hun referentie-thuisbioscoop te ontdekken. Ook hier is het idee dat bezoekers – dealers en klanten – kunnen ervaren wat mogelijk is. Reference Sounds wou daarbij echt mikken op meegeven van een ultieme droomervaring. In de praktijk kan er voor kleinere projecten altijd gedownscaled worden, maar deze ruimte moet illustreren wat je krijgt als er geen beperkingen zijn.
Het is dan ook een project dat 200.000 tot 250.000 euro zou kosten om opnieuw te realiseren, schat Michael. Dat is niet min, maar deze thuisbioscoop met zes übercomfortabele stoelen en een 11.4.6-opstelling belooft even goed te klinken als je lokale cinemaplex. Stap één was het ontwerpen. Dat geldt eigenlijk voor heel het gebouw. Het werd immers voor Reference Sounds neergezet volgens hun specificaties. Dit gaf veel vrijheid om een referentiebioscoop te ontwerpen. Vaak zal zo’n project op de maat van een bestaande ruimte zijn, hier was dat voor een keer niet.
De ervaring begint nog voor je de eigenlijke Reference Sounds-bioscoop betreedt. Eerst kom je in een tussenruimte. In deze aparte portaalruimte vind je een indrukwekkende toren van componenten in een 19-inch rack. Net als de projector trouwens, die via een opening met glas naar het hele brede scherm op CinemaScope-formaat schijnt. Zo wordt het lawaai en de warmte uit de eigenlijke bioscoopruimte gehouden. “Hoe lager je de geluidsvloer kunt houden, hoe beter”, krijgen we te horen. Dat creëert meer ruimte om een grotere dynamiek weer te geven.
Tower of power
De 11.4.6-opstelling is al een hele stap boven een typische surroundopstelling die in een woonkamer wordt geplaatst. Daar is 5.1.4 eerder de norm. De stap naar meer surroundkanalen en twee extra hoogtekanalen laat echter toe om geluidseffecten nog naadlozer te laten bewegen. Er is ook een indrukwekkende ‘front stage’ gecreëerd, waarbij drie JBL 4349’s achter het akoestisch doorlatend projectiescherm zijn geplaatst. Niet zomaar in de muur, dat zou niet optimaal genoeg zijn. Er werd een speciale ‘baffle’ wall ontworpen die de speakers een heel stabiele, trillingvrije basis bieden. In deze muur is tegelijkertijd ook absorptie voorzien. Niet voor het geluid uit die drie speakerkanalen, wel om basresonanties van de ruimte op te vangen.
Verder zijn op oorhoogte rond de zitplaatsen acht JBL Synthesis SCL-4-speakers geplaatst. Zij zorgen voor de surroundkanalen naast en achter de kijker. De zes hoogtekanalen – vooraan, midden en achteraan in het plafond – worden afgehandeld door dezelfde JBL Synthesis-weergevers.
Zoals gewoonlijk bij een grotere thuisbioscoop wordt er gewerkt met een processor (een 24-kanaals SDP-75 van JBL Syntesis) en aparte eindtrappen die de speakers versterken. Vanwege de cruciale rol die links, center en rechts spelen in veel surroundmixes, wordt elk van die kanalen aangestuurd door een JBL Synthesis SDA-2200-versterker in bridge modus. Twee JBL Synthesis SDA-7120 7-kanaalsversterkers sturen de resterende surround- en hoogtekanalen aan, terwijl twee JBL Synthesis SA-4D-versterkers in bridge modus de vier SSW-2 Subwoofers van power voorziet.
Levendige ruimte
Bij het betreden van een thuisbioscoop krijg je vaak een soort ‘drukkende’ indruk. Dat komt door de demping die is aangebracht om reflecties te voorkomen. Soms wordt daar wel mee overdreven, waardoor een ruimte bijna zo doods overkomt als een radiostudio. Dat is hier bij Reference Sounds helemaal niet het geval. “Neen, dat klopt. Ik verkies een thuisbioscoop iets levendiger te houden. Overdrijven met dempende panelen doe ik liever niet, zo krijg je een grotere, ruimtelijkere indruk”, beaamt Michael. Of hoe akoestiek integraal deel uitmaakt van het hele design van een thuisbioscoop. “Op het einde gebruiken we natuurlijk kalibratiesoftware om alles te finetunen. Maar hoe minder de software moet corrigeren, hoe beter.”
Oog voor alles
De ruimte maakt nog op een ander vlak een fraaie eerste indruk: qua aankleding. Als je grasduint in Facebookgroepen gewijd aan het homecinema-fenomeen, kom je wel eens projecten tegen waarbij een ruimte heel excentriek is ingericht. Als de bridge van USS Enterprise van Star Trek bijvoorbeeld of als een hommage aan een bepaalde film, incluis kostuums en filmprops aan de muur. Thuisbioscopen zijn dan vaak ook jongensdromen van fervente filmfans.
Reference Sounds koos voor z’n referentieruimte een subtielere en ja, smaakvollere aanpak. Het is een donkere ruimte – dat wil je om het contrast met het scherm te optimaliseren – die toch visueel interessant is aangekleed. Onder meer met donkergroene akoestische doeken die de speakers verhullen, met eikenhouten accenten gehuwd met kunstige sfeerverlichting. Die kan uiteraard helemaal bediend worden via een tablet. En dat niet alleen: alles wordt samengebracht op één scherm. Het volume regelen, de bron bedienen (zoals de Panasonic DP-UB9004 Ultra Blu-ray-speler hier aanwezig), licht… dat stukje integratie is de kers op de taart bij een project zoals dit. Hiermee wil Reference Sounds z’n partners ondersteunen, niet zelf de markt betreden. “We zijn specialist in onze producten en hun toepassing. Met die specialisatie ondersteunen we onze partners om voor de gelukkige eindgebruiker het allerbeste resultaat te bekomen. Desgewenst van advies tot realisatie”, benadrukt Michael.
Dat de cinemaruimte op interieurdesignvlak een mooi geheel vormt, is geen toeval. Bij het ontwerpen van een cinema neemt Reference Sound graag dit aspect mee. Zo kan de techniek helemaal aan het oog onttrokken worden, luidt het: “Daarom ontwerpen we het interieur van onze cinema’s het liefst zelf. Zo lopen de ideale luidsprekerlocatie, de akoestische omgeving en de gewenste balans tussen gecontroleerde reflectie en absorptie naadloos in elkaar over. De materiaalkeuze is hierin van groot belang. We werken daarom graag met reflecterende vlakken voorzien van gefineerd hout, spuitwerk of behang met fijne textuur.”
Een bubbel zonder grenzen
We reviewen regelmatig surroundopstellingen en AV-receivers, weliswaar in een compactere en minder toegewijde ruimte dan de zaal bij Reference Sounds. Daarbij komen vaak dezelfde film- en muziekfragmenten aan bod om zo toch een zeker vergelijk te kunnen maken. Het zijn bovendien vaak films die we eerst in de bioscoop meemaakten – wat in theorie een referentie-ervaring zou moeten zijn om later mee te vergelijken. Een aantal bekende titels nemen we daarom mee naar Almere. ‘No Time To Die’ bijvoorbeeld, de recentste James Bond-film en meteen de zwanenzang van Daniel Craig als 007. Een James Bond-film blijft altijd wel een huizengroot cliché, maar specifiek deze film is op vele vlakken een meesterwerk. Onder meer als het gaat om sounddesign. Er zijn verschillende scènes die Atmos-geluid heel effectief inzetten om de sfeer te ondersteunen. De achtervolging in Noorwegen bijvoorbeeld, waarbij James Bond en zijn gezin per auto proberen te ontspannen aan een bende Spectre-bandieten. Onderweg worden verschillende wagens van de weg gedrukt, altijd indrukwekkend maar ook met veel kleine details. Het opspattend grind van de bosweg waarover de jeeps razen, de tik tegen de zijflank die de Land Rover over de kop laat gaan, het stuk losgekomen carrosserie dat tegen de grond botst… het zijn kleinere geluidseffecten die in een minder capabel surroundsysteem in de achtergrond verdwijnen.
Qua geluidsproductie wordt het in de minuten die volgen echt indrukwekkend. Een uitgekiend sounddesign wekt de sfeer op van een mistig bos waarin verschillende bandieten op motorfietsen en met auto’s rondrijden, op zoek naar Bond. Atmos-effecten worden hier heel effectief gebruikt om dat bos heel groot te doen klinken, bijvoorbeeld wanneer 007 in de lucht schiet en pistoolschoten in de verte echoën. We kennen de scène goed van onze eigen surroundopstelling. Hier zitten we veel dichter bij wat je in een echte cinema zou ervaren. De audio is perfect gepositioneerd ten opzichte van het beeld, met vooral een sterke ervaring van een naadloze bubbel rond ons heen. Dat is met een soundbar onmogelijk of zelfs een discrete 5.2.4-opstelling heel wat moeilijker
Subtiel in het laag
Bij veel thuisbioscoop-demo’s die we al hebben meegemaakt, bijvoorbeeld op een beurs als ISE, is er een enorme nadruk op het laag. Bassen zijn daar vaak overweldigend aanwezig, doorgaans in een poging om de kijker te overweldigen en ook wel om het omgevingslawaai te overstemmen. Hier opteert Michael van Reference Sounds voor een meer geraffineerde afstelling die het laag helemaal integreert met de rest van de weergave. Nochtans zijn er vier subwoofers in de ruimte, legt Michael uit: “Volgens de leer van JBL en Harman in de vier uithoeken gepositioneerd. Het zijn passieve subwoofers, met zoals gezegd de versterking in de rack. “Dat is typisch voor JBL, maar vind ik zelf ook logischer als je toch met een 19-inch rack werkt. Je kunt dan ook heel makkelijk later upgraden om meer headroom toe te voegen.”
Eerder in ‘No Time To Die’ is er een geweldige scène met James Bond en de zeer overtuigende Paloma (Ana de Armas) die Spectre opzoeken in een Cubaanse nachtclub. Die sfeer van het nachtleven in Havana wordt hier treffelijk opgewekt, met salsamuziek die hoog boven ons speelt terwijl de dreigende stem van Blofeld over een radio weerklinkt. Bij het vuurgevecht dat daarna uitbreekt – en Armas toont over iets meer dan “drie weken training” te beschikken – noteren we een nagenoeg perfect gedefinieerd surroundveld. Het is gewoonweg spectaculair hoeveel actie er in de zij- en rearkanalen zich afspeelt, waardoor machinegeweren helemaal langs en achter ons zitten.
De heftige muziek met aangedikte horens als Bond naar buiten trekt, is heel meeslepend gebracht. We merken hier ook het verschil tussen de eerste en tweede rij, waarbij die tweede rij net iets completer en in evenwicht lijkt. Iets dat Michael toegeeft. “Dit zou ik als project bij iemand thuis anders afregelen. Maar het blijft een ruimte die we gebruiken als referentie en showcase. Dat wil zeggen dat er een of twee klanten en medewerkers van een dealer in de ruimte zitten. Dus koos ik voor een afstemming die voor een grotere groep goed klinkt.”
We haalden uiteraard ‘Dune’ erbij. Een SF-meesterwerk en ook op vlak van sounddesign een uitschieter. De bevreemdende soundtrack van Hans Zimmer heeft daar zeker mee te maken, maar eveneens de geluidseffecten en de mix die de film in 2022 terecht de Oscar for Achievement in Sound opleverde. Zonder twijfel is het een taaie mix om goed weer te geven. De eerste keer dat we het hoorden, in een grote cinemazaal in Antwerpen, klonk het zelfs bijna verschrikkelijk. In onze eigen luisterruimte hebben we het wel al betrekkelijk goed doen klinken, maar wat we hier horen is de beste weergave tot nu toe. In deze referentieruimte is de balans zo rustig en uitgekiend dat die complexe muziektonen, met af en toe een atonale doedelzak ertussen, prachtig samenkomen om muziek te vormen. Ook een klassiekere scène (in termen van geluidseffecten) als wanneer Paul Atreides een zandstorm invliegt met z’n ornithopter barst van het realisme en natuurlijk detail. Een heel overtuigend resultaat.
Meer dan film
Bij een thuisbioscoop denk je logischerwijze aan films. Maar net zoals veel cinemazalen soms gebruikt worden voor gestreamde live operavertoningen, kun je in een thuisbioscoop ook genieten van klassieke concertopnames. Door de surroundopstelling maak je ze op een heel realistische manier mee. Een mooi voorbeeld van wat mogelijk is, is de Blu-ray van John Williams’ concert met het Berliner Philharmoniker, uitgebracht door Deutsche Grammophon. Tracks als het themalied van ‘Raiders of the Lost Ark’ of ‘Hedwig’s Theme’ van Harry Potter klinken spectaculair als ze op deze manier worden beluisterd. Bij de bombastische, dreigende ‘Imperial March’ krijgen we in de Reference Sound-ruimte veel subtiliteit en detail aangeleverd. Subtiliteit verwacht je misschien niet bij dit werk, maar de klokken en de harp die de hoorns en een volledige bezetting strijkers ondersteunen komen hier heel geslaagd uit de mix. Bij de ‘Throne Room Finale’ uit het einde van ‘Star Wars: A New Hope’ is de tonaliteit van die jubilerende kopersectie spot on, het kan niet natuurlijker. Even vloeiend en meeslepend is het stillere stukje waarbij klarinet en hobo solo spelen.
Je moet je natuurlijk bij deze type opnames een beetje loskoppelen van wat de realiteit. Je krijgt een heel natuurlijke luisterervaring zoals je die in de Berlijnse zaal zou meemaken, maar de camera beweegt continu over het orkest. Dat stoort niet, zelfs op een groot scherm zoals hier. Integendeel, het ‘we zijn er bij’-gevoel is enorm groot.
Reacties (1)