De legendarische Franco Serblin richtte ooit in Italië Sonus faber op en ontwierp spraakmakende modellen, op basis van zijn liefde voor de muziek. Die legacy is tot de dag van vandaag nog steeds in de Homage-lijn herkenbaar. Niet voor niets kregen veel modellen de naam van beroemde vioolbouwers, zoals Stradivari en Guarneri. De Serafino is vernoemd naar de zeer getalenteerde Italiaanse vioolbouwer Santo Serafino (1699-1776), die in de jaren 1710 tot 1748 in Venetië met uitzonderlijk vakmanschap prachtige violen bouwde. Niet alleen met een schitterende klank, maar ook uiterlijk beeldschoon. Geen wonder dat veel solisten er tegenwoordig graag op spelen. En dan zie je die legacy weer terugkomen: bij de nieuwste generatie Serafino streefde Sonus faber naar de best denkbare combinatie van artisticiteit, technologie en geluidsweergave. Al met al een sfeer van traditie, ambacht, historie en oude Italiaanse adel.
De tijd vliegt. Het is alweer 30 jaar geleden dat Sonus faber met de eerste generatie van de Homage-reeks luidsprekers op de markt kwam. Vanaf het begin een complete lijn van vloerstaanders tot compacte boekenplankmodellen en met een fenomenale afwerking, een referentie voor andere merken. Volgende generaties verschenen, soms met grote en vernieuwende stappen in technologie en weergavekwaliteit, maar geleidelijk steeds meer in verfijnde evolutiestappen. Toen ik vorig jaar in Music Emotion de Guarneri Tradition besprak, nu dus de voorgaande generatie, kon ik mij eigenlijk niet voorstellen dat deze standluidspreker nog beter kon. Idem dito voor de vloerstaande Serafino, hoger gepositioneerd in de Homage-reeks. En toch, die Italianen hebben het weer voor elkaar. Die tweede generatie Serafino klinkt tóch weer beter.
Nu ook in grafiet
Wat ten opzichte van de vorige Serafino gebleven is, is de ongekend mooie afwerking van de luidspreker, die doet denken aan de vorm van de klankkast van een luit en het gebruik van vioollak. Dat is niet alleen voor het mooie. De bijzondere kastvorm geeft staande golven geen kans. De Homage-reeks was altijd verkrijgbaar in Wengé en Red, maar kan nu ook worden aangeschaft in waanzinnig mooi glossy grafiet-grijs, waarbij de nerven van het hout zichtbaar blijven. Op het eerste gezicht is er uiterlijk weinig verschil met de vorige Serafino, maar in detail, waaronder het gebruik van metaal, is de luidsprekerkast nog iets gladder afgewerkt. Met een hoogte van 109,1 cm, een breedte van 39,6 cm en diepte van 48,5 cm is het qua formaat een middelgrote vloerstaande luidspreker, die in een huiskamer prima te plaatsen is. Het gewicht per stuk is maar liefst 48,5 kilo, dus steeds versjouwen is er niet bij.
De techniek nader bekeken
De Serafino is een 3,5-weg-ontwerp en bevat 4 luidsprekers. De apex van de soft dome tweeter van 28 mm wordt gedempt, waardoor anti-fasegedrag en vroege frequentie-afval worden vermeden. Het midden wordt verzorgd door een neodymium magneetsysteem van 15 cm met een innovatieve nieuwe Phase Plug. Hiermee wordt de luchtverplaatsing geoptimaliseerd en ongewenste turbulentie bij het optimaliseren van geluidsgolven op luisterniveau voorkomen. Dit leidt weer tot een soepele frequentieweergave. Beide weergevers zitten in één overkappende unit. Het laag van deze vijfde generatie Serafino wordt verzorgd door twee 18 cm woofers met een nieuwe spreekspoel, in staat tot grotere luchtverplaatsing en tot meer basextentie. Op papier specificeert de Serafino een frequentieweergave van 30 tot 35.000 Hz, maar in de praktijk gaat het laag nog echt wel lager. De nominale impedantie bedraagt 4 ohm en de gevoeiligheid 90 dB. De Serafino is prima aan te sturen met een versterkervermogen van 50 tot 300 watt. Een integraal deel van het ontwerp is de aluminium Stealth Ultraflex aan de achterzijde, die bijdraagt aan een betere aerodynamische verwerking van de luchtstroom. De cross-over (200 Hz, 250 Hz en 2400 Hz) is zodanig ontworpen dat de ruisvloer zeer laag is, zeg maar onhoorbaar. De Serafino beschikt over een belangrijke innovatie, namelijk InTono. De interne klankkaststructuur is zodanig precies ontworpen, dat elke vorm van kleuring in de middenfrequenties wordt vermeden. Op het eerste gezicht dus een aantal – op het oog kleine – vernieuwingen en -gelukkig- nauwelijks verandering van het prachtige bestaande uiterlijk. De som van deze aanpassingen is een evolutie ten opzichte van de vorige generatie, en dat maakt nieuwsgierig hoe deze tweede generatie Serafino Homage dan ook klinkt.
Het best bewaarde geheim van Nederland: Audio-Life
Ik kom nog wel eens hifi-liefhebbers tegen die werkelijk alle hifi-winkels in Nederland die er écht toe doen al eens bezocht hebben, of zelfs meerdere keren. Maar dat er in de fraaie Betuwe, pal tegen de stadskern van het historische Oranjestadje Buren, een machtig mooie hifi-winkel ligt, is velen nog onbekend. Audio-Life, gelegen aan de Hulsterstraat 26a in Buren, wordt gerund door drie bezielende eigenaren: Caspar Bunge, Hans Scholten en, sinds het najaar van 2021, ook door Peter Vijfvinkel. De meesten onder ons kennen Caspar wel in zijn hoedanigheid van importeur X-fi en de organisatie van het Dutch Audio Event. Peter was decennialang de drijvende kracht achter de legendarische muziekhandel Bergmann in Arnhem. Ik heb zelf een flink deel van mijn cd-collectie nog bij hem gekocht! Dankzij de inspanningen van importeur Rob Hullekes van Fine Sounds Benelux werd een splinternieuwe set Serafino’s in die o zo mooie grafietkleur in Buren afgeleverd en mocht ik daarnaar luisteren. En het gebeurt iedere keer weer: als je voor het eerst zo’n Sonus faber met die exceptioneel mooie lak ziet, dan moet je hem gewoon even aanraken.
De luisterset
Buiten ziet het industriële pand van Audio-Life er strak en eenvoudig uit. Maar als je binnenkomt, valt je mond open. Talloze topmerken staan er klaar om te worden beluisterd. Van Luxman, Dr. Feickert, C.E.C., JBL, Weiss, AVM en Grimm tot – inderdaad – Sonus faber. Teveel merken om op te noemen! De luidsprekers werden aangestuurd door een forse Riviera Labs geïntegreerde versterker, de Levante. Een zware jongen in de bijna 26.000 euro-prijsklasse met een vermogen van 2 x 30 watt pure klasse A en 2 x 120 watt klasse AB bij 8 ohm, in het geval van de Sonus faber (4 ohm) dus maar liefst 2 x 200 watt. Als bron werd traditioneel gegrepen naar een geïntegreerde cd-speler, in dit geval de mooie C.E.C. (Central Electric Company) snaaraangedreven CD5 bovenlader, die u voor € 4.200,- bij Audio-Life kunt aanschaffen.
De eerste luisterindrukken
Al bij het klaarzetten van de luisterset bleek, dat een goede plaatsing van de Sonus fabers essentieel is. Ze gedragen zich als puntbronnen en je moet echt even de tijd nemen om ze centimeter voor centimeter goed te plaatsen in een naar binnen gerichte positie. Als ze goed staan heb je een strak stereobeeld en in het geval van een zangstem hoor je die in het midden en verdwijnen de luidsprekers als het ware. Waar je ook altijd rekening mee moet houden bij een review is dat nieuwe luidsprekers ook enige inspeeltijd vergen. Dat viel bij de Serafino eigenlijk reuze mee.
Black Coffee
Dat bleek al direct toen werd gestart met een cd van de Engelse jazz-zangeres Claire Martin. Haar album ‘Too Darn Hot!’ bevat 13 tracks meeslepende jazz-muziek (Linn Records AKD 394). De zesde track betreft het bekende nummer Black Coffee. Caspar heeft de Serafino’s goed neergezet ten opzichte van mijn luisterpositie. Claire staat in de luisterruimte in het midden on stage achter haar microfoon, waarbij je ook hoort dat ze tijdens het zingen ook haar hoofd lichtjes van links naar rechts beweegt. Wat direct opvalt is de helderheid van het hoog, niet té en ook bij flinke uithalen volledig onvervormd schoon. In plaats van een plukbas wordt hier een elektrische basgitaar ingezet. Bassist Laurence Cottle gaat daarmee diep, heel diep. Ik ken deze cd goed als onderdeel van een vaste bronnenreferentie. Dit gaat voor het oor echt veel dieper dan de 30 Hz die Sonus faber op papier opgeeft. Maar ook de saxofoon van Nigel Hitchcock komt er goed uit. Er wordt op een behoorlijk volume gedraaid. Een saxofoon is een gecompliceerd instrument voor luidsprekers. Het toonbereik omvat vaak het gehele frequentiespectrum van alle gemonteerde weergevers, en dan hoor je nog wel eens een ongemakkelijk overgangetje van midden naar hoog. Op een gegeven moment blaast Nigel een riedel noten in fortissimo van laag tot heel hoog, en die wordt echt feilloos en zonder enige hapering door de Serafino weergegeven. Dit is al echt topweergave. Maar ook de plaatsing on stage komt er goed uit, met links achter de zangeres Miles Bould en zijn slagwerk. Er is diepte en breedte in het geluidsbeeld.
Noir & Love Is a Necessary Evil
Bij track 8, getiteld Noir, begint Claire Martin solo met aftellen, voordat het combo inzet. Vanuit mijn luisterpositie kon ik bijna in haar ogen kijken. Vervolgens luister ik meerdere malen naar de inzet van de traditionele plukbas in track 9, Love Is a Necessary Evil. De houten klankkast resoneert zoals het moet en gaat ook heel laag en vol, zonder enige vertekening. Het swingt, je kunt de neiging niet onderbreken om mee te bewegen op de muziek. De C.E.C. en Riviera Labs doen ook hun best! Van deze cd draai ik alle 13 tracks. Dat de luidsprekers nieuw zijn is nauwelijks te horen. Een eerste vergelijking komt bij mij op ten opzichte van de vorige generatie Serafino Homage. Net iets helderder, maar prettig. Net niet neutraal, maar een klein beetje warmte, klinkt iets soepeler dan de vierde generatie. De crossovers zijn heel goed afgesteld. De basweergave is duidelijk anders dan bij de vierde generatie. Deze gaat dieper en is voller en ook hier fractioneel warm. Dat is heel aangenaam om naar te luisteren. Een verbetering.
Free
Op de cd ‘The Highest Act Of Love’ van de Amerikaanse jazzgitarist Norman Brown, import Amerika) staat het nummer Free, voor deze gelegenheid ingezongen door Deniece Williams. Ook zij staat prachtig tussen de speakers, waarvan je de aanwezigheid eigenlijk niet ervaart. De basgitaar van Brown ondersteunt met een vast ritme, waarbij hij regelmatig van subbas naar zeer lage elektrobas gaat. Opnieuw merk ik dat de basweergave van de Serafino weergaloos is, en duidelijk beter dan bij de vorige versie. Met deze cd heb ik een haat-liefdeverhouding. Er staan namelijk ook enkele tracks op die slecht gemixt zijn en/of vervorming bevatten. Expres draai ik deze tracks, om de Serafino aan de tand te voelen. Tja, en dan blijkt ook dat deze luidspreker ongenaakbaar is en geen medelijden heeft met fouten. Een slissende microfoon wordt meedogenloos weergegeven, ook de ultrakorte hups van een niet goed uitgevoerde cut & paste in de mix worden je door de Italianen ingewreven. Als de elektrische gitaar van Brown zelf ook zo af en toe even vervormt op de hoogste snaar, dan laat de Serafino dat zonder enige medelijden en verdoezeling horen. Met deze luidsprekers word je vanzelf kritischer op de kwaliteit van je bronmateriaal. De Serafino is een uiterst precieze weergever, in staat om zeer veel nuances en fijne details te laten horen. Een topklasse luidspreker.
Lang Lang
Dan komt de kers op de taart. Het prachtige cd-album ‘Live in Vienna’ (Sony Music 88697719002) van de Chinese pianist Lang Lang is live on stage door Sony opgenomen in de best denkbare audiofiele kwaliteit. De weergave van de speciaal geprepareerde Steinway & Sons-concertvleugel in een van Europa’s mooiste akoestische concertzalen, de Wiener Musikvereinssaal, is een ware belevenis. Sowieso in het echt, maar ook via de Sonus faber Serafino Homage. Eerst wordt geluisterd naar een compositie van Isaac Albéniz (1860-1909), uit ‘Iberia’, boek 1. In het eerste deel Evocatión excelleert Lang Lang met sprankelend spel. Hier hoor ik een andere kwaliteit van de Serafino. Dit is een van de weinige middelgrote luidsprekers die ook fluisterstille passages goed weergeeft. De bassnaren van de Steinway & Sons zijn warm en vol, het hogere deel van het toetsenbord laat volop boventonen horen in de zaalakoestiek, met af en toe applaudisserend publiek in een breed stereobeeld. De combinatie van kwalitatief hoogwaardig bronmateriaal en de Serafino is wat je als audiofiel wil. Het in Wenen gegeven recital van Lang Lang is overigens ook verkrijgbaar als high resolution download.
Beethoven in Buren
Dan ga ik naar de derde pianosonate opus 2 in C-majeur van Ludwig van Beethoven (1770-1827). Een meesterwerk. Het eerste deel Allegro con Brio behoort tot de hoogtepunten in de klassieke pianoliteratuur. Het spel van Lang Lang is subliem, soms heel klein en dan weer bruisend naar groot. Ik merk dat het heerlijk is om naar de Serafino te luisteren. In het tweede deel Adagio merk ik opnieuw dat ook pianissimo-passages vol detail door deze luidspreker worden weergegeven. Achter mij luistert Peter ook even stilletjes mee, die als cd-expert subtiel opmerkt dat dit wel ‘erg fraai klinkt’.
Conclusie
Hoe is het mogelijk. Sonus faber is erin geslaagd om een topklasse luidspreker nog verder te verbeteren. Diverse details zijn beter, van subtiel tot behoorlijk groot (basweergave). De afwerkingskwaliteit staat in de hifiwereld op eenzame hoogte. Beter en mooier bestaat niet. De Serafino straalt zorgvuldigheid, traditie, kwaliteit en verfijnde Italiaanse vormgeving uit. Dat heeft ook zijn prijs. Maar met een prijs van € 12.500,- per stuk stel ik vast, gezien de geboden weergavekwaliteit en het afwerkingsniveau, dat deze adellijke Italiaan aantrekkelijk is geprijsd en een geweldige kwaliteitsinvestering is voor de serieuze muziekliefhebber. Voor jaren! Kijkt u ook eens op de website van importeur Fine Sounds naar de andere modellen in de Homage-reeks. Dat kan ik u sterk aanbevelen!
Schrijver: Jan Willem Voogd
Prijs:
Sonus faber Serafino Homage € 25.000,- (per set)
Fine Sounds Benelux, www.finesounds.nl, Audio-Life, www.audio-life.nl
Reacties (0)