Review: EPOS ES-7N – Voelt zich goed in een kleine kamer

Helemaal de Fink-filosofie

Inspelen op de honger naar vintage-hifi, daar draait het dus niet om bij de ES-7N van 1.999 euro per paar. Bij het toestel dat EPOS in 2022 uitbracht lag het anders. Dat was de ES-14N, de eerste luidspreker die verscheen nadat de Duitse ontwerper en ingenieur Karl-Heinz Fink het Engelse merk kocht van Creek Audio. Fink wou meteen opvallen en inspireerde daarom de ES-14N op de ES 14 die in de jaren negentig vooral in het V.K. veel fans vergaarde. Het woord ‘inspireren’ is hier bewust gekozen, want de bedoeling was niet zomaar snel geld te verdienen met een heruitgave. Bijna alle aspecten van de ES-14N waren gemoderniseerd ten opzichte van het origineel.

En dat is geen verrassing als je bedenkt wie Karl-Heinz Fink nu juist is. Z’n naam ken je misschien van zijn duurdere Fink Team-speakers, zoals de Borg en de Kim. Daarnaast heeft hij als consultant voor talloze audiomerken speakers ontworpen en verfijnd. Daaronder bijvoorbeeld Q Acoustics en Wharfedale, om maar twee te noemen. Hij werkte ook samen met Ken Ishiwata aan een aantal producten. Vanuit zijn thuisbasis in het Duitse Essen heeft de man een ijzersterke reputatie ontwikkeld.

Fink wou met de ES-14N wel hulde brengen aan de ES14, die heel populair was in de jaren tachtig. Tegelijkertijd wou de ontwerper z’n diepe kennis over luidsprekerdesign inzetten om iets beter te bouwen dan toen mogelijk was. In de voorbije veertig jaar is nu eenmaal veel gebeurd op vlak van knowhow en meetapparatuur. Er is meer kennis en daarnaast maken computersimulaties het mogelijk om materialen en vormen beter te testen. Kortom, de ES-14N werd geen kleine update van het origineel, maar een nieuwe speaker die op z’n best erdoor geïnspireerd werd.

Op vraag van het publiek

De ES-7N komt na het uitpakken over als een veel traditionelere speaker dan de hoekige ES-14N. En vooral: heel wat kleiner. Geen toeval, want dat was net waar consumenten en dealers achter vroegen. Een kleinere EPOS-speaker, die ook gewoon op een kast of conventionele stand past. Aan 1.999 euro per paar ligt de aankoopdrempel ook beduidend lager dan bij de ES-14N, die 4.500 euro/paar kost. Al blijft het hier duidelijk wel een middenklassespeaker bedoeld voor wie meer wil investeren in z’n muzieksysteem.

De ES-7N is er in het matzwart of -wit, of uitgedost met een fraai walnootfineer. En uiteraard is er een vierde speciale kleur. Dat doet EPOS immers altijd. De ES-14N is zo in een fraai blauw beschikbaar, de op High End München voorgestelde ES-28N-vloerstaander kun je dan weer krijgen in muntgroen. De ES-7N? Een gezellig Hollands oranje.

Een stijlbreuk valt er ook te bespeuren qua vormgeving. De ES-7N is iets heel anders dan de ES-14N met z’n ongewone hoekige vorm. De voorkant van die standmount-speaker bestaat uit twee vlakken, met het bovenste deel van de baffle die licht gekanteld is. Hierdoor staan de woofer en tweeter schuin naar boven gericht. Een forsere boekenplankspeaker die je best op een (toegewijde en lager dan normale) stand plaatst, zo kun je de ES-14N het accuraatst omschrijven.

Dan is de ES-7N die hier getest wordt inderdaad heel wat conventioneler. Dankzij de rechthoekige kast met bescheiden afmetingen past het wel vlot op een klassieke stand of op een AV-meubel. Zolang het maar ongeveer 70 cm hoog is, zegt de ontwerper. EPOS biedt zelf ook toegewijde stands aan van 499 euro per paar, voorzien van een dempende bovenplaat.

De speaker is wel wat breder dan een typische boekenplankspeaker, wat de ES-7N iets vierkantiger doet ogen dan gelijkgeprijsde concurrenten als de Bowers & Wilkins 706 S3 of Sonus faber Sonetto I G2. Het is die afwijkende vorm die ook wel zorgt voor een vleugje retrogevoel.

Streven naar de stilste kast

Als je de EPOS-speaker voor het eerst optilt, volgt er wellicht een moment waarbij je jouw verwachtingen moet bijstellen. Het is best een zwaar ding, wat voortvloeit uit Finks designfilosofie. Daarin wordt veel gewicht – een grapje mag toch? – gegeven aan het vibratievrij maken van de speakerkast. Door z’n grote oppervlakte kan een behuizing die meetrilt immers aardig wat bijgeluid produceren, waardoor de eigenlijke muziek verstoord wordt. Datzelfde doel streeft Fink eigenlijk altijd na, ook bij z’n duurdere Fink Team-luidsprekers.

Doorheen de jaren heeft de Duitse ontwerper verschillende technieken ontwikkeld om kasten stiller te maken. In dit geval wordt er geopteerd voor twee lagen MDF van 8 mm dik met daartussen een dempende laag. Additioneel is er aan binnenkant van de bovenplaat een dikke houten cirkel aangebracht. Je ziet hem niet, maar volgens de ontwerper doet het heel veel om het stereobeeld helderder te maken.

De voorkant van de ES-7N is niet zomaar plat. Het vlak waarin de tweeter en 7-inch woofer gemonteerd wordt, is aan de vier zijden begrensd met een brede afgeschuinde chamfer. Dit geeft de speaker een wat ander uiterlijk, maar vermindert vooral diffractie – ongewenste minireflecties die een zuivere weergave vertroebelen. Je krijgt bij de EPOS-speakers wel frontjes, maar Fink zelf raadt aan deze niet te plaatsen tijdens het luisteren. Ze hebben dan ook een hoorbare impact.

Houdt rekening met de realiteit

De ES-14N bleef op technisch vlak een inspiratiebron voor de veel compactere ES-7N. De gebruikte aluminium-keramische tweeter is identiek, terwijl de woofer met dubbele magneetmotorsysteem weliswaar een kleiner exemplaar is maar wel hetzelfde polypropyleen-conusmateriaal toepast.

Vermoedelijk zag Fink een speaker zoals de ES-7N wel in kleinere woonkamers terechtkomen. Daar is het design deels op afgestemd. Wat meteen opvalt als je de meegeleverde roosters eraf neemt, is dat de tweeter en woofer asymmetrisch zijn opgesteld. Dit creëert plaats op de voorkant voor een baspoort. Omdat deze vooraan is in plaats van achteraan, is er minder interactie met de achterliggende muur. Met andere woorden: je kunt de ES-7N betrekkelijk dicht bij een wand plaatsen. Dat is best handig als je ze bijvoorbeeld op een AV-meubel bij een televisiescherm wil parkeren.

De asymmetrische opstelling betekent wel dat de twee speakers in de doos niet gelijk zijn. Ze vormen elkanders spiegelbeeld. De beste plaatsing, horen we van Fink, is met de tweeters aan de binnenkant van de stereodriehoek. De roosters laat je ook best links liggen, de speakers klinken veel beter zonder.

De ES-7N bezit daarnaast een schakelaar achteraan. Naargelang hoe dicht ze bij een muur staan, kies je voor ‘Free’ of ‘Wall’. Het verschil zit ‘em in de basweergave, die bij de muurstand iets gedempt is (aangezien de muurinteractie net zorgt voor het accentueren van de bassen). Dit is een slimme ingreep waardoor deze EPOS-speakers beter kunnen presteren in een kleinere woonkamer, waar je niet altijd de ruimte hebt om speakers op een grotere afstand van de muur te plaatsen. Dat is weer zo’n audiofiel ideaal dat weliswaar klopt, maar in de praktijk toch niet haalbaar is. De ES-7N zou zelfs in een kast kunnen passen, een locatie die bij de meeste speakers echt suboptimaal te noemen is.

Aangename, voorspelbare weergever

De ES-7N is een luidspreker die met een gelijkmatig frequentieverloop en een heel aangename egale uitstraling richting de sofa. Dat maakt het een gezinsvriendelijke, eerdere neutrale luidspreker waar je heel lang naar kunt luisteren. Het aansturen vereist bovendien niet echt een enorme krachtcentrale, maar iets meer vermogen is zeker welkom om deze 4 Ohm speaker met een gevoeligheid van 86 dB optimaal te laten presteren. Overigens moet er wel worden opgemerkt dat de knop achteraan in de vrije stand de gevoeligheid naar 89 dB brengt.

Z’n echte sterkte is dat het helemaal niet moeilijk doet qua plaatsing. Zowel op het AV-meubel in de testruimte als op een paar losse DALI-stands lieten de EPOS-speakers echt van zich horen. De belofte dat je deze speakers kunt gebruiken bij, pakweg, een kleine versterker met HDMI-ARC en een televisie kunnen ze echt waarmaken.

De Primare I15-versterker met de SC15 Prisma MK2-streamer/DAC vormt een mooi systeem dat qua formaat en klank goed bij de EPOS zou moeten passen. De Primare-streamer bekeken we eerder op het jaar, inmiddels kreeg het nog updates om het onder andere Roon Ready te maken. Ook de Prisma-app is inmiddels uitgebreid met ingebakken muziekdiensten en meer functionaliteit. We moeten dus niet veel moeite doen om muziek te beluisteren. In Qobuz valt het oog op ‘Adrift’, het debuutalbum van Søren Skov Orbit, de band van de jonge Deense saxofonist Søren Skov. Het is echter geen onderkoelde Nordic jazz, maar net meer melodische jazz met brede invloeden (incluis Afrikaanse). Het fijne van het luisteren naar deze muziek op de EPOS-speakers is dat het ontspannen overkomt, maar ook niet sloom of laidback. Er is geen stress of hardheid, waardoor de saxofoon weelderig weerklinkt op een brede soundstage en je niet afgeleid wordt van de muziek. Het huwelijk tussen de Primare en de EPOS-speakers is best geslaagd, waarbij de ES-7N indruk maakt met een volle weergave die je niet verwacht van een kleine weergever. En bovendien: het laag dat er is, is ook relatief genuanceerd en detailrijk. Het laag barst niet van de wolligheid.

Ook een optie voor tv

Hoewel de ES-7N echt wel een modern ontwerp is, heeft het toch een zeker retro-uitstraling. Daar past de heruitgave van de Musical Fidelity A1 die dit jaar een EISA Award ontving stijlmatig wel bij. Belangrijker is dat het koppel goed bij elkaar past op vlak van klank. De klasse A-versterking van de A1 heeft een warmer karakter dat een beetje doet denken aan een buizenversterker, wat mooi aansluit bij wat de EPOS-kleintjes bieden. Als bron dient de Eversolo DMP-A8, in dit geval als streamer (via Roon en de interne mediabibliotheek) en als brug tussen versterker en de Sony-tv in de testruimte.

Ook hier is er een mooie match, zij het wat anders van karakter. Dat kwam treffend naar voren bij ‘Eclipse’, een intrigerende samenwerking tussen violiste Hillary Hahn en het Frankfurt Radio Symphony met Andrés Orozco-Estrada als dirigent. Wat dit album met daarop Alberto Ginastera’s vioolconcerto, opus 30 zo boeiend maakt, is dat het Ginastera-luik grotendeels bestaat uit heel korte stukken van twee-drie minuten. Twee zaken vielen daarbij op. Eerst en vooral bracht de ES-7N het soms korrelige, rauwe vioolspel van Hahn heel authentiek over, waarbij de afwezigheid van een treble-lift of pieken in helderheid de allerhoogste noten zacht hielden. De emotie in bijvoorbeeld ‘I.Cadenza’ werd daarbij met veel kracht overgebracht, zonder een spoortje van kunstmatigheid. Dit stuk mag niet lang duren, het zet wel de virtuositeit van Hahn mooi in de kijker. Het moedigt het aandachtig luisteren aan – wat de plotse overgang naar het volledige orkest incluis kolossale pauken en percussie in het volgende deel wel verrassend doet binnenkomen. De ES-7N schakelt ten tweede daarbij probleemloos naar meer dynamiek, zonder dat er bij normale luistervolumes een gevoel van compressie optreedt.

Er zijn elegantere opties dan een streamer en een onconventionele analoge versterker als je tv-geluid in stereo wil weergeven. Een alles-in-één zoals een NAD C700 of M10 bijvoorbeeld, of een ander versterker met HDMI-ARC. Zo zijn er steeds meer, want HDMI wordt stilaan een standaardaansluiting op geïntegreerde versterkers. Maar uit praktische overwegingen mag de Eversolo en Musical Fidelity-duo nog even dienstdoen bij het herbekijken van een echte jaren tachtig klassieker: ‘Robocop’ van Paul Verhoeven. Los van de discussie rond de iconische waarde van deze dystopische film, is er ook de heerlijke bombastische soundtrack van Basil Poledouris die verrassend machtig uit de EPOS-speakers rolt. Hoewel het echt spectaculaire van deze Verhoeven-kaskraker wat ontbreekt – daarvoor zouden we toch een subwoofer moeten toevoegen – is de ES-7N op andere vlakken wel een uitstekende keuze. De wijde uitstraling zorgt bijvoorbeeld voor een goed luisterervaring, ook in de hoek van de sofa, terwijl spraak heel verstaanbaar gepresenteerd wordt zonder nadrukkelijk uit het geheel te stijgen. De Fink-tuning past goed bij deze rol.

Conclusie

De ES-7N is een minispeaker die groots speelt. Ok, die zin is vaak een cliché in de hifi-journalistiek, maar in dit geval klopt het helemaal. Dat maakt de EPOS-speakers een keuze die vele muziekliefhebbers gelukkig zal maken, ook als ze noodgedwongen iets klein moeten plaatsen. Ze kunnen immers rekenen op een aangename klank en evenwichtige prestaties – en de kamer vullen doen deze EPOS-speakers daarbij moeiteloos, mits je ze koppelt met een kundige versterker. Kleine kamers, maar ook middelgrote ruimtes kunnen ze dan gerust aan. En dat zowel geplaatst in een kast, dicht bij de muur of los op stands. Flexibel mag je deze EPOS dus gerust noemen. Z’n evenwichtige geluidssignatuur maakt de ES-7N heel universeel. Tv-geluid brengt het met een nadruk op verstaanbaarheid, terwijl muziek zowel kritisch of als sfeerbrenger kan beluisterd worden.