Introductie Mark Levinson ML-50 mono eindversterkers

Kennismaken met het buitengewone

Hoewel ik al in de jaren tachtig en negentig met enige regelmaat in contact kwam met de producten van dit mooie en heel herkenbare Amerikaanse merk (zwarte apparaten met rode leds en displays en met een typerende klanksignatuur), is dit geïntensifieerd op het moment dat ik met recenseren begon. Net in die periode wist de huidige eigenaar Harman International Industries niet altijd goed welke koers ze wilden varen. Maar sinds het aantrekken van Todd Eichenbaum, ex-‘mastermind’ van Krell, het herdefiniëren van de doelstelling en het optuigen van een compleet nieuwe ontwerp- en productiefaciliteit in Shelton is uiteindelijk alles ten goede veranderd. Inmiddels is de faciliteit verhuisd naar Northridge waar ook de Revel- en JBL-luidsprekers worden ontwikkeld en heeft Todd Mark Levinson verlaten. De eveneens zeer ervaren Danial Shimiaei is nu de leidinggevende over het team van gespecialiseerde Mark Levinson-engineers.  De indrukwekkend goede No. 585 geïntegreerde versterker was in 2015 het eerste product uit de nieuwe fabriek en het was meteen een schot in de roos. Want behalve een berg zinvolle mogelijkheden was het vooral de weergave die op dat moment diepe indruk maakte. Het was een geslaagde symbiose van de oude Mark Levinson-signatuur van weleer en een opvallend natuurlijke en vooral ongehypete weergave die buiten het eindeloze vermogen een enorm aantrekkelijke schoonheid en ‘lichtheid’ bevatte die je eerder bij een topklasse single ended triode-buizenversterker zou verwachten. Daarbij was het extra opvallend dat er nagenoeg geen typerende transistor-eigenschappen waarneembaar waren en dat alles gevat in de behuizing van een tank. De in 2019 door mij besproken No. 5805 geïntegreerde versterker was op dat moment voor 9.190 euro nog baanbrekender en het nieuwe ontwerpteam bewees hiermee definitief dat ze werkelijk iets unieks te pakken hadden.

Reference Sounds

Mede doordat een jubileum van 50 jaar natuurlijk om iets bijzonders vraagt en Mark Levinson inmiddels aan de ene kant van het spectrum ook al recent zijn eerste draadloze hoofdtelefoon (No. 5909) heeft uitgebracht, heeft het merk gekozen voor waar het allemaal ooit mee is begonnen: voor- en eindversterkers. Want terwijl we het gebakje bij een goede kop koffie nuttigen, staan de deuren van de ‘high-end’ luisterruimte op de spreekwoordelijke kier. Uiteraard kan ik het niet laten om op weg naar een toiletbezoek al even stiekem door de kier te gluren. Nu weet ik dat het om de introductie van een paar top mono eindversterkers gaat, maar wat is toch die mysterieuze rode gloed? Lang hoef ik vervolgens samen met enkele andere aanwezige collega’s niet op het antwoord te wachten, want met gepaste trots nemen Michael, Nick Spier (buitendienstmedewerker Reference Sounds) en Alan ons mee de luisterruimte in. Ik zal het vast al eerder een keer hebben aangehaald, maar net als de rest van het prachtige onderkomen is ook de ‘stereo’ luisterruimte van deze importeur er één volgens het (high-end) boekje. Michael heeft al sinds jaar en dag zelf veel knowhow in huis, alles zelf bedacht en met wat hulp gerealiseerd, en het eindresultaat is een buitengewoon fraaie luisterruimte. Eentje die nu eens niet dood of overdempt klinkt, maar waarop op natuurlijk gecontroleerde wijze producten en vooral luidsprekers presteren zoals de fabrikanten hebben bedoeld. Wist u dat u als consument ook Reference Sounds op afspraak kunt bezoeken? Niet om producten aan te schaffen, want dat kan alleen bij de dealers, maar wel om kennis met bepaalde producten te maken. Dit kan een heel onthullende en verbazingwekkend mooie ervaring zijn. Maar ook voor recensenten is het ontzettend fijn om de gepresenteerde producten in optima forma te kunnen toetsen. Want we ervaren dus het werkelijk te behalen prestatieniveau en hoeven ons niet meer eerst door een berg beperkingen heen te worstelen.

ML-50

Voordat ik mij ga laven aan de luisterbelevenis die ML-50 heet, zal ik eerst de rest van het systeem aan u voorstellen. Als luidspreker heeft het RS-team gekozen voor de Wilson Audio Alexia V. Echte topweergevers die heel veel informatie kunnen verwerken, zeer tijdcorrect en faserein zijn en in dit geval prachtig bijpassend in een diepe bordeauxrode metallic lak zijn uitgevoerd. Als bron dient de Mark Levinson No. 519 Audio Player, voorversterker is de No. 526 en de REFERENCE PowerIsolator van Transparent zorgt voor schone stroom. Ook de bekabeling is van dit Amerikaanse merk en bestaat eveneens uit types die afkomstig zijn uit de REFERENCE-lijn. Last but not least staan alle apparaten op HRS-plateaus (Harmonic Resolution Systems). Dit wederom uit de VS afkomstige merk is helemaal gespecialiseerd in audioracks, plateaus en aanvullende accessoires, en de heilzame werking is zo duidelijk dat het voor bijna eenieder zonder moeite waarneembaar zal zijn. Terug nu naar de ML-50 mono eindversterkers. Want na het introductiewoord zwaaien de deuren van de luisterruimte dan eindelijk helemaal open en staan we voor het eerst oog in oog met deze nieuwe Mark Levinson-topmodellen. Terwijl we als een magneet naar deze grote (19,7 cm hoog, 43,8 cm breed en 53,3 cm diep) en zware (52,2 kg) eindversterkers worden getrokken en ik zijdelings vanuit mijn ooghoeken enkele modellen van deze fabrikant uit het begintijdperk zie staan, zijn de doorzichtige glazen panelen de volgende die de aandacht trekken. Eigenlijk is het niet zozeer het inzicht in het binnenste van het apparaat wat de fantasie prikkelt, maar meer het mysterieuze dieprode licht. Bij het verder bekijken is zoals verwacht de architectuur van de binnenzijde indrukwekkend strak, met als visueel hoogtepunt de reusachtige volledig ingekapselde ringkerntransformator met daarop “50 jaar Mark Levinson”. Indien u de rode ‘feestverlichting’ trouwens toch wat te veel van het goede mocht vinden: hij is naar wens helemaal terug te dimmen.

Gelimiteerde schoonheden

Voordat ik op wat kortere wijze door de techniek heen zal gaan (het is immers een productintroductie en dan gaat het er vooral om wat je daadwerkelijk ervaart), blijkt de oplage van deze elegante mastodonten tot slechts 100 stereoparen te zijn gelimiteerd. Dus wilt u graag een set, wees er dan snel bij. Want ondanks de aanschafprijs die tussen de vijftig- en zestigduizend euro voor een set zal liggen, is de wereldwijde belangstelling groot. Een gegeven wat gezien de zeer hoge prijs op het eerste gezicht verbazingwekkend lijkt, maar dat ik na het beluisteren meteen bij moet stellen. Wat de techniek betreft weten deze mono eindversterkers 425 watt continuvermogen aan 8 ohm, 850 watt aan 4 ohm en ook aan lasten van 2 ohm nog volledig stabiel weer te geven. Uiteraard gebruikmakend van de meest recente versie van het Mark Levinson Pure Path Circuit Design en van zowel klasse A- als klasse A/B-uitgangstrappen. Zoals hierboven vermeld en zoals je ook verwacht van zo’n krachtig compromisloos versterkerontwerp, is de schakeling dusdanig van opzet dat het zelfs bij lastige impedanties nog steeds op het hoogste kwaliteitsniveau kan presteren. Hierdoor wordt de luidsprekerkeuzevrijheid gemaximaliseerd en worden met alle bestaande luidsprekersystemen compromisloze prestaties geleverd. Zoals een volledig gebalanceerd ontwerp betaamt biedt de ML-50 zijn gebruiker zowel gebalanceerde ingangen (XLR) als single ended-ingangen (RCA). Aansluitingen die aan het andere einde bij de uitgang worden gecompleteerd door de bekende Mark Levinson Hurricane-luidsprekerconnectoren (die vorm hebben ze ook, vandaar de naam) in dubbele bezetting. Hierdoor is het ook mogelijk om bi-wiringkabels te gebruiken. Om de meest stabiele omgeving voor dit hoogste kwaliteitsplatform te scheppen, wordt van een viertal op de hoeken geplaatste vibratiedempende voeten gebruik gemaakt. Deze voeten zijn geheel opnieuw ontworpen en volgen op fraaie wijze de belijning van het frontpaneel en tillen tevens het chassis verder van de ondergrond. Hierdoor is een toegenomen convectie van de luchtstroom gegenereerd waardoor de twee grote koellichamen nog efficiënter hun werk kunnen doen.

Luisteren 1

Na nog de nodige uitleg van Michael over het gebruikte systeem (interessant is de vergelijking waarbij de volumeregeling in de Mark Levinson No. 526-voorversterker gehoormatige voordelen biedt boven de volumeregelaar in de No. 519-bron) gaan we van start. Doordat ik het zelf weinig zin vind hebben om de weergave met de voor de meesten onder ons toch onbekende nummers door te lopen, ga ik verder met het gegeven dat Michael voor deze demo bewust een hele brede selectie voor ons heeft samengesteld. Het is een college waarbij heel veel verschillende muziekstijlen en sferen aan bod komen en gezegd moet worden dat het beslist geen ‘niemendalletjes’ zijn. Daarmee bedoel ik muziekstukken die het ene oor in gaan en het andere weer uit. Terwijl de eerste fraai gelaagde klanken de over een zeer goede akoestiek beschikkende ruimte binnenstromen, strijdt een breed scala aan auditieve indrukken in mijn brein om voorrang. Wat ik daarbij als eerste meteen herken is de Levinson-sound van de laatste generatie producten. Dus meteen is er weer die heel typerende en mijns inziens unieke combinatie van ontspanning, onthaasting, gelaagdheid en verfijning. Maar tevens is er ook sprake van een grote onderhuidse kracht en een geweldige organische betrokkenheid die prachtig natuurlijk aandoet. Ongeacht de muziek of het gekozen volumeniveau wordt een extreem geloofwaardige volwassen prestatie neergezet. Zelfs van een dermate hoog niveau, dat het tot het beste behoort wat ik bij Reference Sounds tot op heden heb gehoord. Je kunt het ook realisme noemen en de eigen signatuur dermate afwezig is dat de techniek van dit totale systeem de muziek volledig uit de weg gaat. Tijd en ruimte vervagen dan ook en wat overblijft is dat we onszelf een dik uur lang verliezen in de magische wereld die muziek heet.

Luisteren 2

Terwijl de collega’s na de demo en lekkere lunch weer huns weegs gaan, blijf ik door een leuk gesprek met Harman-salesmanager Alan Davidson onbedoeld nog wat langer. Daardoor biedt Michael mij aan dat ik als ik wil nog wat langer zou mogen blijven luisteren, omdat hij met de luisterruimte die dag toch geen plannen meer heeft. Nou daar zeg ik uiteraard geen nee tegen en al helemaal niet omdat ik nu van mijn eigen muziek gebruik mag maken. Het leuke hiervan is dat ik hierdoor heel goed met mijn thuissituatie kan vergelijken. Natuurlijk gaat dat in eerste instantie mank, want alles is heel anders. Maar zowel in mijn eigen luisterruimte als de ruimte bij Reference Sounds heb ik ook andere Mark Levinson-producten gehoord. Daardoor blijkt het toch mogelijk om meer overeenkomsten waar te nemen dan bij de eerste sessie. Wat vooral op de voorgrond treedt is dat de reeds bestaande merkeigenschappen en kwaliteiten allemaal zijn behouden en er vooral grote stappen zijn gemaakt voor een maximaal compromisloze uitwerking. Het is dus in grote lijnen hetzelfde type weergave, maar dan alles op een nog veel hoger plan. Indrukwekkend hoe het ontwerpteam de kwaliteiten van de normaal geprijsde producten omhoog heeft weten te verschalen naar deze topmodellen. Niet door alles extra aan te zetten of accentueren, maar veel meer door daadwerkelijk meer kwaliteit te bieden. Je hoort dus echt meer, het gemak is groter en vooral de afwezigheid van artefacten is ongekend laag. Meer natuurlijk gaat bijna niet met solid state en dat is het grootste compliment wat ik deze begerenswaardige ML-50 set kan geven.

Conclusie

Met de ML-50 jubileum mono eindversterkers heeft het Amerikaanse Mark Levinson op bijna on-Amerikaanse wijze alle kwaliteitsregisters opengetrokken. Met on-Amerikaans bedoel ik in dit geval dat de kwaliteiten dermate natuurlijk, relatief onopvallend en opgehypet anderzijds, voor het voetlicht worden gebracht, dat waarschijnlijk onbedoeld een brug wordt geslagen tussen topklasse transistor en topklasse (neutrale!) buizenontwerpen. Zelden had ik namelijk het gevoel dat ik precies tussen beide werelden in zat als tijdens deze twee sessies.

Wat tenslotte de vormgeving, afwerking en materiaalkeuze betreft: hoewel deze bij een eerste blik vrij basaal lijkt, blijkt niets minder waar en een bewuste keuze als eerbetoon aan de Mark Levinson-modellen van weleer. De eerder omschreven voeten met interne isolator tegen mechanische vibratie zijn namelijk geïnspireerd op de legendarische No. 53-eindversterker, evenals het acrylzwarte front met oplichtend ML-logo. De uitgesproken vorm van de handgrepen is vervolgens gebaseerd op het uiterlijk van de ML 2- en 20.6-eindversterkers.

Ook technisch gezien is er sterk gekeken naar de modellen van toen, maar zijn het uiteindelijk vooral de eerste klanken die je als luisteraar meteen naar een heel andere wereld transporteren. Alleen het prijskaartje en het gelimiteerde aantal staat dan het grote genieten in de thuissituatie misschien nog in de weg. Maar is het niet mooi dat er ook nog ruimte over mag blijven om over dit soort grensverleggende producten te dromen? Want ooit…

Reference Sounds
e-mail: info@referencesounds.nl
www.referencesounds.nl