Eigenlijk heeft de oorsprong van dit artikel al een hele poos geleden plaatsgevonden. Een moment waarbij ik werd gevraagd om een model uit de nieuwe, minder extreem geprijsde Peak-serie van YG te testen. Dat leek mij meteen leuk en interessant en dan met name doordat de dure YG’s (Reference) modellen met o.a. hun blanke aluminium kast, zo onderscheidend zijn ten opzichte van de rest van het wereldwijde(!) speakeraanbod. Helaas waren er toen vervolgens problemen met enkele toeleveranciers, waardoor er nog altijd geen Peak modellen beschikbaar waren. Wel bleek het mogelijk om een model uit de hogergeplaatste, volledig uit aluminium vervaardigde YG Reference-serie onderhanden te nemen. Het bleek om de Hailey 3.2 te gaan en die zit ondanks de volwassen uitstraling, op twee na van onderen in het programma. Maar bij deze Reference-serie draait alles om compromisloos, dus het woord ‘voordelig’ kan hier meteen worden geschrapt. Dat dit niet erg en vooral logisch is, zal verderop in dit verhaal duidelijk worden.
‘Je hebt luidsprekers en je hebt ons merk “X”. Ontstaan omdat we niet tevreden waren over het bestaande productaanbod.’ Met deze uitspraak kun je een aanzienlijk deel van de bestaande luidsprekerfabrikanten typeren en veel merken hanteren dan ook een soortgelijke tekst. Het Amerikaanse YG heeft deze lastige materie, onder leiding van oprichter Yoav Geva, vanaf de start in 2002 fundamenteel anders aangepakt. Een aanpak die erop was gericht om werkelijk alle facetten, dus ook de luidsprekerunits, in eigen huis te ontwikkelen Èn produceren. Hierdoor ontstond behalve een werkelijk betere weergave, ook een wetenschappelijk technische onderbouwing. Toch heeft sinds 2022 een frisse wind, of beter gezegd, een virtuele tornado door het bedrijf geraasd en zijn onder leiding van nieuwe eigenaar Matthew Webster, dingen gewijzigd die verder gaan dan normale mensen kunnen beseffen.
Audiofile
Voor de volgende fase in deze merk- en productkennismaking, gaan we op bezoek bij Audiofile. Een echte boutique-winkel die is gelegen in de rust, ruimte en kleinschaligheid van het typische Noord-Brabantse dorp ’s Gravenmoer. Gastheer en gastvrouw zijn Michel Keyner en zijn vrouw Danielle en in deze mij zeer bekende, heerlijk sfeervolle audiowinkel waar persoonlijke begeleiding tot maatstaf is verheven, sla ik twee vliegen in één klap. Allereerst staan hier zowel de nodige YG-modellen uit de ‘instap’ Peak-serie, als ook de YG Carmel 3 en het hoofdonderwerp van dit verhaal, de Hailey 3.2 speelklaar opgesteld. Maar wat het pas echt compleet maakt, is dat D&D Audio medewerker Michel van den Berg een huzarenstukje voor elkaar heeft gekregen. Want terwijl er een audioshow in Parijs plaatsvond, heeft hij het voor elkaar gekregen om bijna het complete YG-stafteam aan het eind van deze show naar Nederland te halen voor een bliksembezoek! Hierdoor zit ik eind januari in de grote landelijke woonkeuken van Audiofile, bijna onverwacht ineens tegenover de staf van dit wereldvermaarde luidsprekermerk. Van links naar rechts op de foto zijn dat CEO Dr. Matthew Webster, hoofd productontwerp Jason Browning en tenslotte verkoopleider Europa, George Gimenez.
Het interview
Omdat er binnen de onderneming de laatste jaren zoveel is veranderd, ligt het zwaartepunt van het interview bij dit gegeven. De al eerder in dit verhaal genoemde Yoav Geva die het bedrijf in 2002 op 24-jarige(!) leeftijd heeft opgericht, verkocht het in 2017 maar bleef wel voor een bepaalde periode de ontwikkeling zijdelings ondersteunen. In die periode werd YG ook een klant van Matthew. Niet vanwege een audio aankoop als meer vanuit zijn werk als software-ontwerper. Volledig toevallig was dat hij daarvoor privé al een poos met de YG XV Studio luidsprekers speelde en had ontdekt dat bepaalde aspecten volgens hem nog beter zouden kunnen. Niet zo vreemd wanneer je ook al DSP-software voor de Bowers & Wilkins Nautilus serie hebt geschreven. Matthew had de XV trouwens al voor zijn contact met YG aangeschaft en dan met name omdat hij deze op dat moment de beste luidsprekers ter wereld vond. Maar eenmaal thuis opgesteld ontdekte hij dat bepaalde aspecten nog beter zouden moeten kunnen. Dus ging hij ook hiermee aan de slag en wist de weergave dermate beter te krijgen dat hij vol enthousiasme naar Yoav ging. Maar deze wilde er in eerste instantie niets van weten, want nog beter kon en bestond niet. Dat enige tijd later deze verbetering toch aan alle YG XV bezitters werd aangeboden, toonde uiteindelijk het gelijk van Matthew aan. Na vertrek van Yoav heeft YG hem vervolgens benaderd, waarna ze samen zijn gaan werken en Matthew uiteindelijk mede-eigenaar en CEO is geworden.
Nieuw tijdperk
Matthew: “Nu klinkt tegen het licht houden misschien wat negatief. Maar je moet het zo zien. Yoav heeft YG vanaf de grond af aan opgebouwd en heeft op technologisch vlak prachtige dingen gedaan. Dit heeft het merk uiteindelijk een indrukwekkende reputatie van technologische excellence opgeleverd met een trouwe schare fans. Heel mooi natuurlijk, maar er bleek ook een grote groep muziekliefhebbers te zijn die we op deze wijze niet wisten te bereiken. Zij vonden de YG Reference-modellen vaak te ‘meettechnisch’ correct en precies klinken en misten er de muzikale connectie en het gevoel bij. Dan kun je wel eigenwijs zijn en blijven roepen dat je de beste luidsprekers ter wereld maakt, maar ons einddoel is wel uiteindelijk dat zoveel mogelijk muziekliefhebbers van onze producten kunnen genieten. Dus met alle respect voor het knappe en fantastische werk wat Yoav heeft verricht, meende ik dat er toch dingen anders zouden moeten. Het grote voordeel daarbij is dat ik door mijn ervaring als software-ontwerper niet alleen over specifieke kennis beschik, maar ook heb geleerd om dingen anders te benaderen. Want hoewel je het waarschijnlijk niet zou verwachten, was er zelfs bij de wetenschappelijke benadering zoals eerst bij YG werd gehanteerd, nog steeds veel ‘trail and error’. Er kwamen uiteindelijk uitstekende producten van de productielijn, maar er was in mijn ogen te veel tijd nodig om tot dat resultaat te komen. Wat ik daarmee bedoel is dat ik voor het YG van nu, van dezelfde bijzonder kostbare en complexe software gebruik maak als bijvoorbeeld vliegtuigfabrikant Airbus zijn vliegtuigen mee ontwikkelt en ook automerk Tesla niets aan het toeval overlaat. Hierdoor kan er veel meer van simulaties van letterlijk alle producteigenschappen gebruik worden gemaakt en kan vooraf opmerkelijk goed worden voorspeld wat voor weergave een product en in ons geval een luidspreker krijgt.”
Gin
“Om hier nog verder op in te haken en te verduidelijken, maak ik even een zijsprong naar iets compleet anders. Eén van mijn grote hobby’s is namelijk om mooie ginsoorten te ontdekken om er daarna heerlijk van te genieten. Ik vind dit namelijk een godendrank en vroeg mij op een gegeven moment af wat nu de gemene deler was waarom ik en andere liefhebbers bepaalde ginsoorten boven de anderen prefereren. Ik ben dat toen volledig gaan analyseren door te kijken welke stoffen er in welke mate in zaten. Vervolgens heb van dezelfde multiphysics software gebruikgemaakt als ook voor de YG-ontwerpen worden toegepast en heb vervolgens een model ontwikkeld. Een stramien waardoor ik op gecontroleerde wijze precies de gin kon maken die ik voor ogen had. Maar wat met sterke drank kan, is vervolgens ook mogelijk met muziek. Zij het dat dit wel een nog veel complexer proces is. Want gin is een materie die je nog fysiek kunt ontleden, maar muziek bestaat enkel uit luchtmoleculen die in beweging worden gebracht door onzichtbare mechanische energie. Toch heb ik de stoute schoenen aangetrokken en keihard gewerkt om tot een werkbaar model te komen. Het is nog niet perfect en misschien kan dat wel helemaal niet (een speaker is immers ook afhankelijk van een akoestische omgeving en je weet niet waar je modellen terecht komen). Maar we merken wel dat het veel tijd bespaart bij het ontwikkelen van nieuwe modellen. De nieuwe en meer betaalbare Peak-serie is onze eerste serie waarin deze kennis is toegepast, waarna dit ook recent is verwerkt in de nieuwe Reference-modellen zoals je hier (Audiofile in ’s Gravenmoer) eerder met de nieuwe YG Hailey 3.2 hebt beleefd. Waar ik naar heb gezocht en je hopelijk ook zelf hebt ervaren, is dat de weergave ‘das gewisse Etwas’ heeft. Dat magische aspect wat reproductie buiten zijn eigen beperkingen laat treden en waardoor je onderdeel uitmaakt van het echte optreden.”
Techno talk
“En dan nu de hamvraag. Want je wilt natuurlijk heel graag weten hoe we deze andere benadering en zienswijze in de luidsprekers zelf hebben verwerkt. Luidsprekers zijn enorm complexe producten waar enorm veel parameters een bepaald spanningsveld met elkaar hebben. Wanneer je het ene aspect wijzigt, kan het andere onvoorspelbaar een heel andere kant uit gaan. Daardoor maakt YG sinds 2020 gebruik van zogenaamde ‘multi-domeinmodellen’. Feitelijk is dit het parallel modelleren van verschillende ‘domeinen’ tegelijkertijd. Wanneer we naar het verleden kijken, was het alleen mogelijk naar slechts één domein of groepje specifieke parameters tegelijk te kijken. Zoals men bij een elektromagnetisch model vooral naar de elektrische en magnetische aspecten zou kijken. Veel van de recente ontwikkelingen op het gebied van wetenschap en techniek zijn mogelijk geweest omdat deze met elkaar kunnen worden verbonden. Met andere woorden een enkele simulatie of optimalisatie die veel van deze gebieden met elkaar verbindt. Bijvoorbeeld hoe het lichaam van een raket reageert op spanningen en trillingen, terwijl je ook de luchtstroom erlangs en het proces van het verbranden van brandstof in de motor modelleert. Hierdoor stelt deze zelfde aanpak ons bij YG in staat om elk aspect van een luidsprekersysteem te modelleren. Zo bevindt zich in elke driver het membraan, de surround, de ophanging en de complexe interactie van de magneet en de spreekspoel. Maar daarna is er ook nog de interactie en de invloeden die elk onderdeel van de kast en het ingesloten luchtvolume en zelfs het fineer en de lak met elkaar hebben.”
Eigen luidsprekerunits
“Naast de luidspreker zijn ook ruim 200 huidige en historische versterkermodellen tot in detail gemeten en gemodelleerd, om te simuleren hoe ze de luidspreker kunnen aansturen. Vervolgens wordt het hele systeem in vele posities in een groot aantal gesimuleerde luisterruimtes geplaatst. Daarbij wordt niet alleen naar de sweet spot gekeken, maar ook naar een verscheidenheid aan luisterposities. Eén handelsmerk van ons waarmee we verschillen van collega’s, is dat we als één van de zeer weinige high-end fabrikanten ook onze eigen luidsprekerunits zowel ontwerpen als vervaardigen. Dus elke aandrijfeenheid in een YG-luidspreker is bedrijfseigen en specifiek voor onze eigen modellen vervaardigd. Het begint allemaal met de bedrijfseigen zogenaamde BilletCore-conussen. Deze beginnen hun leven als massieve platen, vervaardigd van een aluminiumlegering van vliegtuigkwaliteit. Meer dan 99% van het materiaal wordt vervolgens machinaal weggefreesd en gerecycled. Hierna blijft er een afgewerkte conus of membraan over van slechts 0,2 mm dik en die minder dan 30 g weegt! Dit resulterend in het behoud van de oorspronkelijke structuur en sterkte van de originele materiaallegering, zonder enige spanning die wordt veroorzaakt door normaliter het materiaal te buigen of in een bepaalde vorm te stampen. Wat hierdoor ontstaat is een ongeëvenaarde bandbreedte een uitzonderlijk lage vervorming en de snelste transiëntrespons die maar mogelijk is bij een conus.”
Wisselfilters
“Naast de volledig ter voorkoming van ongewenste trillingen en reflecties geënte, uit hetzelfde aluminiummateriaal vervaardigde kasten en onze eigen Lattice-tweeters (een hogetonen-unit die is ontworpen op basis van miljoenen uren computermodellering voor verbeterde impulsrespons, minder vervorming en een veel grotere ‘sweet spot’), besteden we ook enorm veel inspanning om de best mogelijke wisselfilters te ontwerpen. Ook dit is weer zo’n onderdeel wat enorm is verbeterd door onze vernieuwende multidisciplinaire aanpak. Door de amplitude, fase en fasehelling te optimaliseren, opereren de luidsprekerunits fasecoherent over een enorm bereik en zelfs tijdens een octaaf of meer rond het overnamepunt. Binnen dit brede frequentiebereik beweegt elke unit exact synchroon met de aangrenzende aandrijfeenheid. Voor je oren lijkt het daardoor alsof er maar één geluidsbron is. Bij het luisteren ontstaat door al deze maatregelen het vreemde gevoel van realisme en directheid dat normaal alleen de beste full-range luidsprekerunits en elektrostaten en magnetostaten hebben, maar dan zonder de nadelen. Het is een magisch gevoel waar je kippenvel van krijgt, met een uitzonderlijk tempo en timing en een natuurlijke weergave die nooit vermoeiend is. Ook het laag van onze gesloten kasten heeft zowel een uitzonderlijke diepte en kracht, maar combineert dit tegelijkertijd met een uitstekende snelheid en slam. Het eindresultaat is een impact die net zo mooi klinkt bij hoge als ook nog overtuigend is bij lage volumeniveaus. Belangrijk voor ons is dat dit alles wordt gerealiseerd in een opvallend groot luistergebied en niet slechts in een klein gebied. De luidsprekers zijn daarbij door het gesloten kast-principe, tenslotte prettig flexibel qua plaatsing in de kamer. Samengevat hebben we bij de nieuwe generatie YG-modellen voortgebouwd op de sterke aspecten van de oude en deze maximaal geperfectioneerd. Net zo lang tot er iets onwaarschijnlijk moois uit voort is gekomen. Maar oordeel vooral zelf!”
Het systeem rond de YG Hailey 3.2
Na dit diepgaande en intensieve betoog waarbij ik enkele uren enorm bij de les moest blijven, ben ik eerlijk gezegd best wat overvoerd door al deze informatie. Daarom is het goed dat het luisteren én stoeien met de set-up van de Hailey 3.2, al enkele weken daarvoor heeft plaatsgevonden. Ook tijdens mijn vorige bezoek werd ik hartelijk en gastvrij ontvangen door Michel en Danielle en begeven we ons naar de mooi ruime en landelijk gestileerde woonkamer. Zelfs een heuse houtkachel geplaatst in een schouw is van de partij en de verder geheel in het teken staande huiskamer is aan de ene zijde voorzien van een lekker comfortabele 2,5-zits bank. Aan de andere kant staan op een laag rack en een tweetal plateaus, de high-end set met YG Hailey 3.2’s opgesteld. Hoewel Michel doorgaans op deze YG graag speelt met de extreem krachtige Devialet Expert 1000 Pro-versterker, staat tijdens mijn bezoek een prachtig Audio Research Reference-systeem opgesteld. Michel: “Omdat deze weergevers extreem veel potentieel hebben, ben ik aan het onderzoeken welke versterkers en bronnen er het beste bij passen en vooral wanneer die ultieme magie ontstaat – want daar zijn ze toe in staat, weet ik inmiddels.” Om wat preciezer te zijn staan er twee mono Audio Research Reference 160M MkII buizen (KT150) eindversterkers met 140 watt continuvermogen aan 8 ohm, netjes op Solidsteel HY versterkerplateaus voor mij klaar. Precies daartussen ontwaar ik een Reference 6 SE (buizen) voorsterker en in het midden daarachter bevindt zich een rack van hetzelfde merk en dezelfde modellenreeks. Daarbij is op het bovenste plateau een fraaie Innuos Statement-muziekserver zichtbaar. Eén plateau lager kom ik de onlangs door mij voor een ander medium geteste Ideon Ion DAC tegen met daar bovenop een Eos Time (USB reclocker) van hetzelfde Griekse merk. De set wordt tenslotte afgerond met topkabels uit verschillende series van het Nederlandse Crystal Cable en Siltech.
Luisterimpressie
Hoewel ik een ervaring bij een andere locatie als in mijn eigen luisterruimte doorgaans altijd een luisterimpressie noem, is de situatie bij Audiofile toch wel anders en meer ertussenin. Een gegeven dat vooral te maken heeft met het feit dat Michel het tijdens deze uitgebreide sessie fijn vindt om nog wat zaken samen te vergelijken. Niet alleen zinvol voor hem, maar ook leerzaam en interessant voor mij en bovendien een prachtig venster op de bijzondere capaciteiten van de Hailey 3.2. Want als er iets aan het licht komt tijdens deze vergelijkingen, is het wel dat deze super weergevers bijna meer dan welk ander merk dan ook, in staat zijn om verschillen tussen versterkers, broncomponenten en kabels voor het voetlicht te brengen. De vorige generaties YG-luidsprekers, onder de vorige eigenaar, hadden deze eigenschap ook. Maar het grote verschil is dat de nieuwste generatie het weet te combineren met een soort van bijzondere ontspanning en vanzelfsprekendheid. Je neemt het waar en hoort het meteen, maar het wordt nooit onprettig en blijft altijd in dienst van de muziek. Wel in combinatie met de juiste set natuurlijk. Maar je mag een luidspreker niet afrekenen op het gegeven dat hij laat horen wanneer er ergens iets in de keten niet goed is. Voordat ik verder ga, loop ik wel tegen wat anders aan. Het zijn niet de speakers zelf maar heeft te maken met de versterkeraansturing. De Hailey 3.2 bezit namelijk een best laag rendement van maar 87 dB. Op zich geen probleem voor een krachtige buizen(eind)versterker zoals deze Audio Research mono’s zijn. Ook de nominale impedantie die rond de 4 ohm ligt is nog niet zo erg. Maar een laagste punt van 2,8 ohm dat net in het lagere energiebereik ligt en de ongekende compressievrije dynamische verwerkingscapaciteit van deze YG zijn dat in bepaalde mate wel. Ze zorgen er gehoormatig waarneembaar voor, dat je merkt dat deze eindversterkers er best hard voor moeten werken. Dit uit zich bij een vergelijk met bijvoorbeeld de aanwezige top Devialet, in wat minder grip in het laag en een regelmatig net wat ‘weker’ geluid dan je als ideaal zou kunnen zien. Schroef je het volume verder omhoog, dan komen deze eigenschappen nog meer onder vuur te liggen. Dus deze match is niet goed? Interessant genoeg op veel andere aspecten juist wel! Want de harmonische opbouw, vloeiendheid, natuurlijke zeggingskracht, 3D ruimtepresentatie, timbres en geloofwaardigheid, zijn allemaal ongekend mooi en realistisch. Zelfs zozeer dat de lagere grip op het geluid en vooral het laag en de minder uitgesproken omlijning en dynamische contrasten, er zelfs ondergeschikt aan worden! Het geheel presteert zeker na de nodige uren spelen op een gegeven moment zo goed en wordt zo magisch dat Michel en ik elkaar verbaasd aankijken. Tsjonge, wat is dit mooi zeg!
Ongekend genieten
Wanneer ik eenmaal grip heb gekregen op de eigenschappen van dit bijzondere totaalsysteem en deze formidabele weergevers, die ook nog eens nauwkeurig en goed staan opgesteld, gaat het analyseren al snel aan de kant en begint het grote genieten. De tijd van veel cd’s over de vloer is al een poos voorbij. Maar met een tablet en een goed gevoel voor software komen we ook net een heel eind. Wanneer ik start met het nummer Floret van het album ‘Oase’ van de uit Noorwegen afkomstige drummer Terje Isungset en zangeres Sissel Vera Pettersen, ben ik meteen verbaasd en vooral hevig geboeid. Nu ben ik thuis al veel gewend aangaande het realisme en de tastbaarheid die dit album met zelfs instrumenten uit ijs(!) etaleert. Maar deze YG Hailey 3.2 zet hier een nieuwe maatstaf neer. Want nieuw is dat niet alleen de sterkte en exacte locatie van de vele pulsen in deze etherische/hypnotiserende muziek is waar te nemen, maar ook is het meteen volstrekt duidelijk welk timbre en klankkleur bij welk instrument behoren. Veel systemen doen dit goed bij één instrument of hooguit een aantal tegelijk. Maar de Hailey 3.2 slaagt erin om zowel niets te versmeren als ook niets groter of kleiner te maken dan het is. Ook de vloeiende focus en coherentie waar alles staat binnen het bizar stabiele stereobeeld en dat van hoog naar laag, is heel bijzonder. Dit is niet zomaar knap ontwikkelingswerk, maar het biedt vooral het besef dat we eindelijk binnen de high-end in staat zijn om weer een stap vooruit maken. Een stap waardoor we weer dichter bij het echte natuurlijke realisme komen. Ook jazz, klassiek, rock en nog veel meer stromingen zijn deze middag aan bod gekomen en bij iedere opname heb ik nieuwe verborgen muzikale informatie ontdekt. Wel wil ik nogmaals vermelden dat deze luidsprekers niet zozeer genadeloos als eerder niets verhullend zijn. Dus klopt de match met een bron, kabels en vooral de versterker niet helemaal goed, dan zal de YG Hailey 3.2 dit meteen laten horen. Het grote voordeel hiervan, is dat je ook heel goed kunt waarnemen dat je op de goede weg zit. En wat er dan gebeurt kan echt ongekend fraaie vormen aannemen.
Conclusie
Wat een interview. En wat is het dan extra mooi wanneer het product van deze luisterimpressie daar zo mooi op aansluit. Hoewel de vorm nog grotendeels hetzelfde is, is de mate van afwerking (door het veel uitgebreidere machinepark bij YG) en vooral de onderhuidse bouw en componentkeuze, totaal anders dan voorheen. Dit hoor je dan ook vanaf de eerste seconde door het ongekend goede samenspel van alle gebruikte elementen en onderdelen. Wanneer je van solid state versterking gebruik maakt, kan er in bepaalde gevallen een soort van overomlijning plaatsvinden. Transistor heeft dit aspect van nature toch al een beetje en de meeste luidsprekers vinden dat eigenlijk wel fijn. Maar YG laat zoveel meer horen en is van nature al zo goed in balans, dat dit bij bepaalde combinaties wat te veel van het goede kan zijn. Buizen passen hier beter bij en op veel aspecten is de hier gepresenteerde combinatie van Innuos streamer, Ideon Audio DAC en Audio Research Reference-serie versterkers een heel erg fraaie. Dus mijn tip is om bij deze weergevers maximale aandacht aan de luidspreker/versterkermatch te geven (uw dealer wil u daar met liefde en plezier mee helpen), waarna u in uw muziekbeleving tot nieuwe hoogten zult kunnen komen. Absoluut schitterend in de juiste setting.
Prijs:
YG Acoustics Hailey 3.2 luidsprekers € 73.900,-
D&D Audio, email: info@dendaudio.nl, www.dendaudio.nl
Reacties (0)