Interview Anna Fedorova – Een reis door de duisternis

Anna, ik begreep dat je terecht bent gekomen aan de dark side?
“Wel…, niet persoonlijk natuurlijk” zegt ze met een gulle lach. “Ja, ik begaf me aan de duistere kant van de muziekwereld. Niet aan de slechte kant, maar aan de kant van mysteries, sprookjes en het bovennatuurlijke. Zaken die niet geheel begrepen worden in onze wereld en wellicht passen in andere dimensies. Het is fascinerend om te ontdekken hoe onze componisten dat onderzochten. Ook hoe verbeeldend en kleurrijk iedere componist dat uitgewerkt heeft.”

Hoe kwam je op het idee voor deze insteek?
“Eigenlijk herinner ik me dat niet helemaal. De verschillende muziekstukken zijn onderdeel van mijn repertoire. Als je spreekt over thema’s voor dit album, dan ga je nadenken over welke connectie er is tussen bepaalde composities, wat die toevoegen of wat er uit te leren valt. Ik was artistiek directeur van het kamermuziekfestival in Ede twee jaar voordat corona kwam. We dachten vervolgens na over het thema voor het volgende festival, dat uiteraard geen doorgang vond. Het thema werd ‘unknown dimensions’ en was van een uitgebreidere schaal dan wat nu op de cd staat. We bestudeerden allerlei kamermuziekrepertoire en stukken voor pianosolo, duo enzovoorts. Het ging om mystiek en van alles waar we niet dagelijks in leven. Verborgen voor het blote oog. Er is een enorme hoeveelheid muziek over dit thema en het idee kwam om dat op een solo-album te presenteren. Dat is, denk ik, waar het allemaal vandaan kwam.”

De muziek?
“Het stuk van Ravel bijvoorbeeld is angstaanjagend, fascinerend, heeft een enorme schoonheid en is verleidelijk. Scriabin, de Sonata no.9, heb ik al eerder gespeeld. Tijdens elk concert speel ik wel een sonate van deze componist. Deze negende leerde ik tijdens corona, dus dat paste precies want het is ook zijn meest duistere sonate. Die duisternis doet me altijd denken aan Stephen King. Die moeilijkheden met de duivel en de hel en er is zoveel angstaanjagends en duisternis. Aan de andere kant biedt het niet zoveel spookachtigs als met Ravel. Het is anders en dat is mijn associatie met Stephen King.”

De muziek op de cd is niet zo angstaanjagend. Het is erg mooie muziek.
“Zeker, het is niet zozeer angstaanjagend maar het is innemend. Veel karakters uit de duistere wereld zijn ook innemend en fascinerend. Ook tot de verbeelding sprekend, zoals vampieren.”

Heb je nagedacht over de volgorde van de tracks op de cd? Al luisterend viel mij op dat het heel gebalanceerd en volgordelijk over komt.
“Ja, initieel was Ravel de keuze voor de eerste track, maar Scriabin vertegenwoordigt meer de essentie van de duisternis. Het is de deur naar de hel en naar de satan en dat is waar we zouden moeten starten. Ravel gaat dan meer over de creaturen, over het bovennatuurlijke en over de duisternis, maar het komt toch al iets dichter bij ons. De muziek van Manuel de Falla vind ik helemaal niet angstaanjagend. Het is opwindend en met veel rituelen, dans en verhalen. De geest van de echtgenoot die achter de vrouw aanjaagt en hoe zij hem wegjaagt met rituelen en dans. Bij Mussorgsky zijn er niet noodzakelijkerwijs donkere passages in de muziek. Het spreekt erg tot de verbeelding en er is ook mystiek. Het voelt alsof de schilderijen, die een inspiratie waren voor de muziek, je binnenlaten en tot leven komen. Je hebt dan ook de karakters. Bij elkaar een interessante mix, die je brengt naar dit sprookjesland dat duisternis kent maar ook het licht. De climax brengt ons in het licht en eindigt uiteindelijk met de grote triomf.”

Is het een bewuste keuze om laatromantische stukken te kiezen en bijvoorbeeld niets uit de barok? Je hebt volgens mij nog niet iets van Bach opgenomen.
“Voor dit album heb ik gekozen voor wat op dit moment dicht bij mij staat. Er zijn natuurlijk heel veel andere duistere muziekstukken uit andere tijdvakken. Misschien ooit voor een ander album met een focus op een ander deel uit de muziekgeschiedenis. Bach heb ik inderdaad nog niet opgenomen.”

Wat zegt dit album over jezelf?
“Hmm…,” klinkt het met een schaterlach. “Wel…,” opnieuw een langdurige lach.

Toch geen scary vraag?
”Volgens mij zegt het dat elke persoon verschillende kanten heeft. In iedereen is iets dat belangstelling heeft voor de donkere kant. Ik ben ook een persoon en dat heb ik dus ook. Voor mij past het, denk ik, om die kant een uitweg te geven via de muziek.”

Je hebt aangegeven dat er meer is tussen hemel en aarde.
“In het algemeen is het interessant om daarover te lezen en bijvoorbeeld naar films te kijken of dat te uiten door het spelen van muziek. Sommige acteurs geven ook aan dat ze het leuk vinden om slechte karakters te spelen. Ze kunnen dan het onverwachte en uitdagende openen. Meer dan wanneer je een held speelt. In de muziek geldt dat ook. Je kunt veel meer doen dan in bijvoorbeeld hele romantische en mooie muziek.”

Hoe is je workflow tijdens het opnameproces met Jared Sacks?
“We streven altijd om het te doen in zo min mogelijk takes, maar dat is afhankelijk van de lengte van het stuk. Pictures speel je niet drie keer op een rij. We nemen verschillende takes en als het nodig is een paar reparaties. Als alles opgenomen is, alle materiaal aanwezig is en je weet dat het goed is, dan nemen we vaak nog een fun-take op. Gewoon het concert nog een keer spelen en plezier hebben. Vaak merk je dan dat zo’n opname enorm goed is en daar wordt dan vaak uit gekozen voor de uiteindelijke selectie op de cd. Met een orkest werken is voor zo’n fun-take soms wat moeilijker. Er zijn daar veel mensen en die willen af en toe een pauze. Ik probeer in ieder geval iedereen aan te sporen om dat te doen. Jared zorgt altijd voor een inspirerende en ontspannen sfeer en hij focust altijd op de muziek. Hij wil kippenvel en als dat er is, dan is het goed. Fysiek was de opname van deze cd wel uitputtend, net als het liveconcert daarvan. Elk stuk is fysiek enorm intens om te spelen.”

Jouw vader was ook je leraar en moest je waarschijnlijk beoordelen. Is dat niet moeilijk?
“Op de school waar ik studeerde was het niet noodzakelijk om cijfers te geven na een les. Tijdens het examen geeft een panel de cijfers en niet je leraar. Mijn vader had dus niet de moeilijke taak om mij cijfers te geven. Thuis konden we ons dus concentreren op muziek en werk.”

Je geeft veel concerten. Zie je nou ook een jongere generatie tijdens concerten?
“Er zijn best jongeren. Dat hangt niet zozeer af van het land, maar van de manier hoe de promotie werkt. Marketing is belangrijk en welke doelgroep daarmee wordt bereikt. Bij een serie zondagochtendconcerten die ik geef was het publiek enorm gemixt. Van jong tot oud. In China zag ik, in mijn beleving, geen ouderen. Allerlei toeschouwers met donker haar en geen grijsharigen. Waarschijnlijk was het Spanje waar ik speelde en daar waren veel jongeren. Het is dus heel verschillend. In Duitsland waren dan weer meer ouderen, zeker in de wat kleinere steden. Je ziet vaak dat naarmate men ouder wordt, de belangstelling voor klassieke muziek groeit. Dat zal ook weer gebeuren met de volgende generatie. Veel jongeren komen voor de eerste keer naar een klassiek concert en zeggen dan ook tegen mij dat het hun eerste bezoek is.”

Martha Argerich heeft wel eens gezegd dat ze zich vaak eenzaam voelt op het podium. Rachel Podger vertelde mij dat muziek bovenal gaat om de communicatie met je publiek. Jij bent enorm geconcentreerd tijdens een optreden. Hoe zie jij die communicatie?
“Dat was tijdens de corona zo moeilijk. We speelden voor de camera en dan mis je die live-connectie met het publiek. De communicatie gebeurt op een subconscious niveau. Als ik speel ben ik erg gefocust op mijn werk. De energie van het publiek, dat ze luisteren en hoe ze luisteren, is magisch. Je hebt momenten van de meest zachte kleuren in de muziek en dan is er een volledige stilte in de zaal. Je voelt dan de spanning van het publiek, die synchroniseert met wat er in de muziek gebeurt. Je voelt ook de opwinding en bij sommige muziek ook dat het publiek even ontkoppelt. Soms is het losser, is er humor in de muziek en kan het publiek even lachen of is er applaus. Ik weet niet precies hoe dat werkt, maar zelfs als je publiek maar bestaat uit twee of drie toehoorders, is dat anders dan dat je alleen voor jezelf speelt.”

Als je een tour maakt langs verschillende werelddelen, is dat dan een continue reis of ga je tussendoor terug naar huis?
“Meestal ga ik tussendoor wel terug naar huis als er tijd is. Anders zou ik nooit thuis zijn. Zeker nu in deze herfst is er een uitputtend reisschema. Ik houd er ook van, van reizen en om in verschillende landen te zijn en om verschillende mensen te ontmoeten. Het is ook vermoeiend en de belangrijkste uitdaging is om tijd te vinden om te oefenen. Je bent afhankelijk van reistijden, vervoer en schema’s maar het is belangrijk om nieuw repertoire in te studeren en je voor te bereiden op uitvoeringen. Je hebt elke maand toch drie of vier heel verschillende concerten. Dan houd ik ook nog van het spelen van kamermuziek en dat vraagt ook aandacht.”

Gitariste Ana Vidović vertelde dat als zij een nieuw stuk instudeert, ze het dan speelt voor haar broer en een kleine kring toehoorders. Totdat ze vindt dat de uitvoering van een stuk concertwaardig is. Hoe doe jij dat?
“Het was met het spelen van het Ravel-concert in het Concertgebouw wat minder ideaal, want er was maar een heel korte repetitie. Het was de eerste keer dat ik dat concert speelde. Soms moet je het doen met wat er is, maar het levert dan wel enige stress op. Normaal hoop je op een langere repetitie, waarbij je bijvoorbeeld voor een aantal studenten kunt spelen.”

De Davidsbündler Music Academy in Den Haag. Wat is daarover te vertellen?
“Dat is het kindje van mij en van Nicky (Nicholas Schwartz) en nu twee jaar oud. Het gaat heel goed en we hebben veel geweldige studenten. Mijn ouders helpen daar en we hebben ook een afdeling voor strijkinstrumenten met studenten en docenten. We doen in de vorm van musical enhancement onder andere projecten, masterclasses, kamermuziek en dat samen met een aantal grote artiesten. Er zijn concertuitvoeringen en dat werkt goed. Met een foundation is het altijd een uitdaging om genoeg geld te krijgen. We hebben nu een crowdfundingcampagne online. We willen een groot deel daarvan besteden aan beurzen voor studenten. We hebben dit jaar dertig studenten en veel daarvan zijn internationaal. Met name enkele studenten uit Oekraïne hebben een aanvulling op hun beurs nodig. We hebben geen ondersteuning vanuit de overheid. De studenten groeien enorm in hun vak en spelen al op verschillende podia en doen mee aan verschillende competities. Een student speelde afgelopen zomer op het Chopin-festival in Leiden. Alles wat we doen heeft resultaat en is voor het hogere doel.”

Heb je wel contact met andere grote pianisten?
“Dat hangt ervan af. Iedereen reist separaat, dus het is lastig om elkaar te ontmoeten. Tijdens festivals en concerten van ieder zijn er soms wel ontmoetingen en wat tijd met elkaar.”

Ook enige technische uitwisseling over hoe je een paar maten van Chopin het beste kunt spelen?
“Dat zou inderdaad kunnen. Als de conversatie die richting uit gaat.”

Intrigues of the Darkness – Scriabin, Ravel, De Falla, Mussorgsky
Anna Fedorova, www.annafedorova.com