Integrated System Europe (ISE)
Integrated System Europe (ISE) is geen doorsnee beurs. De gemiddelde consument heeft er wellicht nog nooit van gehoord en echt veel nieuwe producten voor Jan met de pet worden er niet voorgesteld. ISE is dan ook exclusief voor professionals bedoeld, mensen die op een of andere manier aan ‘integratie’ doen. Het soort lui dat beroepsmatig woningen slimmer maakt met domoticasystemen, huizen uitrust met multiroomaudio en machtige thuisbioscopen bouwt die het enkel moeten afleggen tegenover de grote cinemazalen. We hebben het dan over de residentiële markt, maar ISE richt zich eveneens naar firma’s die echt grote projecten op de planning hebben staan. Denk aan een parlement voorzien van een systeem om te stemmen, een hotel volledig uitrusten met een entertainmentsysteem per kamer of de volledige audio-mixing en -weergave van een festival verzorgen. Dat zijn best heel uiteenlopende zaken, wat ISE heel divers en zeer boeiend maakt. Het is ongemeen interessant om een 15.3.10 DTS:X Pro-demostratie door pakweg Trinnov mee te maken en dan een paar meter verder een gigantische scherm dat thuishoort in een voetbalstadium te aanschouwen. Bij dat laatste is een zonnebril vanwege de enorme lichtintensiteit echt geen overbodigheid, dat kunnen we je nu al vertellen.
Over de megagrote schermen gaan we verder niet uitweiden, want hoeveel van onze lezers gaan een scherm groter dan hun woning nodig hebben? Maar we vermelden wel graag de nieuwste versie van The Wall van Samsung, een display op basis van microLED-technologie die nu beschikbaar is met een diagonaal van 583 inch. We hebben het voor u berekend: dat is net geen 15 meter van hoek naar tegenoverliggende hoek. Op zo’n formaat is die 8K-resolutie zeker geen overbodigheid.
Smarthome
Smarthome in de breedste betekenis van het woord is een belangrijke pijler voor de ISE-beurs. Maar dan wel bijna compleet gericht op de professionele sector. Slimme toestellen die consumenten in de Mediamarkt kunnen oppikken kom je in de RAI zelden tegen, al zie je wel dat pro’s gretig gebruikmaken van consumentenproducten zoals Philips Hue, Sonos-speakers of Google Nest Hubs om hun eigen aanbod te vervolledigen. “Waarom iets zelf ontwikkelen als het reeds bestaat en goed werkt?”, luidt het dan.
Belangrijk bij het overschouwen van smarthome en AV op ISE is te realiseren dat deze beurs van mondiaal belang is geworden. Dat houdt in dat je er zaken tegenkomt die bij ons eerder zeldzaam worden toegepast maar elders ter wereld wel relevanter zijn. Je huis uitrusten met een AV-systeem bijvoorbeeld, is iets dat veel vaker gebeurd in Noord-Amerika dan in West-Europa. Dat verklaart waarom je pakweg Google ook op ISE ontmoet. Bij ons richten technologieën zoals Google Assistant zich rechtstreeks op de consument, in de V.S. en elders zoekt Google steeds meer aansluiting bij installateurs. Zij bouwen immers de smarthomes waar al dan niet compatibiliteit met het Google Assistant-platform voorzien wordt. Professionals staan daar van hun kant niet afkerig tegenover, want door een koppeling met Google (of Amazon en Apple) te leggen kunnen ze makkelijk spraakbediening aanbieden. Die technologie zelf ontwikkelen is heel duur.
Op vlak van smarthome en domotica waren de stands van de grote namen uit die wereld alweer drukbezocht. KNX bijvoorbeeld, nam bijvoorbeeld heel veel ruimte in, gewijd aan tientallen partners. Ook rivaal Crestron was zoals altijd heel present, onder meer met de aankondiging dat Home-platform nu veel meer koppelingen krijgt naar andere diensten (zoals Netflix) en ecosystemen (zoals Apple en hun Apple TV). Dat is allemaal belangrijk, want het platform met de meeste partners en breedste compatibiliteit is diegene die de consument die investeert in een smarthome de grootste flexibiliteit schenkt.
Slimme projectors
Op beeldvlak was het grote nieuws misschien wel de beslissing van LG om last-minute af te haken. De Koreanen deden dat meteen ook voor Mobile World Congres, uit vrees voor de verspreiding van het coronavirus. Aangezien LG op ISE altijd present was met een grote stand met een machtige OLED-demonstratie, naast vele B2B-displays, was dat toch wel een grote stap. De meeste andere merken kwamen wel naar ISE. Dit in tegenstelling tot MWC, dat vanaf de vele annuleringen uiteindelijk besloot de stekker er uit te trekken.
Zoals je zou verwachten lag de focus op ISE bijna helemaal op zakelijke toepassingen. Smartboards voor onderwijsinstellingen, displays voor winkels, tv-platforms voor hotels, projectors voor grote en kleine bioscopen, die soort zaken. Bij ViewSonic viel ons oog wel op iets interessant: Smart 4K LED Projectors. Het zijn compacte 4K LED-projectors voor thuisbioscopen (met een helderheid tot 2.900 lumen) met ingebouwde speakers van Harman Kardon en ingebakken streamingopties. De ViewSonic X-projectors zijn ook compatibel met Google Assistant.
AV-merken zoeken pro’s
Vorig jaar op ISE al duidelijk en enkel nog maar sterker aanwezig op editie 2020: audiofabrikanten die voorheen vooral losse hifi-producten aanboden willen echt de custom install-markt veroveren. Er wordt echt gezocht naar een manier om over te steken van het ene segment naar het andere.
Luidsprekerfabrikanten, zoals ELAC, Focal, PMC en Sonus faber, etaleerden op ISE daarom vooral inbouwproducten. De prijs voor de machtigste inbouwluidspreker mag wat ons betreft naar Paradigm, met hun 17.000-dollar kostende, manshoge Statement 40XW-speaker met 16 AMT-tweeters onder elkaar.
Ook interessant bij Paradigm vonden we de built-to-order passieve soundbar, waardoor je altijd een geluidsbalk hebt die perfect past bij je scherm. Innovatief is Dynaudio’s Sub RCC, een compacte in-wall subwoofer die ingebouwd heel groot is maar waarvan je enkel een klein rooster op je muur ziet. En we verstaan eerlijk gezegd niet waarom niemand eerder op het idee van Triangle’s AIO PRO I7 kwam: een inbouwspeaker met ingebouwde streaming. Gedaan met complexe bedrading, voorzie deze luidspreker van stroom en je kunt hem bedienen via een app.
Nog een mooi voorbeeld van de crossover-trend waren de merken van de Lenbrook-groep, die wij vooral kennen vanwege NAD en Bluesound. Het eerste had al mooie CI-apparaten, het tweede merk zette vorig jaar al stappen in die richting. Dit jaar pakte de groep in de RAI uit met een heel mooie stand, waarbij ze sterk inzetten op professionele Bluesound-toestellen die toelaten om multiroom-audio vanuit een rack aan te bieden. Deze pro-producten zijn helemaal compatibel met de consumententoestellen, zodat je inbouw en losse apparaten vlot kunt combineren.
En dat is eigenlijk ook wel een heersende trend in het CI-landschap. Veel fabrikanten zijn overtuigd dat de toekomst ligt in ‘gemengde’ AV-installaties, met inbouw in veel kamers maar ook losse AV in – pakweg – de woonkamer of de eetkamer. Een eerste stap is al zorgen dat je hifi-apparaten samenwerken met domoticasystemen. Zo introduceert Naim Control4-aansturing voor zijn Mu-so-speakers, Uniti-versterkers en netwerkspelers. Een volgende stap is het introduceren van audioapparaten die in een rack passen. Monitor Audio trok onze aandacht met de IMS-4, een muziekstreamer met vier zones die goed past bij andere inbouwversterkers van het merk. Maar wat het helemaal opmerkelijk maakt is het streamingplatform: BluOS. Monitor Audio heeft immers een overeenkomst met Lenbrook gesloten, zodat je deze streamer kunt gebruiken samen met toestellen van Bluesound, NAD en Dali. Een slimme zet voor alle partijen, denken we, want het BluOS-ecosysteem kan enkel maar sterker worden door te verruimen.
Een verrassende aanwezigheid op ISE vonden we trouwens Devialet. Het Franse luxemerk brengt immers een CI-versie van de Phantom Reactor uit, met aangepaste connectoren en zonder touchknoppen. Ideaal om je horecazaak uit te rusten met een spraakmakend geluidssysteem dat ook goed klinkt, klonk de uitleg op de stand. Devialet toonde ook een opvallende 5.0-opstelling bestaande uit vijf Phantom Reactors, weliswaar met een Marantz-voorversterker om het surroundgeluid te decoderen.
Ook voor de consument
Hier en daar op de stands zagen we wel interessante zaken qua losse hifi en surround. Zo toonde ELAC hun nieuwe Debut Reference-reeks, een lijn betaalbare speakers die verder bouwen op de bejubelde Debut-speakers. Naast ingrepen op vlak van geluid, valt vooral een veel mooier Scandinavisch design op. De Duitser hebben trouwens een reeks interessante CI-producten die volgens ons ook de typische FWD-lezer zouden aanspreken. Zoals een Dolby Digital-compatibele driekanaalsversterker die je achter je tv kunt plaatsen en die – bijvoorbeeld – ELAC’s muurspeakers kan aansturen.
Bij NAD was de preview van de M33 de grote blikvanger. Deze supergeïntegreerde versterker is de grote, audiofielere tegenhanger van de door EISA bekroonde M10. Sommige elementen zijn hetzelfde, zoals het grote aanraakscherm, Dirac en BluOS-integratie. Maar helemaal nieuw is het versterkergedeelte. Écht nieuw, want dit is het eerste Purify-design die mede door Belgische elektronicagoeroe Bruno Putzeys ontworpen werd – de gerespecteerde ontwerper achter Ncore-versterking, Mola Mola en de Kii Audio-speakers. Thuisbioscoopfans kunnen dan weer uitkijken naar de T 778 AV-receiver, een negenkanaals vlaggenschip.
De gecombineerde McIntosh-Sonus faber-stand stond in teken van de fraaie, unieke inbouwspeakers van SF en een reeks knappe McIntosh-apparaten voor de veeleisende cinemaliefhebber. De Amerikanen worden vaak gezien als toppers qua stereoweergave, maar op ISE toonden ze dat ze ook op vlak van meerkanaalsgeluid sterk uit de hoek kunnen komen. En even verder je kon de verfijnde Sonus faber Gravis III-subwoofer bewonderen, een sub met lange slag die via een app kan getuned worden. Over machtig gesproken: McIntosh presenteerde op ISE de 901, een hybride buizen/transistor dual mono-eindtrap (300 + 600 Watt!).
Bij Monitor Audio kregen we achter gesloten deuren al een preview van de nieuwe Bronze-familie. Veel mogen we je er niet over vertellen, maar deze budgetlijn belooft in zijn nieuwste iteratie heel sterk uit de hoek te komen. Ook de afwerking staat weer op een hoger niveau. Er komt ook iets spannend aan bij de Britten, maar daar mogen we al helemaal niets over vertellen. Afspraak op High End München.
Zoals je zou verwachten had Dali veel te vertellen over zijn CI-speakers die onder de naam Phantom op de markt zijn gebracht. Intrigerend vonden we een prototype van een plafondspeaker waarvan je de hoek van de tweeter kon aanpassen. De Denen trokken echter ook volop de hifi-kaart, want in Amsterdam was er veel ruimte voorzien om de nieuwe Rubicon 2C en 6C te tonen. Een test van deze grote actieve luidsprekers met BluOS-streaming en met bakken premiumuitstraling lees je verderop in dit magazine.
Lyngdorf is een merk dat al veel hifi-liefhebbers heeft weten te overtuigen, onder meer vanwege de ingebouwde RoomPerfect-functie om de klank te optimaliseren voor de kamer. Op ISE zorgde het Deense merk voor wat ophef met de introductie van de TDAI 1120, een compactere en goedkopere versie van hun versterkers – maar wel met alle features van zijn duurdere broers, incluis veel streamingopties. Alles zit er eigenlijk op en aan. En het prijskaartje zal scherp zijn, hoorden we.
Een grote aanwezigheid
Naast de stand van de Harman Luxury Group kon je dit jaar echt niet kijken. Verrassend? Niet echt, want deze groep omvat veel grote namen uit de audiowereld. JBL Synthesis – een afgeleide van het JBL Pro-merk dat zeer groot is – pronkte er met de gloednieuwe HDI-lijn, zeer betaalbare speakers met een compression driver die in een HDI-waveguide ingebed is. Het is een volledige familie incluis subwoofer en centerspeaker, wat gegeven JBL Pro’s focus op bioscopen en enorme erfgoed op dit vlak helemaal niet verbaasd. Trouwens, ben je ook een fan van de knappe L100 Classic retrospeaker maar vind je hem te groot?
Op ISE konden we een eerste blik werpen op de L82 Classic, een compactere versie van deze speaker die even iconisch als dynamisch is. Op de Harman-stand stonden trouwens ook de nieuwe Arcam HDA AV-receivers te pronken (een review van de AVR20 lees je verderop in dit nummer) en nieuwe toestellen van Lexicon, zoals de SDR-35 met klasse G-versterking en Logic 16-ondersteuning. Onder de motorkap is er wel wat verwantschap tussen de Arcams en Lexicons, maar die laatste komen met nog bijkomende features voor CI-situaties, zoals XRL-outputs en Dante-compatibiliteit.
De synthese van al die merken leverde op ISE in elk geval iets mooi op: een 7.4.4-thuisbioscoopdemonstratie die een van de beste op de show was, met meeslepende fragmenten uit ‘A star was born’ en ‘Ford v Ferrari’. Tussen alle drukte op de beursvloer door was het hier even écht genieten.
ISE 2021
Na vele jaren in de RAI te Amsterdam te hebben plaatsgevonden, verhuist ISE naar een nieuwe locatie. Het is meteen een grote verplaatsing. De organisaties achter ISE (CEDIA en AVIXA) zochten een grotere en flexibelere locatie en vonden die in de hypermoderne Fira de Barcelona. Voor de meeste journalisten is dat geen onbekende bestemming. Eind februari vindt daar traditiegetrouw het Mobile World Congres plaats – al is dat dit jaar niet gebeurd vanwege de vele afzeggingen ten gevolge van het coronavirus. Dat betekent dat in 2021 dezelfde locatie heel kort achter elkaar het toneel wordt voor twee kolossale evenementen.
Dante
Dante is een protocol om audio te verdelen over (bestaande) ethernetkabels. Vorig jaar was er al veel rond te doen, dit jaar viel de naam Dante nog vaker. Het is zonder twijfel een pro-technologie en wordt ook bijvoorbeeld bij evenementen gebruikt. Maar Dante is zo goed in het doorsturen van audio met minimale lag dat het ook voor thuis interessant wordt. Zo zagen we bijvoorbeeld bij nieuwe Lexicon-receivers Dante-compatibiliteit opduiken. In de CI-sector lijkt de opmars van de technologie in elk geval niet te stuiten.
Reacties (0)