10 stappenplan: maak een mooie documentaire (deel 2)

Wet

De belangrijkste ‘Wet van Pieter Reintjes’ is: begin pas aan de stappen 6-10 als je idee en je synopsis zijn afgerond! Elke wijziging in de tweede fase die tot een herziening van het idee of synopsis leidt, zorgt voor herschrijven en herzien van productionele documenten. Vaak ook de planning! Dat zorgt voor een enorme vertraging en problemen. Natuurlijk mag je altijd zaken wijzigen, maar realiseer je wat de consequenties zijn als je al ver in je productieproces bent.
Hier zijn de stappen 6 tot en met 10.

Stap 6: Script/treatment schrijven

Deze stap is de meest belangrijke stap. Alle informatie uit je synopsis, de locaties die je hebt bedacht, de stijl van filmen etc. komen samen in je script. Ook voor een documentaire kun je een script schrijven. Je weet alleen niet hoe de dialogen en gesprekken precies zullen gaan verlopen. Daarom is een ‘treatment’ een beter hulpmiddel. Dat is een script, maar dan zonder dialogen. In je treatment kun je wel beschrijven waarover het gesprek of uitingen van de hoofdpersoon moeten gaan.
Waar het om gaat, is dat je beelden in je hoofd vormt en die opschrijft: wat gaat jouw kijker straks zien en horen? En… in welke volgorde? Met het treatment bouw je de structuur van je film op!

Stap 7: Productie-inhoudelijke aspecten

Eén van de vervolgstappen na de synopsis is het verder uitwerken van de inhoud. In een script/treatment beschrijf je de scènes in woorden, maar andere hulpmiddelen voor de inhoud zijn er ook. Hulpmiddelen die je helpen met de verbeelding, zoals een shotlist, een storyboard e.d.
Met een storyboard bijvoorbeeld teken je de scènes, zodat anderen kunnen zien hoe de beelden eruit gaan zien. Het is verstandig van tevoren over de beelden na te denken en er een vorm aan te geven. Wie dat pas doet op het moment dat hij gaat filmen, kan veel kostbare tijd verliezen aan het maken van keuzes ter plekke. Maak die keuzes vooraf.
Een locatielijst opstellen is ook belangrijk. Dan weet je gewoon al van tevoren op welke plaatsen je gaat/wilt filmen en of dat allemaal lukt, gelet op licht, ruimte, vergunningen etc. Maak foto’s van de locaties en deel deze met de crew.

Stap 8: Productie praktisch

Voordat je gaat filmen, dien je veel praktische zaken te regelen. Dit zijn de belangrijkste:

• De crew: met alle medewerkers afspraken maken, van cameraman tot en met de props.
• De cast: met alle hoofdpersonen afspraken maken, waarbij zij tekenen voor gebruik van de beelden.
• De catering: belangrijkste bij de opnamen is een geode catering. Neem pauzes!
• De kosten/baten: altijd belangrijk, ook voor sponsoren.
• Sponsors zoeken en afspraken maken: wat krijgen zij ervoor terug?
• Visagie.
• Locatievergunningen.
• Props: alle attributen regelen.
• Figuranten. Misschien wil je een opname extra mooi maken en heb je figuranten nodig.
• Productie/opname-leiding (+ script-boy/girl).
• Hardware (licht/geluid/camera/drone/rails etc.).

Maak goede afspraken met iedereen en deel al deze documenten met je team. Goede communicatie is essentieel. Dan weet iedereen wat er gaat en moet gebeuren.
Ga er daarbij vanuit dat je nog tegen heel veel praktische problemen gaat aanlopen. Dat maakt het soms heel spannend; blijf altijd rustig, maak geen ruzie en zoek samen naar alternatieven.

Stap 9: Planning maken

In de planning komt alles samen qua organisatie. Een planning is een overzicht van wie wat doet, hoe en wanneer en met welke hulpmiddelen. In de planning staan je draaidagen, wie daarvoor nodig zijn (crew en hoofdpersonen), welke spullen (camera en rails) en hoe (rails vervoeren met vrachtwagen bijvoorbeeld en wie er dan rijdt). De planning is het ultieme actieplan: alle activiteiten in de juiste volgorde.

Kijktip

Een mooi voorbeeld van een storyboard is de making of van de film The Fast & Furious (deel 1). De (actie)scènes zijn allemaal eerst getekend; in dit voorbeeld zie je de beelden van het storyboard en van de uiteindelijke film tegelijk: http://bit.ly/2uDQNoW

Tip

Zoek op internet naar ‘planning maken in Excel’ en je vindt vele voorbeelden en tips.

Geheim van een goede documentaire

Wat is het geheim van een goede documentaire?

• Is gemaakt vanuit echte en oprechte belangstelling voor het onderwerp;
• Is informatief, objectief/subjectief;
• Is gemaakt sámen met de hoofdrolspeler(s);
• Is gemaakt vanuit vertrouwen in elkaar;
• Is bevlogen en goed voorbereid!

Bedenk altijd: het gaat om BEELD!
De 4 B’s:
Bevlogenheid,
Betrokkenheid,
voorBereiding en verBeelding

Stap 10: Filmen, monteren, spotten en afmonteren

De belangrijkste wet tijdens de opnamen is dat de regisseur de baas is. Er mag maar één persoon de kapitein op het schip zijn. Ter plekke beslist hij/zij! Gaan dingen fout (en dat is altijd zo), dan kun je dat later evalueren. Uiteraard mag een regisseur zich niet als een dictator gedragen. Bij problemen zal hij zich moeten laten adviseren en kijkt hij samen met zijn team naar mogelijke oplossingen. Maar hij neemt de eindbeslissing.
Denk na het opnemen aan de volgende zaken:

• Opgenomen materiaal backuppen en wel op dezelfde dag van opname. Kan in de cloud, kan op externe harde schijven. Sla de gegevens in aparte ruimten op (bijvoorbeeld in verschillende huizen.)
• Ga spotten en administreer alles zo goed mogelijk.
• Monteer eerst zo veel mogelijk volgens het script en ga daarna pas schuiven met beelden als je andere (creatievere) ideeën krijgt.
• Beoordeel de ruwe versie met je hele team, noteer de opmerkingen. Regie bepaalt wat er uiteindelijk wijzigt.

En is je documentaire eindelijk af, organiseer dan een spetterende première met iedereen erbij!
Veel plezier!

Voorbeeld treatment van ‘IJskonijn’

Definitie: “Een treatment is een uitvoerige en gedetailleerde beschrijving van de inhoud en het verloop van een speelfilm of audiovisuele productie. Een treatment wordt steeds in proza geschreven, zonder dialogen en in de tegenwoordige tijd. In Nederland wordt ook wel gesproken van een scenische synopsis.” (Bron: Wikipedia.)

IJSKONIJN
De synopsis van deze documentaire vindt u in DM 116, p. 54. In het treatment geef je aan waar het zich afspeelt (INT/EXT is binnen/buiten) en op welk tijdstip van de dag. Iedere nieuwe scène (verandering van plaats of tijd) krijgt een nieuw nummer.

01 INT Badkamer huis Joop DAY
Joop in de badkamer en bezig met opstarten van de dag. Bijvoorbeeld das strikken.
Hij is gespannen en geeft aan dat dit voor hem een belangrijke dag is.

02 INT Eetkamer huis Joop DAY
Janneke, de vrouw van Joop, ziet het niet zitten. Joop is haar Joop niet meer, vertelt ze en ook wat de consequenties zijn voor het gezin.

03 INT Huiskamer Joop DAY
Joop is klaar voor de dag. Grijpt papieren, levert eventueel commentaar daarop, gaat om op pad gaan. Grote hoeveelheid papier gaat mee.

04 INT Gemeentehuis burgemeester DAY
Burgemeester vertelt over het ontstaan van de problemen toen de vergunning werd geweigerd en de ijsboerderij bleef doorgaan met verkoop op terras.

05 EXT Rand terrein ijsboerderij / grens DAY
Henk Janssen van de buurtbewoners laat het terrein zien, objectief waar het is en waar de buurt gesitueerd is.

06 INT Auto Joop DAY
Joop gaat in op de consequenties van de Raad van State: als hij verliest is hij failliet.
Etc.

Pieter Reintjes