Een van de vragen die we het vaakst horen is: hoe groot mag of moet mijn nieuwe televisie zijn? Het antwoord hangt af van verschillende factoren, waaronder de kijkafstand. Schermformaat en kijkafstand zijn onderling gerelateerd. Hoe zit dat precies in elkaar?
Geen regels, eerder richtlijnen
Laten we het maar meteen zeggen: er is geen eenduidig correcte kijkafstand, en omgekeerd is er voor jouw woonkamer waar je op een bepaalde afstand van het scherm zit ook geen eenduidig correct schermformaat. De juiste opstelling hangt af van een aantal factoren. Wat je kijkt en welke beleving je zoekt, de kwaliteit van je beeldmateriaal, maar ook wat je nog esthetisch verantwoord vindt, het speelt allemaal een rol. Zijn er dan geen standaarden? Neen, niet echt. Hou er dus rekening mee, dit zijn allemaal richtlijnen.
Kijkafstand en schermformaat: de theorie
De belangrijkste objectieve factor in je beslissing is de verhouding tussen schermformaat en kijkafstand. Die relatie drukken we meestal uit in de vorm van een hoek, namelijk de horizontale kijkhoek. Dat is de hoek die gevormd wordt door de lijnen vanuit de kijkpositie naar de linkerzijde en de rechterzijde van het scherm. Hoe verder je zit, hoe groter het scherm moet zijn om nog dezelfde kijkhoek te creëren, en omgekeerd.
Voor de kijkhoek in bioscopen bestaan er richtlijnen. De SMPTE (Society for Motion Picture and Television Engineers) adviseert een minimale kijkhoek van 30°. THX geeft een aanbevolen minimum van 36°, al aanvaarden ze 26° als absoluut minimum. Vermits dat minima zijn, is dat de kijkhoek achteraan in de zaal. Vooraan kan de kijkhoek oplopen tot 60°!
Alhoewel er geen specifieke SMPTE richtlijnen zijn voor de woonkamer, kunnen we 30° wel als uitgangpunt nemen. THX adviseert zelfs 40°.
Kijkafstand en scherptezicht
Vaak wordt ook het Snellen scherptezicht aangehaald als basis voor een richtlijn. Wie bij de oogarts 20/20 scoort kan details onderscheiden van 1 arcminuut (een 60e van een graad). Voor een Full HD scherm (1.920 x 1.080 pixels) betekent dat dat het scherm een horizontale kijkhoek van 31,2° mag vullen. Maar is dat een minimum of een maximum? Enerzijds kan je stellen dat wie dichter zit, en dus een grotere kijkhoek ervaart, het risico loopt om individueel pixeldetail te zien. Dat wil je natuurlijk vermijden. Anderzijds kan je stellen dat wie verder zit, niet meer alle detail kan zien en dus eigenlijk te ver zit. Alhoewel, er is ruim voldoende wetenschappelijk onderzoek om te stellen dat het Snellen scherptezicht eerder een ondergrens is. We zien dus meer detail dan deze richtlijn aangeeft en kunnen dan ook verder zitten en nog steeds alles zien. De SMPTE houdt bijvoorbeeld een scherptezicht van 0,5 arcminuut aan als richtlijn. Dat betekent dat we op een Full HD scherm dat een kijkhoek van nauwelijks 15,9° vult, nog steeds alle detail zien.
Kijkafstand en schermformaat: de praktijk
Tot zover de theorie. Omdat het niet erg handig is om in de woonkamer met een gradenboog aan de slag te gaan, gaan we op zoek naar iets praktischere uitdrukking. Met wat driehoeksmeetkunde, en in de veronderstelling dat je een 16:9 scherm gebruikt, kunnen we die aanbevolen kijkhoeken uitdrukken als een verhouding tussen de kijkafstand en schermdiagonaal (allebei gemeten in cm). De schermdiagonaal vind je in alle specificaties terug. En mocht die enkel in inch beschikbaar zijn, dan vermenigvuldig je dat getal gewoon met 2,54 om de schermdiagonaal in cm te berekenen (een 40 inch tv heeft een schermdiagonaal van 40 x 2,54 = 101,6 cm).
In de onderstaande tabel vind je de kijkhoek, de overeenkomstige verhouding tussen kijkafstand en schermdiagonaal, en een opmerking met de herkomst van die maat.
| Kijkhoek (°) | Kijkafstand / schermdiagonaal | Opmerkingen |
| 15,9 | 3,12 | Full HD detail zichtbaar bij 0,5 arcmin scherptezicht |
| 20 | 2,47 | ~2,5x diagonaal |
| 21,1 | 2,34 | HD 720 detail zichtbaar bij 1,0 arcmin scherptezicht |
| 30 | 1,63 | SMPTE aanbeveling |
| 31,2 | 1,56 | Full HD detail zichtbaar bij 1,0 arcmin scherptezicht |
| 32,5 | 1,50 | ~1,5x diagonaal |
| 40 | 1,20 | THX aanbeveling |
Vuistregels voor de kijkafstand en schermformaat
Op basis van bovenstaande tabel kunnen we nu praktische regels afleiden.
Wanneer zit je te dicht? Uit de theorie weten we dat we bij een kijkafstand van ongeveer 1,5x de schermdiagonaal alle Full HD pixeldetail kunnen zien als we rekenen met een scherptezicht van 1 arcminuut. Zit je dichter dan kan je vrijwel zeker pixeldetail onderscheiden. De THX-richtlijn (1,2x schermdiagonaal) lijkt voor een Full HD-scherm dan ook te agressief.
Als richtlijn voor de dichtste afstand geven we daarom 1,5x de schermdiagonaal.
Wanneer zit je te ver van de televisie? Bij een scherptezicht van 0,5 arcminuut (zoals gebruikt door de SMPTE) kan je Full HD detail niet meer onderscheiden als je op 3,12x de schermdiagonaal zit. Dat vinden we vrij ver, je kijkhoek is dan nog nauwelijks 16°. Van een spannende, meeslepende beleving is dan geen sprake meer. Kijk je naar de meer conservatieve 1 arcminuut scherptezicht, dan blijkt dat je op 2,34x de schermdiagonaal alle HD (1.280 x 720) detail kunt zien. Zit je dichter dan moet je net naar Full HD overschakelen om zichtbaar pixeldetail te vermijden. Dat lijkt dan ook een goede grens.
Als richtlijn voor een zinvolle verste kijkafstand geven we daarom 2,5x de schermdiagonaal. Zo heb je toch nog een kijkhoek van ongeveer 20°.
Voor Full HD komen we dus op de volgende aanbevelingen uit:
| Minimale kijkafstand (in cm) | 1,5x schermdiagonaal (in cm) |
| Maximale kijkafstand (in cm) | 2,5x schermdiagonaal (in cm) |
Of omgekeerd:
| Minimale schermdiagonaal (in cm) | kijkafstand (in cm) / 2,5 |
| Maximale schermdiagonaal (in cm) | kijkafstand (in cm) / 1,5 |
Andere factoren
We zeiden het al, ook andere factoren spelen mee in de beslissing welk schermformaat of welke kijkafstand ideaal is.
Zo heeft de kijkhoek een erg grote impact op onze kijkervaring. Naarmate het beeld een groter deel van je gezichtsveld vult, voel je je meer ondergedompeld in het gebeuren. Ben je een film- en/of sportfanaat en wil je het meest meeslepende beeld, dan schuif je best op in de richting van de dichtste kijkafstand (of een groter scherm). Voor ontspannen kijken, bijvoorbeeld nieuws, soaps en praatprogramma’s kan je verder naar achter schuiven (of een kleiner scherm).
Je mag uiteraard verder zitten dan ons aanbevolen maximum, maar dan haal je geen optimaal nut uit je Full HD televisie. We raden wel af om verder te zitten dan 3,5x de schermdiagonaal. Op die afstand kan je zelfs naar SD-beeldmateriaal kijken zonder verschil te zien met HD.
De kwaliteit van je beeldmateriaal speelt ook een rol, al heb je daar uiteraard niet altijd controle over. Live tv uitzendingen van minder populaire zenders zijn soms wat slechter van kwaliteit, en dat valt uiteraard harder op wanneer je dichter zit of op een groter scherm kijkt. Dvd is in essentie maar SD-beeldkwaliteit, en zal er nooit zo goed uitzien als een Blu-ray.
Hou bij de aankoop ook rekening met andere factoren, zoals het uitzicht in de woonkamer, en bedenk dat televisies in een toonzaal altijd klein lijken. Dat is omdat de toonzaal veel groter is dan je woonkamer.
Hou er tot slot ook rekening mee dat je de kijkafstand zelf aangenaam moet vinden, ongeacht wat onze aanbevelingen zeggen.
Meer informatie
Meer informatie, verkoopadviezen en tips over home cinema systemen, lcd-tv’s, oled-tv’s, receivers, luidsprekers, digitale televisie en streaming technieken vind je in onze uitgebreide tips en advies sectie.
Reacties (20)