Review: Thales TTT-Compact II – Met Thales Back to Basics

De huidige markt is erg duaal. Enerzijds gaat het in deze wereld niet altijd meer alleen over topprestaties. In vrijwel elke productcategorie moet een overdosis aan marketinggeweld de consument vertellen dat producten enorm goed zijn. De realiteit is dat er enorm bezuinigd wordt op materialen, productiemethoden, arbeid en kwaliteitscontrole. Het moet allemaal goedkoper. Levensduur en kwaliteit gaan achteruit, maar de marketing beweert het tegenovergestelde. Daarnaast gaat het over toeters en bellen en moeten producten ware eyecatchers zijn.

Je luistert naar muziek

Anderzijds zijn er nog producten die een focus hebben op de hoofdfunctionaliteit en aan hoge kwaliteitsstandaarden voldoen. Vaak cost-no-object met een hoger prijskaartje. Er is iets voor te zeggen dat een product een focus zou moeten hebben op de hoofdfunctionaliteit. Een auto moet in eerste instantie goed rijden. Een audioproduct moet een uitmuntende geluidskwaliteit bieden. Wat er aan toegevoegd is aan toeters en bellen en buitensporig luxe vormgeving, gaat meestal ten koste van de hoofdfunctionaliteit, omdat fabrikanten een product altijd voor een bepaald prijspunt ontwikkelen. Het toevoegen van een app, displays, een flashy behuizing en draadloosheid laten dan minder budget over voor de pure geluidskwaliteit. Aan de andere kant zie je ook weer dat betaalbaarder producten, door slimme technologie, vaak een verrassende geluidskwaliteit bieden. Al die toegevoegde functionaliteiten kunnen soms handig of leuk zijn, maar in principe luister je naar muziek. Het aardige is dat je als consument altijd een keuze hebt, afhankelijk van je prioriteiten.

Prijs zegt niet heel veel

De kwaliteit van veel platenspelers is gemiddeld minder dan wat bekend is uit de vijftiger tot en met tachtiger jaren. Niet dat er in die tijd alleen maar goede spelers werden gemaakt, maar de betere vintage modellen kunnen nog steeds wedijveren met huidige producten. We kennen al geruime tijd de platenspeler die bestaat uit een plankje MDF en een speelgoedmotortje uit China. Vergelijk dat eens met een Thorens, Technics, Sony of Dual van vroeger. Die moderne en eenvoudige spelers klinken vaak goed en hebben een zeer belangrijke functie bij de popularisering van vinyl. De betaalbaarheid valt vooral goed bij jongeren, die momenteel zeer veel vinyl kopen en verzamelen. Wie dan later een goede baan heeft en enthousiast geworden is voor analoge weergave kan dan upgraden. De huidige markt biedt daarnaast kostbaarder draaitafels met vaak flinke prijskaartjes. Bedenk dat een veel duurdere platenspeler niet noodzakelijkerwijs beter klinkt. Soms komt een vintage speler of zo’n modern plankje gewoon verder.

Huberís HiFiction AG

Mischa Huber is een Zwitserse horlogemaker en ontwerper van de Thales Simplicity II – toonarm. Het bedrijf bouwt ook de Thales TTT-Compact II – draaitafel. EMT is eveneens bekend. Het bedrijf bouwde studiodraaitafels, toonarmen en cartridges voor de professionele markt. Bekend is de EMT 927, volgens velen de beste draaitafel die ooit is gebouwd. Nadat de markt voor professionele draaitafels tot stilstand kwam bouwde EMT nog toonarmen en cartridges. In 2009 nam Huber EMT over en HiFiction bouwt nu de EMT- cartridges en toonarmen. In 2022 kwam Huber met de EMT 928II-draaitafel, de eerste EMT-platenspeler die bedoeld is voor de consumentenmarkt. Daarnaast bouwt HiFiction ook de X-quisite cartridges, de Goldenberg cartridges en de Thales Magnifier, zijnde een referentie phonoversterker. Dat laatste doen ze samen met Stellavox, een van de gerenommeerde Zwitserse bedrijven op het gebied van audio. Stellavox ontwikkelt momenteel nog steeds audio-apparatuur, zoals de L10-module voor gebruikers van de TD9-taperecorder en een moderne mengtafel (WB10). Al deze producten hebben de bekende en compromisloze Zwitserse kwaliteit, die ook bekend is in de wereld van de haute horlogerie.

Package

Eerder sierde de voorloper van de huidige Thales TTT-Compact II de luisterruimte. Spartaanser dan deze TTT-Compact II kun je het niet krijgen. Form follows function. Er is geen enkele knipoog naar moderniteiten en trends, zoals bij een platenspeler met bluetooth of wifi. Zoiets zet de hele essentie van analoog geluid zwaar op de tocht. De TTT-Compact is gebouwd uit een zwaar chassis van aluminium en heeft een aluminium plateau met aandrukgewicht. De footprint is minimaal. Lagers en de mechanica voor de snaaraandrijving zijn van Zwitserse topkwaliteit. Er zijn twee snelheden met elektronische stabilisatie. De draaitafel speelt ongeveer negen uur op een ingebouwde accu, met bijgeleverde lader. Bij de levering hoort de Thales Simplicity II – toonarm. Ook aanwezig is de Goldenberg Maestro cartridge, het topmodel uit de reeks. Alles komt met documentatie en een uitgebreide toolkit met mallen en gereedschap.

No-nonsense

De Thales Simplicity II – toonarm is in de uitvoering uniek, maar gebaseerd op een ouder idee. Het is een pivot-type dat de plaat tangetiaal aftast. Thorens had zo’n arm in de vijftiger jaren. (De BJ Super 90 van de Engelse fabrikant Burne-Jones). Mischa Huber heeft daar, als voormalig horlogemaker en mechanisch engineer, een compacte en elegante versie van gemaakt. Thiele uit Duitsland heeft ook een vergelijkbare arm in de vorm van de TT01. De Goldenberg Maestro beschikt over een diamant op een cantilever van saffier. De TTT-Compact met de Thales Simplicity II – toonarm is feitelijk een cost-no-object product. Gewoon no-nonsense en alles staat alleen maar in het licht van de hoogste geluidskwaliteit. Hoewel superieur gebouwd en van de allerbeste Zwitserse kwaliteit is het geen eyecatcher. Het is een draaitafel die past in het rijtje van producten dat een zeer hoog niveau van mechanical engineering kent. Denk onder andere aan SME, EMT, Pluto en TechDas. Voor wie liever naar geluid kijkt en luisteren minder belangrijk vindt, is de markt verzadigd met exotische bling-bling platenspelers. Geen waardeoordeel hierbij. Je moet doen waar je gelukkig van wordt.

Geen plug & play

Dit Thales pretpakket is niet geschikt voor beginners of muziekliefhebbers met twee linkerhanden. Uw auteur volgde een online cursus micro-chirurgie alvorens de draaitafel op te gaan bouwen. Het is niet nodig om te overdrijven maar het klusje vergt een vaste hand, een beetje geduld en enige motorische vaardigheden. Voor de meeste consumenten lijkt het verstandig om deze draaitafel op te laten bouwen en vooral in te laten regelen door een gekwalificeerde dealer. De specifieke uitdagingen lagen in de bevestiging van de cartridge en het inregelen van de arm. De Goldenberg kwam zonder beschermkapje. De bevestigingsprocedure biedt een licht verhoogd risico op een niet heel muzikale afloop. In vroegere jaren is er hier wel eens een cartridge gelanceerd, die vloog anderhalve meter door het luchtruim, met een landing die de cantilever deed overleven. Beginnersgeluk met een cartridge van 8K. De gekozen cartridge voor de Thales moet eerst op een metalen plaatje worden geschroefd. Tricky, veel gepriegel met schroefjes en in feite onhandig. Via een absoluut geweldige en bijgeleverde alignment-tool kun je de cartridge in de juiste positie op het plaatje zetten. Dat is parallel aan de zijkanten van het plaatje, want de cartridge spoort tangentiaal. Dat vergt ook weer concentratie en een vaste hand want het plaatje is niet vast te zetten in de alignment-tool. Je moet de cartridge vasthouden om deze millimeters te kunnen bewegen waarbij de schroefjes minimaal aangedraaid zijn. Dat geheel wordt in de mal geschoven maar zit daarin niet vast. Je moet het plaatje met de cartridge dus op de juiste plaats in de mal vasthouden, daarnaast de cartridge in de juiste positie schuiven en met een overgebleven hand de schroefjes aandraaien van onderaf. Elke verkeerde beweging maakt dat de cartridge verschuift en niet op de juiste plaats zit. Ging er niet een verhaal rond dat de heren der schepping niet multitasking zijn? Het plaatje schuift dan vervolgens in de houder aan de voorkant van de arm. Dat vergt weer enige handigheid. Doorgaans koppel je eerst de draadjes aan de cartridge, terwijl deze dan los hangt onder de headshell (vaste of losse). Bij deze arm zijn de draadjes kort en erg subtiel. Eerst dus de cartridge vastzetten en daarna die draadjes. De clips passen perfect, maar als je een cartridge zou hebben met aansluitingen die een grotere of te kleine diameter hebben, dan wacht een risicovol traject.

Afstellen

Afstellen van de draaitafel gaat met de testplaten van CBS en van de NRU. Meetapparatuur is van Acoustical Systems (Protractor), hoewel niet alle sjablonen kunnen worden gebruikt, omdat het hier gaat om een tangentiale arm. Handig is de HTA-tool voor de azimuth, maar die heeft alleen een strikt controlerende functie. De HTA staat van fabriekswege goed ingesteld, dus daar kun je beter van afblijven. Andere tools zijn een digitale naaldkrachtmeter, een Textronix oscilloscoop en een Textronix programmeerbare frequentie-analyzer. De Thales-arm komt met verschillende contragewichten. De naaldkracht heeft geen fijnafstelling. Het vergt dus enige subtiele motoriek  om verschillen van 0.1 gram te realiseren met wat in feite een grofafstelling is. De arm heeft een interessante instelmogelijkheid om de naaldkracht identiek te krijgen over het hele plaatoppervlak. Metingen leerden dat dit niet standaard het geval is als je alleen de naaldkracht inregelt. Tenslotte nog de VTA op de juiste waarde gezet en de speler waterpas geplaatst. Middels metingen en de toepassing van verschillende absorbers worden resonanties gelijkmatig afgevoerd, zonder de hypothetische lineaire weergavecurve te vervormen.

Clearance for take-off

Speciaal voor deze Thales werd een audiosysteem opgebouwd. Als alles ingeregeld, warmgedraaid en getuned is volgt voor de vinyl-adept het meest magische moment in zijn of haar bestaan. De ultieme beweging waarbij de naald in de begingroef klettert. Dat moet een vergelijkbare ervaring zijn met het moment dat Sifan Hassan over de eindstreep ging tijdens die fenomenale Parijse marathon. Een onvoorstelbare emotionele boost en wat er dan door je heen gaat als Olympische sporter. Waarschijnlijk dacht ze gewoon: “ik ben een beetje moe’’.  Als ‘vinalist’ hoor je bij de finishlijn in een flits van een seconde of alles goed is en die draaitafel je mee gaat nemen naar hogere etherische sferen.

Platen scoren

Zoals met alle draaitafels, kun je het geluid enigszins naar je hand zetten. Cartridges klinken verschillend, je kunt binnen marges manoeuvreren met de afstelling en je hebt de invloed van de externe phono-versterker en de kabel. Dat is allemaal leuk, maar als je goed nadenkt over deze draaitafel, dan ligt er achter dit ontwerp wel een specifiek gewenst geluidsbeeld. Laten we het ‘reality by design’ noemen. Elk detail in dit product werkt mee aan dat geluidsbeeld. Mischa Huber beoogt met deze speler een echt analoog geluid te produceren. In de volksmond staat analoog gelijk aan warm, zompig, omfloerst, dynamisch ingetogen en vergelijkbare kwalificaties. Echt opgenomen analoog geluid komt daarentegen in de buurt van een bijna-live-ervaring. Alsof je naar een echte band of ensemble luistert. Om te luisteren werd een willekeurige greep gedaan uit het platenarchief, dat op een afstand van tien kilometer van de luisterruimte ligt. De luisterruimte biedt te weinig ruimte voor het opbergen van platen, maar nu lag er dus een stapeltje jazz, enig klassiek en wat pop-producties.

Luisteren

Soesja Citroen, begeleid door het Metropole Orkest, zingt Shall We Dance (Varagram 7182). De set zet een enorm breed podium neer en het orkest komt met veel power naar voren. De stem (middengebied) klinkt erg fraai. LifeCycle van Dave Holland is wellicht een van de meest fascinerende ECM-platen (1238). De cello op Inception staat levensecht en plastisch in de kamer. Pianist Johnny Guarnieri speelt op het befaamde Black and Blue label (33078) The Sheik Of Araby en Love For Sale. De hoge pianonoten knallen met een enorme dynamiek en drive door de luisterruimte. Zoals je dat live ervaart. Echoes Of Harlem (Stash Records ST-265) is opgenomen in het Eisner and Lubin Auditorium in New York City. Met Doc Cheatham op trompet, George Kelly op de tenor sax en pianist Richard Wyands, verplaatst dit album de luisteraar naar de intieme sfeer van de jazzclubs in The Big Apple. Bij het analoge goud hoort Tonk, een Mercury-productie (MCY 135 053) uit 1962. Hier speelt het Art Farmer en Benny Golson Jazztet. Opgenomen op een Ampex 300-2 met RCA-44 en Telefunken U-47 microfoons. Je hoort wat zo’n U-47 op de piano en de drums doet. De plaat Kenny Ball & His Jazzman (Marble Arch) uit 1966 stamt ook uit de analoge jaren. Beide platen zorgen voor een indrukwekkende bijna-reel to reel-ervaring. Het zijn van die klassieke jazzplaten die velen zoeken, soms moeilijk te vinden want jazzplaten zijn vrijwel nooit in enorme oplagen geproduceerd.

Live-opnames op platen gaan meestal door de sounds-real-barrier. Denk aan de opname met Cab Kaye (Philips 6423 511), opgenomen tijdens het North Sea Jazz Festival 1981. Dit soort producties is meestal zo simpel mogelijk opgenomen. Van de microfoons vrijwel rechtstreeks naar de tape zonder ingewikkelde processing. Zo’n band staat dan grijpbaar en realistisch in de kamer. Luister maar naar de geweldige live-opnames in de Hollywood Bowl op Creed Taylor’s CTI-label. Herman Krebbers speelt vervolgens Dvorak’s Vioolconcert in a op.53. Vol met klankkleur, dynamiek, subtiliteit, kamerbreed en de Stradivarius staat gewoon in de kamer. Tenslotte nog het zeer fraaie You Got Me Where You Want Me van Bakermat. Zeer goed geproduceerde moderne muziek.

Epiloog

De weergave van de bovenstaande willekeurige selectie van platen leert iets over de Thales. Deze combinatie speelt zeer neutraal, maar mist geen warmte en sfeer op het moment dat dit ook in de opname zit. Het geluid is erg zuiver en komt vanuit de obligate black background. Het is de zuiverheid van weergave die je ook beleeft bij de inzet van 12-inch toonarmen. Het effect is met name groot tijdens het afspelen van de groeven nabij de spindle. Flow, pace & rythm en rust zijn de goodies die de gelukkige eigenaar ten deel zullen vallen. De ruimtelijke weergave is indrukwekkend. Daarin een sublieme focussering en de dynamics zijn gigantisch. De Thales kan enorm uithalen. De weergave is, met uiteraard een knipoog naar de opname, zeer realistisch. Er wordt wel gezegd: ‘the reality is in the recording’. Daarmee is er een punt. Een systeem klinkt realistisch als je een muziekje opzet en het nietsvermoedende publiek schrikt zich wezenloos van een klap op een snare, een kanonschot (Tchaikovsky 1812 Overture) of de pistoolschoten in de Freikugeln Polka Op. 326 van Johann Strauss. Zorg dan wel voor luidsprekers die dit geweld aankunnen. De Goldenberg Maestro cartridge verdient nog een eervolle vermelding. Valt in een iets hogere budgetklasse en zulke cartridges hebben nogal eens de neiging om in het hoog een soft en overdreven subtiel zoefgeluid te produceren met schijnbare hoogafval. Dat is niet hoe livemuziek klinkt. Zo niet deze Maestro. Die produceert het hoog zoals dat herkenbaar is als je naar live-instrumenten luistert. Zonder harsh, scherp, te fel of agressief te worden. Tenslotte is het laag ook van een voortreffelijke kwaliteit. Gedefinieerd, klankmatig echt en in balans met de rest, hoewel je die balans natuurlijk zelf kunt inregelen als je de draaitafel afstelt. De Thales TTT-Compact II met de Thales Simplicity II – toonarm en de Goldenberg Maestro zorgt voor een realistische geluidsweergave van zeer hoge kwaliteit. Bedoeld voor muziekliefhebbers die al verder zijn in hun auditieve ontwikkeling, prioriteit hebben bij de allerbeste geluidskwaliteit en een no-nonsense product zoeken dat in principe over tachtig jaar nog functioneert. Dat lukt je vrijwel nooit met elk apparaat dat door een app wordt bediend. Ondergetekende was lang geleden onder de indruk van de toen hier aanwezige Thales en dat gevoel is zowel bevestigd als versterkt.

Fotografie: Ruud Jonker

ERCT, www.erct.nl