Review: Sonus faber Aida-luidsprekers – Ultra high-end klassieker in wording

Audioexpert Castle

Nog niet zolang geleden is op 26 augustus j.l. in het piepkleine gehuchtje Nederhemert-Zuid met slechts 45 inwoners, Nederlands meest tot de verbeelding sprekende ‘audiobelevingscentrum’ geopend genaamd Audioexpert Castle. Wat er dan vervolgens tot de verbeelding spreekt is dat dit centrum is gehuisvest in een heus kasteel! Dus geen verbouwd en gepimpt landhuis maar een echt kasteel dat dateert uit 1300. In 1479 is het door de Bosschenaren gedeeltelijk verwoest, waarna door oorlogshandelingen van de Tweede Wereldoorlog in 1944/45 ook de rest volledig afbrandde en er nog voornamelijk buitenmuren overeind stonden. Aangezien er wel plannen waren maar geen geld, raakte het steeds meer in verval. Totdat in 1966 ook de traptoren tot overmaat van ramp ten slotte instortte. In 2001 begon de restauratie met een grote subsidie van het rijk, waarna het kasteel geheel gerestaureerd op vrijdag 15 april 2005 door Koningin Beatrix werd geopend.

Van kasteel naar high-end belevingscentrum

Aangezien ik ook vóór de recente opening dit enorm tot de verbeelding sprekende onderkomen met een bezoek heb mogen vereren, zag ook ik net als de huidige huurders Ronnie Smits en Peter van Tuijl van hifi-winkel Audioexpert uit Den Bosch, meteen de enorme potentie van deze locatie. Want de ligging, uitstraling, rust en enorm inspirerende aanwezige binnen- en buitenruimte zijn echt ongekend fraai. Waarom ik dit allemaal vertel? Omdat dit natuurlijk een ideaal toneel is dat perfect past bij de uitstraling van dit topmodel van Sonus faber. Maar wat is dan de link tussen het Audioexpert Castle en wat Fine Sounds Benelux zijn Experience Center noemt? U moet het zo zien: een kasteel huren is natuurlijk een enorm kostbare aangelegenheid en er zijn veel ruimtes beschikbaar die gevuld moeten worden. Daarom zochten Peter en Ronnie partners die samen met hen het avontuur aan wilden gaan. Fine Sounds Benelux is één van die partners die dit project steunt en in ruil daarvoor in twee ruimtes van de in totaal twaalf, exclusief hun producten op hebben mogen stellen. In de eerste ruimte is dat één van ’s werelds meest toonaangevende, exclusieve homecinema’s waarin de complete top-inbouwlijn van Sonus faber is verwerkt. Terwijl zich in de tweede ruimte het hoofdonderwerp van deze test bevindt, de Sonus faber Aida. De rest van het productgamma van Fine Sounds staat net zoals van de overige gevoerde merken, gewoon verspreid door alle overige ruimtes van het kasteel en kan naar believen door het Audioexpert-team worden verplaatst of ergens anders worden ingezet.

De opstelling

Hoewel ik de Aida al best goed ken van demo’s uit het verleden bij o.a. Sonus faber in Italië en Rhapsody in Hilversum, ben ik toch aangenaam verrast wanneer ik de grote ruimte in het kasteel betreed. Want dit is gewoon heel erg mooi, sfeervol en indrukwekkend uitgevoerd en de beide speakers in wengé, komen visueel prachtig tot hun recht. Voordat ik met dit edele tweetal verderga, blijkt de aansturing te worden verzorgd door een zestal apparaten die op een vijftal lage eveneens Italiaanse Bassocontinuo Classic Line-plateau’s, pal tussen de speakers staan opgesteld. Links en rechts zijn dat de nieuwe en bijzondere McIntosh MC451 mono eindversterkers (€ 18.990,- per paar). Reusachtige exemplaren die 150 watt buizenvermogen leveren voor het midden en hoog, terwijl 300 watt transistorpower het laag voor zijn rekening neemt. Het mooie van deze MC451 is dat dit ook door het interne aanpasbare scheidingsfilter naar eigen voorkeur is te verdelen. Bovenop de drie op elkaar geplaatste plateau’s in het midden, kom ik de McIntosh MCD12000 (€ 14.990,-) tegen. Het is de beste digitale bron die dit Amerikaanse bedrijf vervaardigt en in staat tot het afspelen van CD/SACD en alle overige voorkomende digitale bronnen en bestandsformaten in de allerhoogste kwaliteit.

Ongekend hoogwaardig bronniveau

Om de hoge kwaliteit te realiseren wordt het hart van de MCD12000 gevormd door twee ESS SABRE ES9038PRO 32-bit / 8-kanaals DAC’s. Eén DAC voor het linker kanaal en de andere voor het rechter. Elke DAC maakt daarbij gebruik van ESS’ gepatenteerde HyperStream II-technologie en Time Domain Jitter Elimination, die gezamenlijk ervoor zorgen dat er een ongekend prestatieniveau kan worden geleverd. Pal onder deze CD/SACD-speler/DAC van referentieniveau, kom ik de in twee behuizingen ondergebrachte McIntosh C12000-voorversterker (€ 19.998,-) tegen. Maximale controle en configureerbaarheid is hier het devies en door het dubbele chassis kan het audiogedeelte volledig worden gescheiden van het besturings- en vermogensgedeelte voor de hoogst mogelijke geluidskwaliteit. Nog ben ik niet klaar met het opsommen van deze setup, want een beetje verdekt opgesteld staat onder het meest rechtse plateau op de grond de zo fameuze Grimm MU1-muziekstreamer (€ 12.750,-). Tja, wat kan ik hierover zeggen? Ik gebruik hem zelf inmiddels ook al een aantal jaar als referentie en het is een fantastisch Nederlands kwaliteitsproduct, waar we met z’n allen enorm trots op mogen zijn. Voor de reiniging van het alsmaar meer vervuilende lichtnet zijn in deze set-up een AudioQuest Niagara 5000 (voor de Grimm, McIntosh-voorversterker en bron) en een Niagara 7000 (voor de eindversterkers) in stelling gebracht. Ik rond deze top configuratie af door te melden dat alle analoge signaalkabels, speakerkabels en stroomkabels van het type AudioQuest Dragon zijn. Kortom een prachtig adequate aansturing waarbij doordat ook McIntosh onder de Fine Sounds-vlag valt, bij beide merken een kruisbestuiving heeft plaatsgevonden.

Aida

De laatste versie van de Aida stamt alweer uit 2018 en is dus nog steeds dezelfde versie als ik eveneens in dat jaar in het high-end bolwerk van Rhapsody in Hilversum heb gehoord. Is dat erg? Nee hoor, helemaal niet. Want in tegenstelling tot wat veel fabrikanten u willen doen geloven, zijn luidsprekers niet iedere paar jaar weer enorm verbeterd. Iets wat toen extreem goed was, is dat meestal vandaag de dag nog steeds. Maar waar hebben we het eigenlijk over bij deze bijzonder forse (172,5 cm hoog, 48,2 cm breed en 78 cm diep) weergevers. Om te beginnen is de fantastisch fraai bewerkte en volledig met de hand gepolitoerde esdoorn buitenmantel, verkrijgbaar in de bekende Sonus faber-kleur ‘Red Violin’ en ‘Wengé’. De kast volgt nog immer de voor het merk zo typerende luitvorm, terwijl de onderhuidse binnenconstructie is vervaardigd van dubbelzijdig uitgevoerd, speciaal kruislings generfd okoumé-multiplex in een gedempte configuratie. De Aida is een enorm complex luidsprekersysteem dat verdeeld over de vóór- en achterzijde, van maar liefst 7 drivers gebruik maakt. Naast de verdere in mijn ogen typisch Italiaanse chique esthetiek, is de kast voorzien van de nog immer unieke en opzienbarende ‘Anima Legata’ antivibratie-oplossing van het bedrijf. Dit staat voor een bijzonder constructief geheel wat gebruikmaakt van massieve ronde onderdelen die vervaardigd zijn van het materiaal Avional. Deze zijn in geval van de Aida geplaatst in het bovenste en (bijna) onderste compartiment en zetten de kast op een nauwkeurig berekende spanning. Net alsof het een bankschroef is. De kern van dit systeem wordt gevormd door een antivibratie-as die is vervaardigd van niet-magnetisch staal. Samen met ‘Tuned Mass Dampers’ (twee speciale inwendige constructies die zijn geoptimaliseerd om microtrillingen uit te doven door anti-oscillerend mee te bewegen) en een speciaal ontkoppelende veerconstructie in de voet, zorgen ze er als totaaloplossing voor dat de nog aanwezige vibraties in de kast niet met de vloer worden gekoppeld.

Basprestaties

Grote luidsprekers die zijn voorzien van veel kastinhoud en flink grote basdrivers die veel lucht kunnen verplaatsen, zijn zowel natuurkundig gezien als in de dagelijkse praktijk in staat tot het produceren van veel laag. Op zich een mooi iets, maar dan wel alleen als je het maximaal kunt benutten en vooral kunt beheersen. In de Aida maakt Sonus faber gebruik van het gepatenteerde Stealth Ultraflex-systeem. Deze technologie maakt een superieure basreproductie bij lage frequenties mogelijk in vergelijking met een traditioneel baspoort- of basreflexsysteem, terwijl ook de THD (totale harmonische vervorming) wordt geminimaliseerd. Het ‘Stealth Ultraflex’-systeem is een innovatieve ‘para-aperiodische’ interpretatie van de afgestemde belasting. Het elimineert ook valse windgeluiden die typisch zijn voor traditionele reflexsystemen.

Gebruikte units en ‘Sound Field Shaper’

De Aida beschikt over de beste drivers die het Italiaanse merk te bieden heeft. Daaronder een 28 mm ‘DAD Arrow Point’ H28 XTR-04-tweeter, een 18 cm M18 XTR-04-middentoner die is voorzien van een uit Avional/Gunmetal vervaardigd chassis. Voor het laag staan twee 22 cm W22 XTR-12-woofers met krachtige neodymium-magneetmotoren klaar, terwijl een machtige 32 cm lange slag SW32 XTR-08-subwoofer met een Nano Carbon-sandwichconus en 4’’ spreekspoel, voor het diepste laag zorgt. Hoewel er tegenwoordig wel vaker een soms regelbare tweeter aan de achterzijde van een kast is geplaatst, gaat ook hier Sonus faber maximaal ver. Want in plaats van alleen maar een tweeter heeft het merk wat het noemt een ‘Sound Field Shaper’-configuratie geïmplementeerd. Een zeer doordacht en ingenieus geheel dat is voorzien van een reeks (3) naar achteren gerichte drivers. Met deze optie wordt de gebruiker in staat gesteld om de diepte van het geluidsbeeld aan te passen door de directe/weerkaatsende stralingsverhouding van de luidspreker te regelen. Zodanig dat deze past bij de gewenste voorkeuren voor een specifieke kamer.

Technische gegevens

Voordat ik mij en daardoor ook u kan laven in de fantastische gehoormatige kwaliteiten van deze superspeaker, verschaf ik u als één na laatste item van deze test de tot de verbeelding sprekende technische gegevens. Wat namelijk te denken van een frequentiebereik wat loopt van 18 Hz tot 35 kHz, een rendement van 92(!) dB, gewicht van 165 kg per luidspreker, een impedantie van 4 ohm en een vermogensverwerking die zonder clippende versterker tot een absurde 1000 watt kan worden opgevoerd! Last but not least zijn de door het merk ontworpen luidsprekerterminals in tri-wiring uitgevoerd. U heeft dus voor het aansluiten drie(!) afzonderlijke luidsprekerkabels per kanaal nodig. Voor het midden/hoog, het laag en het sublaag afzonderlijk.

Noodzakelijke kanttekening

Dan volgt nu met afstand het leukste en meest belangrijke onderdeel van iedere test, het luisterdeel. Maar voordat ik helemaal ‘los’ kan gaan, wil ik vooraf ook een duidelijke kanttekening plaatsen. Want wat voor eigen voorstelling heeft u bij de akoestiek van een kasteel? Het zijn inderdaad hele dikke muren. Logisch als ze vijandige troepen en kanonskogels tegen moesten houden. De vloer van deze grote ruimte (ik gok 8 x 12 meter) is steen, terwijl het plafond (ik schat iets van 3,5 meter hoog) is voorzien van dikke houten balken met daarop een vloer van hetzelfde materiaal. Achter iedere speakers is een diepe nis met een grote raampartij, terwijl een mooi groot maatwerktapijt een groot deel van de vloer bedekt. Die ruimte is op enkele strategische plaatsen voorzien van een aantal akoestische hulpmiddelen en er kon van verschillende gescheiden stroomgroepen gebruik worden gemaakt. Geen sinecure bij zoveel vermogen. Over de muren wil ik nog opmerken dat ze enorm grillig zijn. Dat lijkt ideaal voor de diffusie of verspreiding van het geluid. Maar al snel bleek dat het enorme verspringen per steen eigenlijk te veel spreiding gaf. Er was dus een bepaalde vorm van energieverlies in bepaalde gebieden zoals het laag. Daardoor konden we eerlijk is eerlijk, niet de volledige potentie benutten waarvan ik wist dat ze dit wel zouden kunnen. Maar en dat is een hele belangrijke maar, na nog wat verder schuiven en tunen was het gelukkig weer grensverleggend goed.

Luisteren

Bij Sonus faber zelf, ten tijde van mijn bezoek aan Italië, werd gebruik gemaakt van de grootste Audio

Research-versterkers (die toen onder de Fine Sounds-paraplu vielen maar inmiddels niet meer). Terwijl bij de demo bij Rhapsody in Hilversum in 2018, van de toenmalige topmodellen van Dan D’Agostino gebruik werd gemaakt. Nu bij het Audioexpert Castle is dus bijna volledig gekozen voor de topmodellen van McIntosh. En gaat dat goed? Ja absoluut. Zeker de opzet van de MC451 mono eindversterkers waarbij tegelijkertijd van buizen en transistoren gebruik kan worden gemaakt, was een heel gelukkige. Waar ik zo blij mee ben is dat de Aida nu eens een echt ander soort luidsprekersysteem is dan wat zelfs in de high-end gebruikelijk is. Misschien dekt mijn uitspraak dat hier nu eens niet sprake is van bepaalde en specifieke compromissen wel het beste de lading. Het begint er al mee dat de Aida stoïcijns is voor het gekozen volumeniveau. Dus van fluisterzacht tot werkelijk extreem luid, is geen enkele verschuiving in wat voor gebied te horen. Natuurlijk is dit wat je wilt en verwacht voor de dikke 100.000 euro die je voor dit paar moet neertellen. Maar dan nog is het iets wat je maar zelden hoort. Het volgende aspect, en daar word ik zelfs bijna emotioneel van, is dat de Aida het beste en mooiste de belofte van Sonus fabers hoofdontwerper Paolo Tezzon tijdens het 30-jarig jubileum van de firma inlost, van alle ontwerpen van deze fabrikant die sinds die dag in maart 2014 zijn verschenen. Ik heb het over de toenmalige Ex3ma supermonitor. Een grensverleggend luidsprekersysteem dat een extreem hoog oplossend vermogen voor het eerst wist te combineren met ultieme neutraliteit, natuurlijke klankkleuren en snelheid. Precies deze eigenschappen hoor ik nu negen jaar na dato terug in de Aida en krijg kippenvel bij het voor mij bijna tranentrekkende besef dat we nu dus pas schijnbaar zover zijn dat al deze super eigenschappen, ook in een full-range systeem kunnen worden geïmplementeerd.

Holografische 3D-projectie

Eén van de aspecten die mij keer op keer bij de Aida troffen en nu ook weer treffen, is de zelden te horen integratie van al die luidsprekerunits in combinatie met een indrukwekkend goede verschaling van het muzikale gebeuren, gebed in een holografische 3D-projectie. Natuurlijk kan ik nog wel meer exclusieve topspeakers noemen die dit laatste net zo goed kunnen. Maar wil je dit ook nog combineren met al die andere aspecten dan wordt de lucht meteen al heel dun. Verder heb ik eigenlijk geen enkele kritiek op het systeem en luistert het zo natuurlijk en bevredigend weg, dat het mij het recenseren en zoeken naar onvolkomenheden opmerkelijk zwaar maakt. Maar goed, toch een poging. Het hoog is zowel zacht, correct assertief, impulsief en verder heel natuurlijk. Het midden is natuurlijk rijk, hoogoplossend maar absoluut niet warm en al helemaal niet klonterig. Het laag is zeer snel en volledig vrij van kleuring en het sublaag doet precies wat het moet doen. Het ‘vernatuurlijken’ van het hoog, het uitbreiden van de gelaagdheid van het stereobeeld en heel mooi gedoseerd, het juiste fundament onder de muziek aanbrengen. Prachtig en razendknap.

Omhulling

Hoe geweldig knap het ontwerp in elkaar zit merk je ook bij het aspect wat ik ‘omhulling’ noem. Mijn Master CC-luidsprekers zijn er een meester in en ook deze zeer grote Aida is ertoe in staat. Wat ik omhulling noem is het geluid dat niet pal vóór de luidsprekers ontstaat, maar ook aan de zijkanten en erachter. Zeker grote luidsprekers of luidsprekers die veel energie kunnen genereren, stralen een enorme dosis energie de ruimte in. Bij veel luidsprekers hoor je aan de zijkanten van de kast vooral een grote dosis laag en bijna geen midden en hoog. Deze laagenergie spreekt vervolgens de ruimte aan, bijna zonder midden en hoog! Wat je dan in veel gevallen waarneemt is dat de ruimte een te negatieve wissel op het geluid gaat trekken. Het klinkt zompig en traag en de timing raakt verstoord. Wat men dan vaak gaat doen is de oplossing in akoestische ruimtebehandeling zoeken. Nu is een goede akoestiek heel belangrijk, zeker voor grote topsystemen. Maar dit is niet waar ik hier op doel. Wanneer een luidspreker echt goed is ontworpen en er rekening is gehouden met omhulling, kun je dit heel goed waarnemen door rond de spelende luidsprekers te lopen. Bij omhullende luidsprekers hoor je dan de balans veel minder veranderen en is in de beste gevallen de tonale balans aan de zij- en achterzijden een heel eind gelijk aan het direct afgestraalde geluid! Wat je dan krijgt is dat de ruimte waar de speakers staan heel anders wordt aangesproken en het eindresultaat niet alleen veel beter overkomt, maar ook veel losser, vrijer, meer open en ongekleurd geloofwaardiger. Zoals ik al zei levert ook de Aida hier een masterclass af en zal dit systeem veel ruimtes niet alleen minder aanspreken, maar ook sneller vullen met geloofwaardiger weergegeven muziek.

Conclusie

Natuurlijk had ik nog pagina’s vol kunnen schrijven over hoe diep ik heb genoten van deze absolute toppers onder de luidsprekers. Het beste bestaat niet en kun je ook nooit zo benoemen. Ook omdat het zo afhankelijk is van persoonlijke smaak, beleving, hoe iemand is geconditioneerd, de aansturing en natuurlijk de akoestische omstandigheden. Maar wat ik wel kan zeggen is dat deze luidsprekers van A tot Z kloppen, een prachtig verschaalde weergave bieden die in ALLE aspecten klopt, schitterend materiaalgebruik bezitten en iedere muziekliefhebber, ongeacht de muzieksmaak heel snel in zijn magische ban zal kunnen krijgen. Een echt meesterwerk en hoogtepunt qua moderne luidsprekerbouw. Daarbij behorend tot het selecte groepje van allerbeste en vooral allround muzikaal bevredigende luidsprekers op de wereldmarkt. Bravo Sonus faber, de legende leeft voort.

Prijs:

Sonus faber Aida in ‘Red Violin’ en Wengé € 105.000,- per paar

Fine Sounds Benelux, www.finesounds.nl