Een nieuw cd-loopwerk? Ja. Steeds meer firma’s komen met nieuwe cd-spelers en/of loopwerken. TAD, Accuphase, Pro-Ject, Marantz, CH Precision, Rotel, Levinson, McIntosh en tientallen andere. De RIAA eindejaars-cijfers van 2021 zijn interessant. De opbrengsten uit streaming nemen toe, de opbrengsten uit digitale downloads nemen af en de opbrengsten uit vinyl- en cd-verkopen nemen toe. De opbrengst uit de cd-verkoop steeg zelfs met 21%. Dat is een vreugdevolle ontwikkeling, net zoals de nog steeds toenemende populariteit van vinyl. Het is vreemd dat de verkopen van digitale downloads afnemen. De hoogste geluidskwaliteit komt van (hi res) digitale downloads die direct vanaf de SSD of harde schijf in de server worden afgespeeld. De minste geluidskwaliteit komt uit streaming. Die kwaliteit legt het af tegen het afspelen van downloads, vinyl, cd’s, sacd’s en tapes. Streaming is bovenal voor de hifi-handel een zegen. Er worden heel veel streaming-oplossingen verkocht. Voor veel handelaren in de coronatijd betekende dat een substantieel inkomensdeel. Streaming dient het gemak van de consument. De grootste doelgroep gaat voor het gemak en niet voor de geluidskwaliteit. Vinyl is populair bij een kwaliteitsbewuste doelgroep, maar het is ook een hot item voor jongeren. Vooral alle special en limited editions kunnen rekenen op een enorme populariteit. Downloads, vinyl, cd’s en sacd’s zijn bovenal bedoeld voor degenen die de absolute geluidskwaliteit hoog in het vaandel hebben staan.
Iemand met de naam Attessa staat bekend als een mentor, iemand die anderen comfort biedt, vertrouwt op logisch denken en oog heeft voor details. Eigenschappen die zich met een beetje inlevingsvermogen vertalen naar de nieuwe apparatuur van Roksan in de Attessa-lijn. Deze fraaie geluidsapparatuur leidt je als mentor terug naar vinyl en de compact disc, maar gaat ook moderne mogelijkheden met streaming niet uit de weg. Dit is de apparatuur die je wilt hebben, maar waarschijnlijk zit je nog in de ontkenningsfase. Twee componenten uit deze lijn bezochten de luisterruimte.
Wat moet je met cd’s?
De hoeveelheid beschikbare cd’s in de wereld is immens. Het is een installed base en een historisch document waar vrijwel alle muziek vanaf 1980 op is vastgelegd. Je praat dan over 40 jaar geschiedenis. De geluidskwaliteit van cd’s is zeer goed. Hele generaties hebben moeten wennen aan het ‘digitale geluid’. De genoemde issues hadden vooral te maken met gewenning bij het publiek, de kwaliteit van de nog niet uitontwikkelde cd-speler en de kwaliteit van digitale apparatuur in de studio. De afgelopen 40 jaar is de kwaliteit van de opname- en afspeelapparatuur enorm verbeterd. Zelfs betaalbare converters bieden een zeer hoge kwaliteit. Een moderne cd op moderne apparatuur biedt het summum aan geluidskwaliteit en klinkt beter dan streaming. Bij streaming en binnen protocollen als MQA wordt de digitale code aangetast om sneller te kunnen worden getransporteerd via een in bandbreedte beperkt netwerk. Gewone weergave van een cd kent deze problemen niet.
Voor de cd-liefhebber is er dus een enorm reservoir met beschikbare cd’s. Vaak voor een heel lage prijs. De streamende massa neemt al een tijdje massaal afscheid van de zilverkleurige schijf. Identiek aan wat er gebeurde toen de langspeelplaat van het toneel moest verdwijnen. Met name in de klassieke wereld zijn cd’s nog erg populair. Sommige platenmaatschappijen, zoals Warner, begrijpen daar helemaal niets van. Het laatste nieuws is dat ook jongeren weer cd’s gaan draaien.
Rest de discussie over wat beter is. Vinyl of de cd? Grimm Audio heeft daar onlangs een zeer interessant artikel over gepubliceerd. Maar, in de praktijk ligt de prestatie van vinyl en digitaal zeer dicht bij elkaar. Wie echt hele grote verschillen waarneemt tussen de cd-weergave en die van vinyl doet echt iets helemaal fout.
Streaming?
Streaming is gebruiksvriendelijk en goedkoop. Het is een nieuwe technologie en een cash cow voor de hifi-handel. Niets mis mee en het zij de winkeliers en importeurs gegund. Wat steekt is dat de streamingplatforms grotendeels in handen zijn van tech-firma’s. Die verzamelen heel veel geld. Dat gaat ten koste van de verdiensten van artiesten. Die tech-firma’s investeren niets in de loopbaan van artiesten. Ze kijken alleen om zich heen en benutten elke mogelijkheid om geld binnen te harken en anderen brodeloos te maken. De streamingplatforms zouden in handen moeten zijn van de artiesten zelf of van platenmaatschappijen. Voor een artiest is de verkoop van cd’s en platen veel interessanter. Dan kun je roepen dat we in een nieuwe tijd leven en dat al die technieken vooruitgang betekenen. Het lijkt zinvoller om wat vroeger goed was te behouden en kritisch te kijken naar al dat nieuws. Het laatste nieuws is dat er teveel streamingdiensten zijn. Wat er gaat gebeuren is het verhogen van tarieven en het opvoeren van de hoeveelheid reclame. Fijn dat je dan je eigen collectie cd’s, elpees, blu-rays en dvd’s in de kast hebt staan.
Het Roksan ecosysteem
Het is dus zeer positief dat de opbrengsten uit de cd-verkoop stijgen, dat de kwaliteit van cd-weergave beter is dan die van streaming en dat de audioindustrie steeds vaker met nieuwe spelers en loopwerken komt. Zoals Roksan, dat inmiddels onderdeel is van Monitor Audio en diverse cd-spelers en loopwerken in de markt zet. Er zijn spelers met een ingebouwde converter, maar ook tegelijk met digitale uitgangen. Het eerste nieuwe product is het Attessa cd-loopwerk. Hier geen ingebouwde converter, maar enkel een coaxiale digitale uitgang. Dus geschikt om via deze verbinding contact te maken met elke denkbare losse converter of een versterker met digitale ingangen. Voor wie simpelweg een loopwerk zoekt om aan te sluiten op een willekeurige converter, teneinde de cd-verzameling weer te kunnen draaien, is dit Roksan-loopwerk een uitstekende en betaalbare optie. Het cd-loopwerk is een voorbeeld van gebruiksvriendelijk simplisme en komt met een gewone degelijke afstandsbediening. Het speelt cd-schijven af en cd-r. Bij gebruik van de Attessa Streaming Amplifier kan het transport als extra ook MQA-cd’s afspelen. De MQA-file kan zich ontvouwen tot maximaal 176 kHz / 24 bit, mits de bron van de MQA-file die resolutie heeft. Via de Integrated Amplifier biedt zo’n MQA-cd dan 44.1 kHz / 16 bit geluid, dezelfde resolutie die de Integrated Amplifier biedt vanaf de cd. Roksan heeft over de ontwikkeling van het cd-transport lang gedaan. Er is zeer kritisch gekeken naar de kwaliteit daarvan.
Roksan heeft in de Attessa series een tweetal versterkers. Deze review gaat over de Attessa Integrated Amplifier, maar het is zinvol om ook iets te melden over de Attessa Streaming Amplifier. Die laatste is vrijwel identiek aan de Integrated Amplifier, maar heeft een streamer aan boord die werkt met BluOS. Er is een ingebouwde converter die content af kan spelen vanuit het cd-transport. Los van de streamer die via BluOS werkt, is er ook bluetooth en Airplay 2 aan boord. Vanaf elk compatible portable device kan dus content worden gestreamd naar de Streaming Amplifier.
De Integrated Amplifier biedt bluetooth functionaliteit, maar geen Airplay. Je kunt dan vanaf een smartphone of ander smart device wel streaming content doorstralen naar deze versterker. Maar, er is dus geen streaming via de BluOS-app, zoals de Attessa Streaming Amplifier heeft. Roksan biedt een MaestroUnite-app. Deze applicatie werkt met een wifi-module. De Streaming Amp heeft een tweetal wifi-modules aan boord. Eentje voor de BluOS-app en een voor de MaestroUnite-app. De Integrated Amplifier heeft alleen een module voor de MaestroUnite-app. Wifi dient hier ook voor OTA (Over The Air updates). De MaestroUnite-app is bedoeld om een systeem eenmalig te configureren. Bijvoorbeeld de inputs, de hoofdtelefoon-gevoeligheid, de gain van de analoge ingangen, balans-controle, standby-functies en toekomstige IoT functionaliteit. Internet Of Things zijn alle devices, zoals smartwatches, die met het internet en dus met elkaar en andere partijen kunnen communiceren. Wie meerdere cd-loopwerken en versterkers heeft, kan er een zogenaamd ‘single unit’ multiroom-systeem van maken. In de app zitten ook configuratie-opties voor het netwerk en OTA. Hoewel de app, die ontwikkeld is door Monitor Audio zelf, bedoeld is om configuraties te maken, zal de functionaliteit in de toekomst verder toenemen.
De Attessa Integrated Amplifier
Deze versterker heeft twee analoge lijningangen, een MM phono-ingang, een subwoofer-uitgang, een voorversterker-uitgang, luidspreker-uitgangen, een hoofdtelefoon-uitgang, twee coaxiale digitale ingangen, twee optische digitale ingangen, 12 Volt in- en uitgang en een IR-ingang. Wired IR is compatible met onder andere Creston en Control 4 en is in gebruik wanneer componenten een onderdeel zijn van domotica-installaties. Vrijwel alle functies zijn ook bereikbaar via het menu van de Integrated Amplifier dat zichtbaar is via een OLED-scherm. De bediening kan via het frontpaneel en/of via de afstandsbediening. Wie de Attessa componenten op de meest Spartaanse manier wil toepassen, kan alleen de afstandsbediening gebruiken. Een loopwerk en de Integrated Amplifier kunnen perfect bediend worden met alleen de afstandsbediening. Wie een stukje wil streamen vanaf een smartphone, kiest alleen de Bluetooth-ingang. Via een handshake maakt de smart-phone dan verbinding met de Integrated Amplifier en je kunt alle content van een smartphone doorsturen. Het werkte hier zeer goed en zonder problemen met Spotify-content vanaf een smart-phone. Wie het simpel wil houden hoeft dus geen apps te gebruiken, behalve als je wilt streamen of configureren vanaf de smartphone. De Integrated Amplifier biedt 130 Watt per kanaal aan 4 Ohm. Wie over de Attessa draaitafel beschikt kan deze aansluiten op de MM-ingang van de versterker of op de lijningang. De draaitafel komt met een ingebouwde MM-phonostage om aan te kunnen sluiten op apparatuur zonder ingebouwde phono-versterker. Voor aansluiting op de MM-ingang van de Integrated Amplifier moet de draaitafel-uitgang op ‘passive’ staan.
Luisteren
Om de ultieme kwaliteit van het cd-loopwerk te kunnen beluisteren werd deze aangesloten op een converter uit een hogere budgetklasse. Het bleek dat het loopwerk niet houdt van (te) lange coaxiale kabels. Roksan levert bij het loopwerk een korte coax-kabel. Dat werkt uitstekend en is de meest gebruikte optie, omdat bij de consument thuis het loopwerk onder de versterker zal staan. Om de meest perfecte koppeling tussen het loopwerk en de converter te realiseren werd nog een korte kabel toegepast die van professionele herkomst is. Deze wordt gebruikt in de broadcast- en televisiemarkt en is van een kwaliteit die niet te vinden is in de hifi-markt. Een bevinding is dat het loopwerk een buitengewoon hoge kwaliteit biedt en meer laat horen dan via de Integrated Amplifier mogelijk is.
De Integrated Amplifier werd vervolgens samen met het loopwerk aangesloten op een luidsprekerset waar deze Roksan componenten niet snel mee gecombineerd zullen worden. Maar, het is dan mogelijk om de grens van de prestaties te ontdekken. De luidsprekerkabels werden opgemeten. Dat gaat met een computerprogramma dat een figuur op het beeldscherm zet. Deze figuur representeert hoe de kabel matcht in het systeem. Aan de grafische afwijkingen van de figuur is te zien waar die mee te maken hebben. Zo kun je een kabel kiezen of bouwen die dicht in de buurt komt van een zo nauwkeurig mogelijke match. In de praktijk zal deze Roksan-set bijvoorbeeld aangesloten worden op fraaie Monitor Audio luidsprekers, samen met de uitstekende en betaalbare kabels van Wireworld. Uw deskundige dealer zal de ideale set samen kunnen stellen.
In eerste instantie was het geluidsbeeld extreem ruimtelijk met een goede balans tussen de frequentiegebieden. Alleen was de tonaliteit iets aan de dunne kant. Waarschijnlijk kwam de demo-set voor het eerst uit de doos. Na een dagje spelen veranderde dat geluidsbeeld. De tonaliteit werd rijker en het wat dunnere karakter verdween volledig. De klank uit de opnames werd nu goed overgebracht. De versterker klinkt natuurlijk, zonder een gehypet geluid voort te brengen. De focussering is uitstekend en de ruimtelijke afbeelding immens groot en diep. Om het systeem te teasen werd Missa Caput Gloria gedraaid uit The Spirits of England and France (Hyperion CDA66857). Dat is koorzang in een fraaie ruimtelijke akoestiek. Zulke opnames zijn killing voor audiosystemen. Het geluid moet zuiver en transparant blijven zonder dicht te lopen. Een vergelijkbare kritische opname is IV Finale: Allegro molto uit het String Quartet in A minor van Berwald (BIS CD759). Zulke opnames van deze componist uit de romantiek zijn kritisch voor audiosystemen. Strijkers mogen pittig zijn, maar niet gemeen. Zo’n uitvoering moet ook transparant, tonaal rijk en dynamisch klinken. De Attessa elektronica doet dat boven verwachting goed. Ook de phonostage biedt veel kwaliteit. De TechDAS TDC01Ti MC-cartridge in een van de draaitafels werd even vervangen door een Shure MM V15-V-MR. Dat gaf met de Attessa zeer goede resultaten. De Integrated Amplifier biedt niet het allerlaatste op het gebied van bite, drive en oplossend vermogen. Dat kan ook vrijwel niet voor het te investeren bedrag. Maar, wat de set doet is ronduit bewonderenswaardig. De jeugd, die werd geconfronteerd met deze set, benoemde unaniem de fikse verschillen tussen cd of vinyl enerzijds en streaming anderzijds. Niet dat streaming vanaf de smartphone naar de Integrated Amplifier slecht klinkt, maar er zijn weer een paar jongeren toegetreden tot het kamp van de vinyl- en cd-liefhebbers.
Doelgroep
De Roksan Attessa apparatuur is niet bedoeld voor de superkritische muziek-liefhebber. Marketeers zijn gewend om een doelgroep te formuleren in de vorm van een persona. De persona die Roksan voor ogen heeft met deze Attessa-componenten is een consument die kwaliteitsbewust is, apparatuur wil die simpel te bedienen is, moderne oplossingen zoals streaming toepast, maar ook de kwaliteit van vinyl en cd’s herkent. Het moet een systeem zijn voor het hele gezin, er goed uitzien, compact zijn en afkomstig van een gerenommeerde leverancier. Los van ‘Henk & Ingrid’, die net starten en de platen en cd’s van ‘vroeger’ toevoegen aan de gezamenlijke huishouding, is dit ook een coole set voor de student die op kamers woont, het gemak van streaming als achtergrondbehang herkent, maar ook bezig wil zijn met al die te gekke en luxe limited re-releases op vinyl. Met het laatste word je dan weer uiterst serieus genomen door vrienden en de rest van de sociale kring. Dat alles natuurlijk zonder tien maandsalarissen te hoeven besteden.
Epiloog
Het Attessa cd-loopwerk is van een zeer hoge kwaliteit. Het kan makkelijk gecombineerd worden met kostbaardere converters en is een oplossing voor degenen die opnieuw cd’s gaan draaien. De Attessa Integrated Amplifier biedt een uitstekende ingebouwde converter en een voortreffelijke MM-phonostage. Via bluetooth kan vanaf elke smart-phone content gestreamd worden. Voor wie dat wil zijn er veel instelbare opties. Maar deze combinatie is simpelweg met de bijgeleverde afstandsbediening bereikbaar. Het is een heel fijne no-nonsense set die een uitstekende geluidskwaliteit biedt. Ideaal voor de studentenkamer of voor samenlevingsvormen waar audio simpel moet zijn en waar men alles wil kunnen draaien. Comfort, een ware mentor en oog voor details.
Prijzen:
- Attessa Integrated Amplifier € 1.315,-
- Attessa CD Transport € 655,-
Monitor Audio Nederland, www.monitoraudionederland.nl
Reacties (0)